Вести
Северна Македонија ги доби првите 52,4 милиони евра од Инструментот за реформи и раст од ЕУ
Северна Македонија ги доби првите средства во износ од 52,4 милиони евра, од претфинасирањето во рамките на Инструментот за реформи и раст од ЕУ, од кои 24,4 за буџетска поддршка и веќе се уплатени на Министерството за финансии.
„Пристигнаа средствата од претфинасирањето во рамките на Инструментот за реформи и раст од ЕУ за земјава во вредност од 52, 4 милиони евра, односно седум проценти од вкупната вредност на финансиската поддршка која за нашата земја изнесува 750 милиони евра. Оваа исплата е врз основа на барањето за предфинансирање за кое во ноември лани известивме дека како национален координатор за реформската агенда го потпишав и го доствавивме до ЕК. Со ова, Северна Македонија стана првата земја во регионот која ги доби овие средства откако претходно ги заврши правните процедури, а тоа значи дека Договорот за заем и Договорот за грант се веќе стапени во сила“, информира денеска (24 март) на прес-конференција министерот за европски прашања Орхан Муртезани.
Втората важна вест поврзана со Реформската агенда, како што додаде министерот Муртезани, е што на 14 март, годинава, до ЕК во предвидениот рок земјава го доставила првото барање за ослободување на дополнителни средства во износ од 17,1 милиони евра за имплементација на реформските чекори со краен рок декември 2024 година, кој што потоа беше продолжен од страна на ЕК до февруари 2025 година.
Овие реформи вклучуваат усвојување на Закон за јавна внатрешна финансиска контрола, донесување на подзаконски акти од Законот за буџети, операционализација на структурите и донесување на План за 2025 година, измени во Законот за трговски друштва во делот на критериуми за избор на членови во надзорни и управни одбори и во делот на правосудството пополнување на испразетите места во судството и обвинителството.
Од 17,1 милиони евра, 7,96 милиони евра се за директна буџетска поддршка, а останатите 9,11 милиони евра за инвестициски проекти преку заедничкиот фонд на инвестициската рамка за ЗБ.
„Овие средства ќе бидат достапни, откако Комисијата ќе заврши со оценката за исполнувањето на реформите за што на располагање има 90 работни дена“, истакна Муртезани.
На новинарско прашање министерот за европски прашања истакна дека од сумата од 52,4 милиони евра 24,4 се веќе легнати на сметката на Министерството за финансии во Народната банка, 15 милиони се грант и се префрлени во Инвестицискиот фонд за ЗБ (WBF), а останатите 13 милиони евра се заем и се во процедура на исплата, а се исто така префлени во Инвестицискиот фонд за ЗБ.
види ги сите денешни вести
Напад на Украина врз руски Белгород, илјадници луѓе останаа без електричната енергија
Украинско гранатирање на рускиот регион Белгород ја оштети енергетската инфраструктура, прекинувајќи го снабдувањето со електрична енергија на илјадници корисници, изјави во понеделник(6 октомври)гувернерот на регионот, кој се граничи со Украина.
„Иако инженерите и службите за итни случаи го вратија снабдувањето со електрична енергија на речиси 34000 корисници до понеделник наутро, околу 5400 во 24 општини сè уште беа без електрична енергија“, изјави гувернерот Вјачеслав Гладков во апликацијата Телеграм.
Белгород и другите области што граничат со Украина се соочуваат со постојано прекугранично гранатирање и напади со беспилотни летала, бидејќи војната што ја започна Москва против Киев во 2022 година се прелеа на руска територија, нарушувајќи го цивилниот живот и оштетувајќи ја клучната инфраструктура.
Украина не го коментираше веднаш нападот.
Двете страни тврдат дека со своите напади на територијата на противникот, тие имаат за цел да уништат инфраструктура што е клучна за воените напори.
Русија во понеделник соопшти дека нејзините единици за воздушна одбрана уништиле 251 украински дрон преку ноќ, претежно над југозападниот дел од земјата, вклучувајќи 61 над водите на Црното Море и еден насочен кон Москва.
Руското Министерство за одбрана ги објави овие информации на апликацијата Телеграм, но немаше официјални информации за евентуална штета. Министерството само го наведува бројот на соборени дронови, а не колку биле лансирани од Украина.
Украинските новински канали на Телеграм објавија дека избувнал голем пожар откако бил погоден складиште за нафта во Феодосија, на кримскиот брег покрај Црното Море.
Медиумската куќа РБК-Украина објави дека како резултат на нападот експлодирал резервоар за гориво во складиштето.
Ројтерс не можеше независно да ги потврди извештаите за инцидентот во Феодосија.
Еден ден претходно, на 6 октомври, Полска и сојузниците на НАТО мобилизираа борбени авиони и ги ставија копнените сили во состојба на висока готовност, откако Киев објави дека Русија започнала нов бран воздушни напади низ Украина, вклучително и во регионот Лавов, во близина на границата со Полска.
Овој потег доаѓа речиси еден месец откако рој руски дронови влегоа во полскиот воздушен простор, поттикнувајќи ги авионите на НАТО да пресретнат и соборат некои од уредите.
Инцидентот од 10 септември беше првата директна средба меѓу НАТО и Русија откако Кремљ започна инвазија на Украина во февруари 2022 година.
Според податоците на Канцеларијата на Високиот комесар на Обединетите Нации за човекови права (ОХЦР), на 31 август 2025 година, во Украина имало приближно 50597 цивилни жртви - 14116 убиени и 36481 повредени.
Рубио: Војната во Газа сè уште не е завршена, приоритет се заложниците
Војната во Газа „сè уште не е завршена“, порача државниот секретар на САД, Марко Рубио, во неделата посочувајќи го ослободувањето на заложниците што ги држи Хамас како прва фаза од процесот. Деталите за тоа што ќе се случува потоа, според неговата изјава, сè уште треба да се разработат.
Тој рече дека Хамас „во основа“ се согласил со предлогот и рамката на претседателот Доналд Трамп за ослободување на заложниците, додека во тек се состаноци за координирање на логистиката за спроведување на планот.
„Тие исто така се согласија, во принцип и генерално, дека ќе ја разгледаат идејата за тоа што ќе се случува потоа“, рече Рубио, пренесува Ројтерс.
„Многу од деталите ќе треба да се разработат таму“, додаде тој, посочувајќи дека Вашингтон ќе знае „многу брзо“ дали Хамас, кого САД и ЕУ го прогласија за терористичка организација, е сериозен или не за време на тековните технички разговори околу ослободувањето на заложниците.
„Приоритет број еден, оној што мислиме дека можеме да го постигнеме многу брзо, се надеваме, е ослободувањето на сите заложници во замена за враќање на Израел на жолтата линија – таму каде што Израел беше во Газа на средината на август“, објасни државниот секретар на САД.
Тој ја опиша втората фаза од долгорочната иднина на Газа како „уште потешка“.
„Што ќе се случува откако Израел ќе се повлече на жолтата линија, а потенцијално и надвор од неа? Како се развива оваа ситуација? Како да се создаде палестинско технократско водство кое не е Хамас? Како да се разоружат сите терористички групи што ќе градат тунели и ќе вршат напади врз Израел? Како да се натераат да се демобилизираат? Целата таа работа, ќе биде тешка, но е клучна бидејќи без тоа, ќе нема траен мир“, рече тој.
Портпаролката на израелскиот премиер во неделата изјави дека израелските преговарачи ќе отпатуваат во Египет подоцна во денот за во понеделник да одржат разговори со палестинското движење Хамас за ослободување на израелските заложници.
„Тимот ќе замине вечерва со план за започнување преговори утре“, изјави Шош Бедросијан на прес-конференција за случувањата во Газа.
Таа прецизираше дека ова ќе бидат „технички преговори“, пренесува АФП.
Хамас во петокот соопшти дека е подготвен да ги ослободи сите заложници како дел од планот на американскиот претседател, објавен на 29 септември, и веднаш да започне преговори за финализирање на деталите.
Невреме во северозападна Европа предизвика прекини на струја и летови
Силно невреме денеска, 5 октомври, погоди делови од северозападна Европа што предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија, откажување на летови, соборени дрвја и блокада на некои сообраќајници, јавува агенцијата ДПА.
Во белгискиот главен град Брисел, противпожарната служба одговорила на околу 90 повици, претежно за паднати дрвја или скршени гранки. Бројни повици и материјална штета се пријавени и во други делови од земјата.
Во Германија, според ДПА, невремето предизвикало штети во неколку покраини, а повредени се две лица кои се превезувале во минибус врз кој паднало дрво. Повеќе патишта се затворени поради паднати дрвја, а германската метеоролошка служба соопшти дека и во попладневните часови се очекува ветер до 100 километри на час.
Во Шкотска и Норвешка, некои домаќинства останаа без струја поради оштетени далноводи.
Според норвешкиот радиодифузер НРК, десетици илјади домаќинства во јужните и централните делови на скандинавската земја немаат електрична енергија.
Во Шкотска има прекини во железничкиот сообраќај, во Холандија се откажани околу 150 летови, а некои патишта се блокирани поради паднати дрвја.
Папата се надева дека планот за Газа ќе ги постигне „посакуваните резултати“
Папата Лав се надева дека планот за завршување на војната во Газа наскоро ќе ги постигне „посакуваните резултати“, рече тој во неделата откако посочи дека се направени значајни чекори во преговорите за завршување на конфликтот меѓу Израел и Хамас.
Зборувајќи за време на неделната молитва, папата ги замоли сите релевантни страни да се посветат на мировниот процес, нагласувајќи ја итната потреба од завршување на конфликтот и воспоставување „праведен и траен мир“.
„Во последните часови, во услови на драматична ситуација на Блискиот Исток, беа преземени некои значајни чекори напред во мировните преговори, за кои се надевам дека наскоро ќе ги постигнат посакуваните резултати“, им рече папата на верниците собрани на плоштадот „Свети Петар“.
Тој, исто така, ги обнови повиците за траен прекин на огнот во речиси двегодишниот конфликт и ослободување на заложниците држени во Газа.
Папата Лав, првиот американски папа, беше избран од светските кардинали во мај за да го замени починатиот папа Франциск и досега беше повнимателен во зборувањето против конфликтот во Газа од неговиот претходник.
Сепак, неговата реторика во застапувањето на мирот во Газа стана поостра откако Израел ја нападна единствената католичка црква на територијата во јули.
Претходно во вторникот, папата го пофали планот од 20 точки на американскиот претседател Доналд Трамп за Газа и изрази надеж дека палестинската милитантна група Хамас, кој е прогласена за терористичка од САД и ЕУ, ќе го поддржи.
Полска мобилизира авиони за да го заштити воздушниот простор
Полска и сојузниците на НАТО мобилизираа борбени авиони и ги ставија копнените сили во состојба на висока готовност рано наутро на 5 октомври, откако Киев соопшти дека Русија започнала нов бран воздушни напади низ Украина, вклучително и врз регионот Лавов, во близина на полската граница, при што загинаа најмалку пет лица.
„Полските и сојузничките авиони оперираат во нашиот воздушен простор, додека копнените системи за воздушна одбрана и радарско извидување се ставени на највисоко ниво на готовност“, соопшти оперативната команда на Полска во објава на социјалните мрежи.
Полска ги опиша мерките како „превентивни“ и насочени кон „обезбедување на воздушниот простор и заштита на граѓаните, особено во областите во непосредна близина на загрозениот регион“.
Овој потег доаѓа речиси еден месец откако повеќе руски беспилотни летала влегоа во воздушниот простор на Полска, принудувајќи ги авионите на НАТО да полетаат за да пресретнат и соборат некои од дронови.
Инцидентот од 10 септември беше првата „директна средба“ меѓу НАТО и Русија откако Кремљ ја започна својата целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година.
25 години од падот на Слободан Милошевиќ
Денеска се навршуваат точно 25 години од големите демонстрации во Белград со кои се стави крај на владеењето на претседателот на Сојузна Република Југославија (СРЈ) Слободан Милошевиќ на 5 октомври 2000 година.
Пред четврт век, на денешен ден во Белград се одржаа големи демонстрации бидејќи Милошевиќ одби да ги признае резултатите од претседателските избори, на кои на 24 септември тој загуби од кандидатот на Демократската опозиција на Србија (ДОС) и лидер на Демократската партија на Србија, Воислав Коштуница.
На 5 октомври, демонстранти од цела Србија во колони автомобили, автобуси и камиони пристигнаа на платото пред тогашното Сојузно собрание. На некои локации дури се користеа и булдожери за да се пробијат полициските блокади.
Утрото, полицијата употреби и солзавец за да ги спречи демонстрантите да влезат во парламентот, но без успех. Зградата на Сојузното собрание беше демолирана и запалена, како и зградата на Радио телевизија на Србија (РТС).
Полицијата набрзо престана да пружа отпор и најголем дел од полицајците им се придружија на граѓаните.
Вечерта, новиот претседател на СРЈ, Воислав Коштуница, им се обрати на граѓаните од терасата на Белградското собрание, а следниот ден, 6 октомври, Милошевиќ го призна својот изборен пораз и му честиташе на Коштуница.
Јасмина Јовановиќ од Милошевац кај Велика Плана загина во демонстрациите, откако падна под тркалата на камион. Момчило Стакиќ од Крупањ почина од срцев удар. 65 лица беа повредени.
По 25 години, ДОС веќе одамна не постои, Коштуница е во политичка пензија, а поранешните учесници во владата на Слободан Милошевиќ повторно ги заземаат најважните позиции во земјата.
Вториот лидер на ДОС, Зоран Ѓинѓиќ, кој беше премиер на Србија, беше убиен на 12 март 2003 година пред зградата на владата.
Слободан Милошевиќ почина во 2006 година во затвор во Хаг, каде што му се судеше за воени злосторства, а неговата сопруга и поранешна претседателка на Југословенската левица (ЈУЛ), Мирјана Марковиќ, почина во Русија.
Нови руски напади врз Украина, загинаа пет лица
Пет лица загинаа во руски напади во украинските региони на Запорожје и Лавов во текот на ноќта и неделата наутро. Сериозно е оштетена и енергетската инфраструктура што предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија за десетици илјади лица.
„Оваа недела вечерта, Русија започна уште еден напад со ракети и беспилотни летала против народот на Украина, насочен кон регионите Лавов, Запорожје, Чернигов, Виница, Ивано-Франкивск, Херсон, Харкив и Одеса“, рече премиерката на Украина, Јулија Свириденко.
Лавов е областа што руската војска ја таргетира помалку во текот на својата офанзива во Украина бидејќи е далеку од линијата на фронтот.
Според украинските власти, во Лавов загинале четири лица, а исто толку биле повредени. Петата жртва е во Запорожје, каде има и 10-тина повредени.
Иван Федоров, раководител на регионот Запорожје, претходно изјави дека 16-годишно девојче е меѓу оние што добиле „потребна помош“ од медицински персонал по нападот.
Во градот дојде и до големи прекини на електричната енергија бидејќи беше оштетена енергетската опрема, соопшти давателот на услуги. Градоначалникот посочи дека без оваа услуга останале околу 73.000 потрошувачи.
Претседателот Володимир Зеленски рече дека во нападите во текот на ноќта биле лансирани над 50 ракети и околу 500 дронови кон неговата земја.
„Русите повторно ја таргетираа нашата инфраструктура – сè што обезбедува нормален живот за нашите луѓе. Ни треба поголема заштита и побрзо спроведување на сите одбранбени договори, особено за воздушна одбрана“, порача Зеленски во недела.
Низ цела Украина, од 4:09 часот наутро беше воведена национална тревога од воздушен напад.
Во меѓувреме, вооружените сили на Полска преку мрежата Икс соопштија дека мобилизирале авиони и ја ставиле копнената одбрана во состојба на висока готовност за да го обезбедат воздушниот простор на земјата, особено во областите блиску до Украина.
Градоначалникот на Лавов, град во западниот дел на Украина во близина на границата со Полска, изјави дека јавните транспортни линии не работат поради „масовен непријателски напад“. Тој рече и дека дел од градот е без струја.
Во уште еден западен град, Ивано-Франковск, градоначалникот соопшти дека јавниот превоз ќе „започне да работи подоцна од вообичаеното“.
Мала, а голема промена: Украина го укинува копекот, „симбол на московската окупација“
Улиците се преименувани. Статуите на Ленин отстранети. Сега, додека крајот на руската инвазија не е на повидок, Украина се подготвува да се ослободи од уште еден симбол на поранешната доминација на Москва: монетата копек.
Украинскиот парламент, Врховната рада, ќе разгледува закон со кој ќе се укине копекот. Наместо тоа, најмалата номинална вредност на националната валута би бил шахот, име на валута што значи „чекор“ и датира од 16 век – долго пред поголемиот дел од Украина да стане дел од Руската империја.
Националната банка на Украина, која ја иницираше промената минатата година, вели дека целта е да се „промовира дерусификација“ во услови кога војната на Москва против Украина се приближува до почетокот на петта година од инвазијата започната во февруари 2022.
„Копекот е дел од Москва што остана во нашите џебови, на нашите ценовници и, најважно, во нашите глави“, рече гувернерот на Националната банка, Андриј Пишни, во август.
Копекот е стотинка од гривната, која е националната валута на Украина од 1996 година, пет години откако земјата доби независност и се распадна Советскиот Сојуз.
Предложената промена е дел од поширокиот напор за замена на термините, симболите и институциите што го одразуваат руското влијание или советското наследство, како и напорот за зајакнување на јазичниот и културниот идентитет на Украина.
Предлогот веројатно ќе помине во парламентот, бидејќи меѓу предлагачите е и претседателот на Врховната рада, Руслан Стефанчук, кој е од партијата „Слуга на народот“ на претседателот Володимир Зеленски.
Во образложението на законот, објавено на 1 октомври, се наведува дека „дури и 34 години по прогласувањето на независноста, постои име кое сè уште ја поврзува нашата земја со Русија – името на монетата во оптек - копек“.
Во текстот на законот се наведува дека меѓу 15-те поранешни советски републики, верзија на терминот копек сè уште се користи само во Украина, Русија и Белорусија, како и во отцепениот молдавски регион Транснистрија.
„Во контекст на руската агресија од големи размери, замената на копекот со шах е важен и неопходен чекор“, се вели во предлогот.
„Откако ја проучивме историјата на монетарната циркулација во Украина, дојдовме до неоспорен заклучок дека името на монетата во оптек, како што е ’копек‘, всушност е симбол на окупација од Москва“, рече гувернерот на Народната банка Пишни во септември 2024 година, кога беше предложена промената.
„Денес, украинскиот народ враќа сè што му беше неправедно, одземено и искривено од наративите на Кремљ. Имаме свој специфичен термин – шах – уникатен украински збор што се однесува на монети со мали апоени“, рече тој.
Откако стекна независност во 1991 година, Украина ги преименуваше улиците, градовите, местата и другите географски локации што беа именувани по советски и руски личности или историски настани и датуми. Бројни статуи на болшевичкиот лидер Владимир Ленин и други советски и руски личности беа отстранети.
Општата инвазија што ја започна рускиот претседател Владимир Путин во обид да ја покори Украина ги поттикна патриотските чувства и го зајакна чувството за единство и национален идентитет кај Украинците.
Преминот од копек на шах нема да ја промени вредноста на монетарната единица. Еден евроцент моментално вреди околу 48 копека, а малите монети Украинците ретко ги користат во секојдневниот живот.
Промената би се спроведувала постепено, при што извесно време копекот и шахот ќе циркулираат во оптек паралелно.
Завршува првата недела од кампањата за локалните избори
Кандидатите за градоначалници и советниците во општините низ Северна Македонија ја привршуваат првата недела од кампањата за локалните избори.
Митинзи, средби со граѓани и други активности се и во денешните агенди на политичките партии и независните кандидати.
Кампањата трае 20 дена. Започна на 29 септември, а ќе трае до полноќ на 17 октомври кога ќе настапи изборен молк. Молкот ќе трае до затворањето на гласачките места на 19 октомври кога ќе биде првиот круг од гласањето.
Локалните избори ќе се одржат во сите 80 општини во земјата и Градот Скопје. На изборите има вкупно 309 кандидати за градоначалници.
Ќе се гласа на 3.480 избирачки места, а право на глас, според избирачкиот список што го заклучи Државната изборна комисија (ДИК) имаат 1.832.415 граѓани.
Во првиот круг на 19 октомври треба да бидат избрани новите состави на општинските совети, додека за градоначалник ќе се смета дека е избран оној кој освоил 50 отсто плус еден глас под услов на гласање да излегле барем една третина од гласачите запишани во Избирачкиот список во конкретната општина.
Според изборните правила, ако ниту еден од кандидатите не го исполни потребниот услов, се одржува и втор круг во кој граѓаните бираат меѓу двајца кандидати кои освоиле најголем број гласови. Вториот круг е закажан за 2 ноември.
Претстојните ќе бидат осми по ред локални избори од осамостојувањето на државата во 1991 година.
Најмалку четири жртви од поплавите во Бугарија, Северна Македонија понудила помош
Во поплавите што зафатија делови од југоисточна Бугарија и брегот на Црното Море, загинаа најмалку четири лица.
Бугарските медиуми јавија дека во одморалиштето Елените, во близина на градот Несебар, била пронајдена и четвртата жртва, државјанка на Русија, која нејзиниот сопруг претходно ја пријавил за исчезната.
Помош за справување со поплавите понудила и Северна Македонија, за што бугарскиот претседател Румен Радев соопшти преку социјалните мрежи откако имал телефонски разговор со претседателката Гордана Сиљановска-Давкова.
„Ѝ се заблагодарувам на претседателката Гордана Сиљановска за конструктивниот телефонски повик и изразеното сочувство за жртвите од поплавите во Бугарија, како и за искажаната подготвеност на Република Северна Македонија да даде поддршка во справувањето со последиците од катастрофата“, напиша шефот на бугарската држава.
Поради невремето стотици луѓе во Бугарија беа принудени да се евакуираат, а властите прогласија и вонредна состојба во неколку градови и места долж брегот на Црното Море.
Делови од населението остана и без електрична енергија, а пристапот до погодените подрачја, како што јавуваат бугарските медиуми, е ограничен, а волонтери, воени и други тимови за помош интензивно работат на расчистување на теренот.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете