Напливот на интензивна дипломатија околу војната на Русија против Украина, фокусиран на првите директни мировни преговори меѓу Киев и Москва и долгиот телефонски разговор меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот руски колега Владимир Путин, заврши без значителен напредок во овој процес.
Главната цел поставена од Украина и Западот, односно 30-дневен прекин на огнот, не беше постигната.
Руските напади продолжија за време и по разговорите, а Украина започна напади со беспилотни летала врз цели на одбранбената индустрија во Русија по преговорите.
Во објава на социјалните мрежи по неговиот разговор што траеше повеќе од два часа со Путин, Трамп посочи дека Соединетите Држави можеби ќе се повлечат од напорите за посредување во мировен договор, четири месеци откако тој стапи на должност по кампањата во која рече дека може да ја заврши војната за еден или два дена.
Што сега?
Со целосната инвазија на Русија во Украина, која е веќе во четвртата година, Радио Слободна Европа анализира на што треба да се внимава и како може да се одвиваат работите.
Повеќе разговори? Меморандум?
Во објава на социјалната мрежана Truth Social по телефонскиот разговор со Путин на 19 мај, Трамп рече дека преговорите меѓу Русија и Украина „кон прекин на огнот и, што е поважно, крај на војната“ ќе започнат „веднаш“. Тој го спомена Ватикан како можно место и заклучи: „Нека започне процесот!“
Немаше никаква информација од Киев или Москва за нова средба, но финскиот претседател Александар Стаб на 21 мај изјави дека страните веројатно ќе одржат „разговори на техничко ниво“ следната недела, евентуално во Ватикан.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски, кој исто така разговараше со Трамп на 19 мај, следниот ден изјави дека „Украина е подготвена за каков било формат на преговори што дава резултати“, но дека „доколку Русија продолжи да поставува нереални услови и да го поткопува напредокот, мора да има тешки последици“.
Досега, Русија не даде никаков знак дека е подготвена да направи каков било суштински компромис. Честопати го сигнализираше спротивното, повторувајќи ги веќе кажаните позиции што Украина ги нарече неприфатливи.
Во својата изјава по телефонскиот разговор со Трамп, Владимир Путин ја повтори својата мантра за потребата од елиминирање на „коренските причини“ на војната - вината за која, и покрај фактот дека Русија ја започна инвазијата неиспровоцирана, тој продолжи целосно да ја префрла на страната на Киев и Западот.
Додека Трамп зборуваше за непосредни преговори, Путин се фокусираше на нешто што Трамп не го спомена и беше изразено во вид на „ако“, „и“ и „но“ што аналитичарите велат дека Путин ги користи за да го забави секој потег кон примирје.
Во меѓувреме, Москва се стреми да регрутира повеќе војници, да изгради повеќе оружје и да ја подобри својата позиција на бојното поле.
Русија, рече тој, е „подготвена да соработува со украинската страна на меморандум во врска со можен иден мировен договор со дефиниција на голем број позиции, како што се, на пример, принципите на решавање, времето на можен мировен договор и така натаму“.
Продолжувајќи да го отфрла непосредното примирје, тој рече дека чекорите кон решение би можеле да вклучуваат „можен прекин на огнот за одреден временски период доколку се постигнат соодветни договори“.
Зеленски посочи дека билатерален меморандум би можел да биде можност, но дека Украина ќе мора да види што предлага Русија пред да донесе какви било одлуки.
Сржта на преговорите
Без разлика на статусот на процесот на преговори, постојат неколку големи пречки за напредок. Територијата е една од нив.
Аналитичарите често велат дека грабањето земја не е главната цел на Русија - дека она што Путин навистина го сака е потчинување на Украина и дека покрај Крим и можеби дел од Донбас, тој би бил задоволен со која било количина земја сè додека земјата и нејзината влада се пријателски настроени кон Русија и цврсто под контрола на Москва.
Дел од многуте поплаки што Путин ги користеше за да ја оправда целосната инвазија е дека Западот ја претвори Украина во „антируска“ - иако многумина велат дека Путин самиот го сторил тоа, прво со заземање на Крим во 2014 година и поттикнување војна во Донбас во 2014 година, а потоа со започнување на целосната инвазија во 2022 година.
Сепак, засега, територијата е можеби најконкретниот камен на сопнување меѓу Киев и Москва.
Во септември 2022 година, Путин неосновано тврдеше дека четири украински региони - Донецк, Луганск, Запорожје и Херсон - припаѓаат на Русија. Руските сили во тоа време држеле само делови од тие региони, и тоа е сè уште случај.
Но, според украинските претставници кои разговарале со повеќе медиуми под услов да останат анонимни, руската делегација во Истанбул рекла дека не може да има прекин на огнот сè додека Украина не ги повлече своите трупи од тие региони - и побарала меѓународно признавање дека тие и припаѓаат на Русија.
Украина ги нарече овие барања неприфатливи, а Зеленски повтори дека Киев нема да ги повлече трупите од својата територија.
Напредокот на Русија кон преземање на деловите од тие региони што не ги држи е бавен и исклучително скап. Главните градови Херсон и Запорожје остануваат во рацете на Киев.
„Руската армија нема да може да ја преземе контролата врз преостанатите делови од четирите региони што веќе ги окупира. Прво на сите, ова е многу голема област, и дури и со минатогодишното темпо, руската армија нема да може целосно да освои ниту еден регион - како што е Донецк“, вели Јан Матвеев, руски воен аналитичар кој живее надвор од земјата.
Изгледите Русија да го заземе градот Херсон, кој се наоѓа преку реката Днепар од сегашните позиции на нејзините сили, „изгледа апсолутно фантастично и невозможно“, изјави Матвеев за Current Time на 21 мај.
Во исто време, по големата контраофанзива што пропадна во 2023 година, шансите Украина да врати значителна количина земја во скоро време се сметаат за многу мали.
„Русија го сака она што моментално го нема и на што нема право, а Украина го сака она што не може да го врати воено. „И тоа е сржта на предизвикот“, рече американскиот државен секретар Марко Рубио на сослушувањето на Комитетот за надворешни односи на Сенатот на 20 мај.
Повлекување?
Соочени со огромниот јаз меѓу руските и украинските позиции, дали САД се повлекуваат од напорите за мир?
Во својата објава на Truth Social на 19 мај, Трамп посочи дека Украина и Русија можеби ќе бидат оставени сами на себе, велејќи дека условите за прекин на огнот и крај на војната „ќе бидат договорени меѓу двете страни, како што може да биде само затоа што тие ги знаат деталите од преговорите за кои никој друг не би бил свесен“.
Во коментарите пред новинарите во Овалната соба подоцна истиот ден, сепак, Трамп го повтори предупредувањето дека Вашингтон може да се повлече, но посочи дека сè уште не дошло до таа точка и дека сè уште верува дека напредокот е можен.
„Во мојата глава дефинитивно имам црвена линија“ за тоа кога да престанам да ги притискам страните да постигнат договор, рече тој, „но не сакам да кажам што е тоа затоа што ги прави преговорите многу потешки“.
„Тоа е европска ситуација и треба да биде така, но претходната администрација нè вклучи. Чувствувам дека нешто може да се случи“, рече Трамп, додавајќи:
„Ако не, ќе си заминеме и ќе им го оставиме тоа на нив.“
Санкции и поддршка
Во исто време, Трамп, исто така, ја наведе можноста за напредок како причина за избегнување на воведување дополнителни санкции врз Русија засега, дури и кога Европската Унија го воведе својот 17-ти пакет санкции врз Москва од нејзината целосна инвазија на Украина и, заедно со Велика Британија, го разгледува она што европските лидери го нарекуваат „масивни“ нови казнени мерки.
Погодувањето на Русија со нови санкции би можело „да ја направи целата работа многу полоша и сега сè уште имам чувство дека работите сè уште можат да се средат“, рече Трамп.
На прашањето дали Соединетите Држави ќе продолжат да испраќаат оружје на Украина во иднина, Трамп, исто така, посочи дека тоа ќе зависи од тоа што ќе се случи со напорите за мир.
„Ќе треба да видиме. Верувам дека Путин сè уште сака да го направи ова. Мислам дека на Путин му е доста“, рече тој.
Многу набљудувачи не се согласуваат, тврдејќи дека Путин веројатно нема да направи отстапки во отсуство на големи неуспеси на бојното поле или превирања во Русија, од кои ниту едно не се очекува наскоро.
Како што стојат работите, клучниот тест за намерите на Русија - и за решителноста на Западот - може да дојде кога Москва ќе го изложи својот став за патот кон мирот, или своите услови за прекин на огнот, како дел од меморандумот што го предложи Путин.
Не е јасно кога тоа би можело да се случи.
„Нема рокови за тој процес и не може да има. Јасно е дека сите сакаат да го сторат ова што е можно побрзо, но, се разбира, ѓаволот е во деталите“, рече портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, на 20 мај.
Висок советник на Зеленски, Михајло Подољак, предвиде дека барањата на Русија нема да се променат.
„Тие ќе потпишат меморандум што е токму она што може најразумно да се очекува. Ова вклучува отстранување на таканаречените „извори на војната“ - што, според нив, значи дека Украина мора да престане да постои“, изјави тој за РБЦ-Украина на 21 мај.
