Вести
Северна Македонија стана дел од СЕПА, единствената зона за плаќање во евра
Европскиот совет за плаќања денеска ја прифати нашата земја како 39 членка на Единствената област за плаќања во евра (СЕПА), соопшти Народната банка.
„Од членството во СЕПА очекуваме бројни придобивки за нашите граѓани, компании, но и за економијата во целина. Пред сè очекуваме побрзи, побезбедни и поевтини прекугранични плаќања во евра. Ова е особено важно за македонската економија којашто се карактеризира со висок степен на трговска отвореност (еден од највисоките во ЦЈЕ) и голем обем на прекугранични плаќања. Оттаму, и потенцијалот за заштеда во трошоците, за подобрување на ликвидноста и за зголемување на конкурентноста на компаниите е голем. Секако, ова може да одигра значајна улога во процесот на натамошна трговска интеграција, забрзан економски раст и намалување на доходовниот јаз со ЕУ“, посочува гувернерката Анита Ангеловска-Бежоска.
Гувернерката истакна дека членството во СЕПА е потврда и за високите регулативни стандарди коишто се применуваат од страна на финансиските институции, што е важно за натамошно поттикнување на конкуренцијата, иновациите, но и за задржување на финансиската стабилност, како предуслов и за макроекономската стабилност којашто е јавно добро.
СЕПА е иницијатива на Европската банкарска и платежна индустрија претставувана од Европскиот совет за плаќања, поддржана од Европската комисија и другите институции на Европската Унија (ЕУ) и Евросистемот, за зголемување на ефикасноста на плаќањата во еврa и натамошен развој и продлабочување на заедничкиот европски пазар. СЕПА е востановена во 2008 година, а целосно е имплеменетирана во 2014 година во земјите во евро-зоната, додека во останатите земји членки на СЕПА во 2016 година.
Северна Македонија својата подготовка за членство во СЕПА ја започна 2013 година со Националната стратегија за развој на платни системи, во 2023 година беше усвоена нова правна рамка која даде основи за наше пристапување кон Единствената област за плаќања во евра. Во април 2024 година земјава ја поднесе до ЕК предапликацијата за СЕПА, а на 10 јули истата година и официјалната апликација.
види ги сите денешни вести
Советот за човекови права на ОН започна истрага за законските прекршувања во Авганистан
Советот за човекови права на ОН одлучи да покрене истрага за сериозни кршења на правата во Авганистан, поради растечката загриженост поради мерките на Талибанците насочени кон жените и девојчињата.
Врховното тело за човекови права на Обединетите Нации одлучи да покрене истрага за собирање и зачувување на докази за меѓународни злосторства.
Нацрт-резолуцијата поднесена од Европската Унија беше усвоена без гласање од страна на Советот од 47 земји во Женева.
„Четири години откако Талибанците ја преземаа власта со сила, состојбата со човековите права само се влоши поради продлабочувањето на хуманитарната криза“, изјави амбасадорот на Данска, Иб Петерсен, претставувајќи ја резолуцијата во име на Европската Унија.
Тој додаде дека Талибанците ја „зацврстиле репресијата и го уништиле граѓанскиот простор во Авганистан“.
„Овој совет има должност да реагира и да се солидаризира со народот на Авганистан“, рече Петерсен, нагласувајќи дека истрагата ќе се справи со долгогодишната неказнивост.
Резолуцијата воспоставува тековна независна истрага „за собирање, консолидирање, зачувување и анализа на докази за меѓународни злосторства и најсериозни кршења на меѓународното право“.
Нејзиниот опсег вклучува кршења и злоупотреби особено врз жените и девојчињата.
Исто така, ќе се подготват досиеја за олеснување на независните кривични постапки.
„Механизмот ќе може да ги зачува сведоштвата и приказните на жртвите“, изјави портпарол на ЕУ за АФП.
Инаку Талибанците се вратија на власт во Авганистан во 2021 година и воведоа строга верзија на исламскиот закон.
Талибанската влада останува во голема мера исклучена од Меѓународната заедница, која ја критикува за нејзините репресивни мерки, особено оние насочени кон жените.
Авганистанските жени повеќе не можат да практикуваат многу професии или да патуваат без машка придружба. Ним им е забрането да учат по 12-годишна возраст, да шетаат во паркови или да одат во теретани.
Резолуцијата „ја осудува институционализацијата на Талибанците на нивниот систем на дискриминација, сегрегација, доминација, непочитување на човечкото достоинство и исклучување на жените и девојчињата“.
Ферешта Абаси, истражувачка за Авганистан во невладината организација „Хјуман рајтс воч“, за АФП изјави дека истрагата „ги известува Талибанците и сите други одговорни за минатите и тековните сериозни злосторства во Авганистан дека се собираат и подготвуваат докази за еден ден тие да се соочат со правдата“.
Алиу: Ќе се менуваат 12 закони, за да не се кочат процесите во здравството
Работни групи од Министерството за здравство ќе работат на измени и дополнувања на 12 законски решенија, кои директно се однесуваат на здравствениот систем. Ова денеска (6 октомври) го најави министерот за здравство Азир Алиу, потенцирајќи дека станува збор за најобемната реформа на законските прописи во здравството досега.
„Целта е подобрена законска рамка која ќе биде гаранција за поквалитетни услуги, фер пристап и поголема сигурност за пациентите. Идејата е да бидат синхронизирани сите 12 закони со цел да може процесите во здравствениот систем да не се кочат“, изјави Алиу.
Станува збор за системско преосмислување на 12 закони во различни области – од евиденции, преку осигурување и лекови, до биомедицина и јавно здравје, во насока на нивно поврзување и функционирање како една целина.
„Со овие закони целиме кон здравствен систем што е стабилен, поврзан и предвидлив. Систем во кој секој податок, секоја постапка и секоја одлука ќе има место, логика и одговорност“, рече Алиу и ги повика сите активно да се вклучат во овие процеси со цел заедно да ги подобрат законите, а со тоа и состојбите во здравствениот систем.
Здравствените власти уверуваат дека со синхронизирање на 12 закони од областа на здравството почнувајќи од евиденции, преку осигурување и лекови, до биомедицина и јавно здравје и нивно поврзување и функционирање како една целина, ќе се овозможи унапредување на процесите во здравствениот систем.
Стручната и јавна расправа ги опфаќа измените и унапредувањата на законите за евиденции во областа на здравството, за здравствената заштита, за здравственото осигурување, за лекови, за медицински средства, за јавно здравје, за заштита на населението од заразни болести, за заштита од пушењето, за биомедицински потпомогнато оплодување, за комплементарна и алтернативна медицина, за земање и пресадување на делови од човечкото тело заради лекување и за санитарна и здравствена инспекција.
Фон дер Лајен се соочува со нови предизвици за недоверба
Претседателката на Европската Kомисија, Урсула фон дер Лајен, ќе се соочи со нови обиди да биде отстранета по втор пат за три месеци, кога екстремно десничарските и левичарските групи во Европскиот парламент ќе поднесат предлози за гласање недоверба неделава.
Иако предлозите за недоверба речиси и да немаат шанси да го достигнат двотретинското мнозинство гласови потребни за соборување на Фон дер Лајен, тие би можеле да разоткријат поопшто незадоволство околу нејзиното водство и да го дестабилизираат собранието на ЕУ, чија поддршка е потребна за донесување закони.
Предлозите треба да бидат предложени на 6 октомври од крајната десница и екстремната левица на Франција, односно од Џордан Бардела, претседател на Националниот собир и Манон Обри од „Непокорена Франција“ - по што ќе следува одбраната на Фон дер Лајен.
Гласањето треба да се одржи во четврток, 9 октомври.
За Фон дер Лајен ова не е ново искуство. Таа, исто така, се соочи со гласање за недоверба во јули од претежно крајно десничарски пратеници, кое таа удобно го „преживеа“.
Сепак, партиите надвор од мејнстримот сфатија дека активирањето на претходно ретко користените предлози за недоверба е лесно да се постигне, откако изборите во 2024 година ја зголемија крајната десница на повеќе од 100 пратеници, при што се потребни само 72 пратенции за да се поддржи еден таков предлог.
Во случајот со левицата, таа исто така придоби еден пратеник од централно-десничарската група Социјалисти и Демократи и неколку претставници од Зелените.“
Двата предлози за недоверба се разликуваат, десницата се жали на „погрешни“ зелени политики и неуспех во справувањето со нелегалната миграција. Левицата пак ја истакнува неактивноста на Европската Унија во врска со Газа.
Сепак, двете страни се согласуваат дека фон дер Лајен прифатила неурамнотежен договор за царини со Соединетите Држави и дека предложениот трговски договор на Комисијата помеѓу ЕУ и Меркосур (регионален економски блок кој го сочинуваат Аргентина, Бразил, Парагвај, Уругвај,Венецуела, Боливија) е закана за земјоделците и животната средина.
И покрај привремениот прекин на израелската офанзива, продолжуваат судирите во Газа
Судирите помеѓу израелските сили и Хамас (вооружена група која САД и ЕУ ја прогласија за терористичка организација) продолжија во Газа и покрај привремената пауза во офанзивните операции, соопштија Израелските одбранбени сили (ИДФ).
Иако израелската копнена офанзива во градот Газа беше паузирана во саботата (4 октомври), ИДФ изврши низа воздушни напади како одговор на, како што наведуваат, продолжувањето на нападите од Хамас, пренесе Тајмс оф Израел.
ИДФ соопшти дека борбени авиони извршиле прецизни напади на повеќе локации – првиот напад бил насочен кон вооружена ќелија на Хамас која, според тврдењата на војската, подготвувала минофрлачки и експлозивен напад врз израелските трупи во Газа.
Наводно, сите осомничени борци биле убиени.
Вториот напад погодил друга ќелија која истрелувала минофрлачи врз израелските војници, при што еден војник бил полесно повреден. Тој бил пренесен во болница.
Во третиот инцидент, ракетни гранати биле испукани врз возила на 98-та дивизија.
Немало повредени, а ИДФ наведува дека авионите го уништиле објектот од каде биле лансирани проектилите.
Иако офанзивата е паузирана, израелските трупи и понатаму спроведуваат одбранбени и тактички операции во урбаните зони на Газа.
ИДФ истакна дека паузата се однесува исклучиво на „масовни копнени напади“, додека „воздушните напади и одговорот на заканите продолжуваат со полн капацитет“.
По само неколку часа од претставувањето на кабинетот, новиот француски премиер поднесе оставка
Францускиот претседател Емануел Макрон во понеделник ја прифати оставката на премиерот Себастијан Лекорну само неколку часа по претставувањето на неговиот кабинет, соопшти претседателството, туркајќи ја европската нација уште повеќе во политички ќорсокак.
Макрон го именуваше Лекорну, поранешен министер за одбрана, на функцијата минатиот месец.
Но, во голема мера непроменетиот кабинет што го претстави доцна во неделата (5 октомври) за да соработува со Лекорну, предизвика жестоки критики во целиот политички спектар.
Лекорну се соочи со тешката задача да добие одобрение во длабоко поделениот парламент за буџет за штедење за следната година.
Јавниот долг на Франција достигна рекордно ниво, покажаа официјални податоци минатата недела.
Јавниот долг е сега трет највисок во Европската Унија, по Грција и Италија, и е речиси двојно поголем од дозволените 60 проценти според правилата на ЕУ.
Претходните влади ги туркаа последните три годишни буџети низ парламентот без гласање, метод кој е дозволен со уставот, но жестоко критикуван од опозицијата.
Но, Лекорну минатата недела вети дека ќе обезбеди пратениците да можат да гласаат за законот.
Франција е заглавена во ќорсокак, откако Макрон се обложи на предвремени парламентарни избори во средината на минатата година со надеж дека ќе го зајакне својот авторитет.
Потегот се врати како бумеранг, оставајќи го пријателскиот блок во собранието во малцинство.
Чамец со кинески државјани се превртел во северозападна Србија
Во близина на Бачка Паланка, на северозапад од Србија, се превртел чамец во кој, според неофицијални информации, имало 10 кинески државјани и еден српски државјанин, објави Српската радиотелевизија на 7 октомври.
Несреќата се случила ноќта помеѓу 5 и 6 октомври, а според сè уште неофицијални информации, има жртви, објави РТС.
Неколку лица завршиле во водата по превртувањето.
Спасувачите сè уште бараат неколку исчезнати лица, додека екипи на брза помош, полиција и пожарникари се на терен.
Специјализирани екипи за спасување на вода од Србија и Хрватска биле ангажирани и на местото на несреќата.
Како што објавува Хрватската радиотелевизија (ХРТ), несреќата се случила во текот на ноќта на Дунав помеѓу Сотин во Хрватска и две села во општина Бач на српска страна - Бачки Нови Село и Плавна, кога - според сегашните претпоставки поради преоптоварување - се превртел чамецот на Дунав, а неколку лица завршиле во водата.
Спасувачите сè уште бараат неколку исчезнати лица, а екипи на брза помош, полиција и пожарникари се на терен.
Во потрагата по други лица биле вклучени сонари и беспилотни летала, термовизиски камери и службени кучиња на Полициската управа Вуковар-Срем и Пристанишната управа, Државната интервентна единица за цивилна заштита и HGSS, објави Хрватската телевизија.
Министерството за внатрешни работи на Србија сè уште не даде соопштение за овој настан.
Од 2017 година, Србија и Кина имаат безвизен режим, што значи дека граѓаните на двете земји можат да престојуваат или транзитираат низ териториите на Кина и Србија до 30 дена по влезот.
Напад на Украина врз руски Белгород, илјадници луѓе останаа без електричната енергија
Украинско гранатирање на рускиот регион Белгород ја оштети енергетската инфраструктура, прекинувајќи го снабдувањето со електрична енергија на илјадници корисници, изјави во понеделник(6 октомври)гувернерот на регионот, кој се граничи со Украина.
„Иако инженерите и службите за итни случаи го вратија снабдувањето со електрична енергија на речиси 34000 корисници до понеделник наутро, околу 5400 во 24 општини сè уште беа без електрична енергија“, изјави гувернерот Вјачеслав Гладков во апликацијата Телеграм.
Белгород и другите области што граничат со Украина се соочуваат со постојано прекугранично гранатирање и напади со беспилотни летала, бидејќи војната што ја започна Москва против Киев во 2022 година се прелеа на руска територија, нарушувајќи го цивилниот живот и оштетувајќи ја клучната инфраструктура.
Украина не го коментираше веднаш нападот.
Двете страни тврдат дека со своите напади на територијата на противникот, тие имаат за цел да уништат инфраструктура што е клучна за воените напори.
Русија во понеделник соопшти дека нејзините единици за воздушна одбрана уништиле 251 украински дрон преку ноќ, претежно над југозападниот дел од земјата, вклучувајќи 61 над водите на Црното Море и еден насочен кон Москва.
Руското Министерство за одбрана ги објави овие информации на апликацијата Телеграм, но немаше официјални информации за евентуална штета. Министерството само го наведува бројот на соборени дронови, а не колку биле лансирани од Украина.
Украинските новински канали на Телеграм објавија дека избувнал голем пожар откако бил погоден складиште за нафта во Феодосија, на кримскиот брег покрај Црното Море.
Медиумската куќа РБК-Украина објави дека како резултат на нападот експлодирал резервоар за гориво во складиштето.
Ројтерс не можеше независно да ги потврди извештаите за инцидентот во Феодосија.
Еден ден претходно, на 6 октомври, Полска и сојузниците на НАТО мобилизираа борбени авиони и ги ставија копнените сили во состојба на висока готовност, откако Киев објави дека Русија започнала нов бран воздушни напади низ Украина, вклучително и во регионот Лавов, во близина на границата со Полска.
Овој потег доаѓа речиси еден месец откако рој руски дронови влегоа во полскиот воздушен простор, поттикнувајќи ги авионите на НАТО да пресретнат и соборат некои од уредите.
Инцидентот од 10 септември беше првата директна средба меѓу НАТО и Русија откако Кремљ започна инвазија на Украина во февруари 2022 година.
Според податоците на Канцеларијата на Високиот комесар на Обединетите Нации за човекови права (ОХЦР), на 31 август 2025 година, во Украина имало приближно 50597 цивилни жртви - 14116 убиени и 36481 повредени.
Рубио: Војната во Газа сè уште не е завршена, приоритет се заложниците
Војната во Газа „сè уште не е завршена“, порача државниот секретар на САД, Марко Рубио, во неделата посочувајќи го ослободувањето на заложниците што ги држи Хамас како прва фаза од процесот. Деталите за тоа што ќе се случува потоа, според неговата изјава, сè уште треба да се разработат.
Тој рече дека Хамас „во основа“ се согласил со предлогот и рамката на претседателот Доналд Трамп за ослободување на заложниците, додека во тек се состаноци за координирање на логистиката за спроведување на планот.
„Тие исто така се согласија, во принцип и генерално, дека ќе ја разгледаат идејата за тоа што ќе се случува потоа“, рече Рубио, пренесува Ројтерс.
„Многу од деталите ќе треба да се разработат таму“, додаде тој, посочувајќи дека Вашингтон ќе знае „многу брзо“ дали Хамас, кого САД и ЕУ го прогласија за терористичка организација, е сериозен или не за време на тековните технички разговори околу ослободувањето на заложниците.
„Приоритет број еден, оној што мислиме дека можеме да го постигнеме многу брзо, се надеваме, е ослободувањето на сите заложници во замена за враќање на Израел на жолтата линија – таму каде што Израел беше во Газа на средината на август“, објасни државниот секретар на САД.
Тој ја опиша втората фаза од долгорочната иднина на Газа како „уште потешка“.
„Што ќе се случува откако Израел ќе се повлече на жолтата линија, а потенцијално и надвор од неа? Како се развива оваа ситуација? Како да се создаде палестинско технократско водство кое не е Хамас? Како да се разоружат сите терористички групи што ќе градат тунели и ќе вршат напади врз Израел? Како да се натераат да се демобилизираат? Целата таа работа, ќе биде тешка, но е клучна бидејќи без тоа, ќе нема траен мир“, рече тој.
Портпаролката на израелскиот премиер во неделата изјави дека израелските преговарачи ќе отпатуваат во Египет подоцна во денот за во понеделник да одржат разговори со палестинското движење Хамас за ослободување на израелските заложници.
„Тимот ќе замине вечерва со план за започнување преговори утре“, изјави Шош Бедросијан на прес-конференција за случувањата во Газа.
Таа прецизираше дека ова ќе бидат „технички преговори“, пренесува АФП.
Хамас во петокот соопшти дека е подготвен да ги ослободи сите заложници како дел од планот на американскиот претседател, објавен на 29 септември, и веднаш да започне преговори за финализирање на деталите.
Невреме во северозападна Европа предизвика прекини на струја и летови
Силно невреме денеска, 5 октомври, погоди делови од северозападна Европа што предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија, откажување на летови, соборени дрвја и блокада на некои сообраќајници, јавува агенцијата ДПА.
Во белгискиот главен град Брисел, противпожарната служба одговорила на околу 90 повици, претежно за паднати дрвја или скршени гранки. Бројни повици и материјална штета се пријавени и во други делови од земјата.
Во Германија, според ДПА, невремето предизвикало штети во неколку покраини, а повредени се две лица кои се превезувале во минибус врз кој паднало дрво. Повеќе патишта се затворени поради паднати дрвја, а германската метеоролошка служба соопшти дека и во попладневните часови се очекува ветер до 100 километри на час.
Во Шкотска и Норвешка, некои домаќинства останаа без струја поради оштетени далноводи.
Според норвешкиот радиодифузер НРК, десетици илјади домаќинства во јужните и централните делови на скандинавската земја немаат електрична енергија.
Во Шкотска има прекини во железничкиот сообраќај, во Холандија се откажани околу 150 летови, а некои патишта се блокирани поради паднати дрвја.
Папата се надева дека планот за Газа ќе ги постигне „посакуваните резултати“
Папата Лав се надева дека планот за завршување на војната во Газа наскоро ќе ги постигне „посакуваните резултати“, рече тој во неделата откако посочи дека се направени значајни чекори во преговорите за завршување на конфликтот меѓу Израел и Хамас.
Зборувајќи за време на неделната молитва, папата ги замоли сите релевантни страни да се посветат на мировниот процес, нагласувајќи ја итната потреба од завршување на конфликтот и воспоставување „праведен и траен мир“.
„Во последните часови, во услови на драматична ситуација на Блискиот Исток, беа преземени некои значајни чекори напред во мировните преговори, за кои се надевам дека наскоро ќе ги постигнат посакуваните резултати“, им рече папата на верниците собрани на плоштадот „Свети Петар“.
Тој, исто така, ги обнови повиците за траен прекин на огнот во речиси двегодишниот конфликт и ослободување на заложниците држени во Газа.
Папата Лав, првиот американски папа, беше избран од светските кардинали во мај за да го замени починатиот папа Франциск и досега беше повнимателен во зборувањето против конфликтот во Газа од неговиот претходник.
Сепак, неговата реторика во застапувањето на мирот во Газа стана поостра откако Израел ја нападна единствената католичка црква на територијата во јули.
Претходно во вторникот, папата го пофали планот од 20 точки на американскиот претседател Доналд Трамп за Газа и изрази надеж дека палестинската милитантна група Хамас, кој е прогласена за терористичка од САД и ЕУ, ќе го поддржи.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете