Во Луганск, кој е под руска окупација – место каде што експлозиите сè уште одекнуваат низ разурнатите улици, а ветувањата за реконструкција во голема мера остануваат неисполнети, вниманието го привлекува нова вест: кинески активисти наводно планираат да отворат приватно училиште за кинески државјани.
Приказната првпат ја објавија руските државни медиуми, а бргу ја презедоа и про-Кремљ каналите на Телеграм. Во веста се вели дека училиштето ќе опслужува 300 кинески ученици, на кои ќе им се предава руски јазик и ќе се подготвуваат за прием на руски универзитети.
Најавеното кинеско училиште се претставува како пример за меѓународна соработка и чекор кон „економска нормализација“ во источните региони на Украина, разурнати од војната – региони за кои Русија тврди дека се нејзини.
Сепак, украинските експерти и регионалните аналитичари гледаат многу поинаква слика.
Од 1 септември, Русија ефективно го забрани образованието на украински јазик во окупираните региони, потег што Кремљ може да го користи како основ за тврдењето дека овие територии се дел од Русија и кога е во прашање јазичната основа.
Москва официјално ги оправда своите потези за јазичното образование како одраз на „промената во геополитички ситуации во светот“.
Многумина го отфрлаат наративот како пропаганден трик на Кремљ, дизајниран да проектира легитимитет над окупираните територии.
Други предупредуваат на можни подлабоки мотиви, вклучувајќи тивка кинеска економска активност, тајни разузнавачки операции и обиди на Москва да го вклучи Пекинг во својата стратегија за окупација.
„Размислете: дали кинеските семејства навистина би ризикувале да ги испратат своите деца тинејџери на образование во активна воена зона?“, вели Костјантин Батозски, украински политички аналитичар и директор на Агенцијата за развој Азов.
„Не станува збор за образование. Станува збор за перцепција, влијание и контрола“, вели тој, додавајќи дека тоа е „класичен“ наратив на Кремљ за наводно светлата иднина на окупираните региони.
„Исто како и нивните бесконечни приказни за обнова на уништениот аеродром во Донецк или обновување на градот Широкине – ништо од тоа не се реализира. Станува збор за намера окупираното население да се одржува со грандиозни ветувања.“
Таквата стратегија не е нова.
Руските окупациски власти во Луганск и Донецк, познати како Донбас, постојано презентираа проекти што многумина ги сметаат за неверојатни – вклучувајќи повеќекатни болници, огромни индустриски зони, па дури и луксузни одморалишта – како доказ за „нормализација“. Малку за кој од овие проекти некогаш е направено нешто повеќе од објавата на соопштение за медиумите.
Покрај тоа, експертите посочуваат на уште еден важен елемент за кинеското училиште, којшто тие го сметаат за уште позагрижувачки: Дури и ако училиштето никогаш не се отвори, самиот факт што се промовираат вакви тврдења го одразува зголемениот напор на Москва да ја вовлече Кина подлабоко во својата окупациска стратегија.
„Премолчено одобрување на окупацијата“
Артур Харитонов, претседател на Либерално-демократската лига на Украина и експерт за Источна и Југоисточна Азија, најавата за кинеско училиште ја нарекува „евтина пропаганда“.
Но, тој предупредува дека не треба да се отфрла како целосно неоснована.
„Во тоталитарниот систем на Кина, ништо од ваков обем не се случува без одобрение од врвот“, вели Харитонов.
Тој додава дека обврските што ги презеде кинескиот претседател Си Џинпинг кон неговиот руски колега Владимир Путин – како што се признавањето на руските избори и изразувањето почит кон рускиот устав – „сите укажуваат на премолчено одобрување на окупацијата“.
Харитонов го посочува Крим како предупредувачки преседан.
Откако Русија нелегално го анектираше полуостровот во 2014 година, украинските власти постојано предупредуваат дека кинески компании се занимаваат со трговски и инвестициски активности во областа, и покрај официјалниот став на Пекинг за признавање на територијалниот интегритет на Украина.
„Кримското вино се појавува за првпат на кинеските саеми. Украденото украинско жито и метали од окупираниот Донецк се појавуваат на кинеските платформи како AliExpress“, вели Харитонов. „Ова е реалност, а не шпекулација“.
Јури Поита, раководител на Одделот за Азиско-пацифичка област во Мрежата за истражување на новата геополитика, вели дека верува оти наводното училиште можеби воопшто не е наменето за тинејџери.
„Поверојатно е дека станува збор за објект за обука на кинески инженери, техничари или работници вклучени во заеднички руско-кинески проекти на окупираните територии“, вели тој.
Како што инфраструктурата во украинскиот Донбас под руска контрола се влошува со текот на годините поради занемарување и војната, кинеските фирми наводно снабдуваат градежни материјали и машини за реконструкција.
„Сложената опрема бара квалификуван персонал. Не можете да управувате со овие системи без кинески експерти на терен. Јазичната обука за локалните работници – и обратно – лесно може да се претстави како „образование“, вели Поита.
Политичка цел
За Русија, присуството на кинески државјани во Луганск служи за политичка цел.
„Тие очајно сакаат да му покажат на светот дека окупираниот дел од Украина е де факто дел од Русија, привлекувајќи странски државјани да работат и студираат“, вели Батозски.
Но, има малку докази за значително кинеско присуство.
Наместо тоа, повеќето странски работници се мигранти од земјите од Централна Азија, ангажирани во градежни проекти во регионот. Ова предизвика незадоволство кај локалното население, кое гледа како нивните работни места се намалуваат бидејќи руските власти им даваат предност на увезените работници.
„Русија не му верува на локалното население“, објаснува Батозски. „Тие претпочитаат да вработуваат странци за обнова и обезбедување на овие региони. Но, мигрантите од Централна Азија не ја легитимираат анексијата на меѓународно ниво. Кинеските државјани би можеле да го сторат тоа – барем симболично.“
Харитонов предупредува на уште позагрижувачка можност: дека кинеското присуство во окупираните територии би можело да вклучува и тајни воени или разузнавачки активности.
„Кинеските експерти донесени во Луганск би можеле да бидат поврзани со Народноослободителната армија на Кина или кинеското разузнавање“, предупредува тој.
„Близината до фронтовската линија им дава невиден пристап до податоците од бојното поле и украинската инфраструктура“, додава Харитонов.
Тој прави паралели со претходните извештаи за севернокорејски офицери кои маскирани како студенти влегле во Донецк, кој е окупиран од Русија – измама што беше откриена кога украинските сили убија некои од нив, а други заробија.
Неодамнешните операции на украинското контраразузнавање дополнително ги зголемија грижите.
Во јуни, Службата за безбедност на Украина (SBU) уапси двајца кинески државјани за наводен обид за кражба на планови за ракетниот систем Нептун. Украинскиот дизајн се покажа како многу ефикасен во Црното Море.
„Кина не мора нужно да ја сака само ракетата“, вели Харитонов. „Таа сака планови на систем кој е тестиран во борба, за да ги подобри сопствените способности.“
Руската потрага по подлабоки врски со Пекинг оди подалеку од практичната соработка – тоа исто така го одразува и идеолошкото усогласување.
„Москва сега се нарекува себеси ’цивилизациска држава‘, што одразува кинеска политичка реторика. Тие усвоија кинески методи на надзор, алатки за цензура и пропагандни модели. Промовирањето на кинеско училиште во Луганск дополнително го зајакнува тој наратив за заедничка судбина“, забележува Батозски.
Илузија за економско закрепнување
Ваквите потези ѝ помагаат на Москва да ја продаде илузијата за економско закрепнување на окупираните територии.
Пријателски настроените медиуми кон Кремљ постојано шират гласини за кинески инвестиции во советските индустриски гиганти, како што е челичарницата Азовстал.
„Ниеден разумен инвеститор не би ги обновил овие индустриски колоси“, вели Батозски. „Но, овие митови служат за смирување на локалното население и создавање илузија за меѓународен легитимитет“.
Дури и ако Пекинг негира официјална вмешаност, кинеските компании наводно помогнале во поставувањето нови објекти во окупираниот Донецк, снабдувајќи клучна опрема и техничка експертиза.
„Тоа е операција во сива зона“, вели Поита. „Кина избегнува отворено политичко усогласување, но им дозволува на своите компании да профитираат од територијалните придобивки на Русија“.
Харитонов гледа јасен модел.
„Кина идеолошки ја поддржува војната на Русија. Тие ќе купат сè од овие територии – жито, метали, што и да е – затоа што е евтино и политички целисходно“, вели тој.
Предложеното кинеско училиште во Луганск можеби никогаш нема да ги отвори своите врати, но наративот за него дава увид во хибридната стратегија на Москва – со користење на меѓународни партнери, реални или замислени, да ја консолидира контролата врз окупираната Украина.
„Ништо не се случува случајно во Кина“, вели Харитонов. „Дури и скромно присуство – инженери, инструктори или ’студенти‘ – може да служи за повеќекратни цели: економски, политички и воени.“
Како што Русија и Кина го продлабочуваат своето „пријателство без граници“, дури и обично училиште би можело да стане потенцијален фронт во нивниот заеднички авторитарен проект, додава тој.
