Советот на Европската Унија на самитот до декември уште еднаш ќе ја повика Северна Македонија да ја исполни обврската и да ги направи уставните измени со цел да продолжи со преговарачкиот процес, покажуваат нацрт-заклучоците за проширувањето, во кои Радио Слободна Европа (РСЕ) имаше увид.
Во нив, е наведено дека Советот ја поздравува посветеноста на земјата на евроинтеграциите и ја „охрабрува да ги интензивира напорите за унапредување на реформите.
„Советот нотира дека Северна Македонија сè уште не ги завршила уставните измени на кои се обврзала. Советот ја потврдува својата подготвеност да свика уште една меѓувладина конференција, без понатамошни одложувања или дополнителни политички одлуки, штом Северна Македонија ја спроведе оваа обврска, во согласност со своите внатрешни процедури“, пишува во нацрт-заклучокот.
Потоа, се нагласува во предлог документот, „Советот е подготвен да го отвори првиот преговарачки кластер што е можно поскоро, во согласност со Преговарачката рамка“.
Нацрт-заклучоците се очекува едногласно да бидат усвоени од земјите-членки на ЕУ на 16 декември во Брисел. Тие се базирани на извештаите на Европската Комисија (ЕК) што беа објавени претходно во ноември за напредокот на земјите.
Покрај Северна Македонија, тие се однесуваат и за останатите пет земји од Западен Балкан (Албанија, Црна Гора, Србија, Косово и Босна и Херцеговина), како и за Украина, Молдавија и Грузија.
Потребата од уставни измени, која се посочува во нацрт-заклучоците, е обврска што Северна Македонија ја презеде во 2022 година со компромисот за надминување на спорот со Република Бугарија, која претходно во 2020 стави вето за почеток на преговорите.
Со постигнувањето на компромисот, македонската Влада одржа меѓувладина конференција со Брисел, а за да ја одржи втората, земјата презеде обврска во Преамбулата од Уставот, покрај останатите, да ја додаде и бугарската заедница. Од друга страна, со компромисот се задржа чистата формулација за македонскиот јазик со тоа што Бугарија даде унилатерална изјава во која го изрази својот став за ова прашање.
„Северна Македонија да ја заштити независноста на судството“
Во останатиот дел од заклучоците што се однесуваат на Северна Македонија, според нацрт-документот, Советот ќе ја нагласи потребата од брзи и решителни акции за исполнување на критериумите од првиот кластер „Фундаментални вредности“.
Според документот во кој РСЕ имаше увид, се бара земјата да ги интензивира напорите и да ги спроведе реформите „особено во областа владеење на правото“, каде и Европската Комисија во својот извештај констатираше дека изминатата година не е постигнат напредок.
„Северна Македонија треба да ја заштити независноста и интегритетот на судството“, се посочува во заклучоците.
Вклучително, тука се набројуваат реформите односно зајакнувањето на Судскиот совет согласно препораките од 2023 и мислењето на Венецијанската комисија.
Исто како и ЕК, според предлогот, и Советот ќе побара зајакнување на борбата против корупцијата и организираниот криминал, да ги подобри резултатите со ефикасни истраги, пресуди и конфискација на имот во случаите со корупција на високо ниво.
„Советот ја повикува Северна Македонија да усвои нов Кривичен законик во согласност со законодавството на ЕУ и меѓународните стандарди“, пишува во нацрт-заклучоците.
Новиот Кривичен законик, кој се најавува изминатиот период, како што пишува РСЕ, се очекува да биде усвоен од Владата и да се најде во Собранието до крајот на годината. Меѓу другото, тој се очекува да ги „поправи“ измените од септември 2023 година кога беа намалени казните за злоупотреба на службената положба и овластувања што доведе до застарување на десетици судски случаи.
Пофалби за надворешната политика
Во нацрт-заклучоците што треба да се усвојат во декември, Советот се очекува да ја поздрави усогласеноста на земјата со ЕУ по прашањата од надворешната политика и санкциите. Исто така, се очекува да се поздрави и соработката и управувањето со границите во соработка со Фронтекс.
Во однос на останатите области, според нацртот, се констатира напредок во реформите на јавната администрација со нагласување дека треба да се продолжи со модернизација и обезбедување на потребите капацитети.
Повик треба да се упати и за „понатамошно зајакнување на основните права, вклучително и правата на лицата кои припаѓаат на малцинствата, слободата на медиумите и слободата на изразување“.
Земјите да го искористат моментумот за напредок кон ЕУ
Советот на ЕУ во своите заклучоци, како што може да се забележи во нацрт-документот, ќе ја нагласи геостратешката важност на проширувањето на Унијата, но и дека напредокот мора да биде заснован на заслуги и преку кредибилен процес.
„Советот ги повикува сите партнери да ја искористат можноста, да го искористат моментумот и да преземат сите потребни чекори за да го забрзаат својот напредок на патот кон ЕУ. Во сè понестабилен геополитички контекст, со руската агресија против Украина што се води на нашиот континент, Европската Унија останува сидро на мирот, просперитетот и безбедноста“, се нагласува во нацрт-заклучоците.
Паралелно, се нагласува дека покрај земјите-аспиранти за членство во ЕУ, и самата Унија треба да спроведе внатрешни реформи.
Капацитетот на ЕУ да апсорбира нови членки, а воедно да ја задржи способноста ефикасно да функционира и да се развива е важен фактор во општиот интерес и на Унијата и на кандидатите, се нагласува о нацртот.
„Роаминг како дома“ во 2026
Во документот со нацрт-заклучоци што се предлагаат се посочува укинување на роамингот за Украина и Молдавија од 1 јануари 2026, додека за земјите од Западен Балкан се нагласува дека треба да го добијат истото во текот на 2026.
„Украина и Молдавија да се приклучат кон ’Роаминг како дома‘ од 1 јануари 2026 година, овозможувајќи им на нивните граѓани да остваруваат повици до, од и во рамките на ЕУ и Европската економска зона и да користат мобилни податоци без дополнителни трошоци. Партнерите од Западен Балкан го постигнат истото во 2026 година. Советот ја поканува Комисијата да ја забрза работата кон оваа цел“, пишува во заклучоците.
Укинување на роамингот со ЕУ се најавува подолг период. Министерот за надворешни работи, Тимчо Муцунски, најави ваква одлука за почетокот на 2026 при средба со еврокомесарката за проширување, Марта Кос, во август годинава.
