Матурантите кои не ја положија државната матура во јуни денеска (12 август) ќе го полагаат првиот, задолжителен екстерен испит - мајчин јазик и литература. На 14 август (четврток), пак, е полагањето на вториот, изборен екстерен испит од државната матура во августовската испитна сесија.

Според податоците на Државниот испитен центар (ДИЦ), за двата испитни дена вкупно се пријавени 1118 ученици.

Според видот на образование, од гимназиско ќе полагаат 265 ученици, средно стручно – 835 и 18 матуранти од средно уметничко образование. Испитите во августовскиот рок кандидатите ќе ги полагаат во простории на факултетите.

МОН и ДИЦ минатата недела ги соопштија резултатите од спроведената државна матура во јуни кои се подобри од минатата учебна година.

Посечната оценка на успехот од полагањето на двата екстерни испита во јунската сесија е 3.69 и е повисок од минатата година кога средната оценка беше 3.26. Поголем успех е забележан кај мајчините јазици и кај други предмети, а особено по математика за кој средната оценка е 4.14.

Видете и ова:

Подобрен успех на државната матура од лани

Пријавени за полагање во јунскиот рок беа 15 004 ученици.

Поради обиди за препишување, употреба на електронски уреди и други неправилности, поништени биле тестовите на 172 ученици и тие ќе може повторно да полагаат во августовскиот испитен рок.

Германскиот канцелар Фридрих Мерц денеска (29 август) изјави дека војната на Русија против Украина може да трае со „месеци“, и покрај најновите напори предводени од САД за прекин на конфликтот.

Зборувајќи заедно со францускиот претседател Емануел Макрон во Франција, Мерц рече дека нема „илузии“ за можноста за брз крај на војната и вети: „Нема да ја напуштиме Украина“.

Мерц рече дека „не е изненаден“ од повторените одложувања на Кремљ во врска со обидот на американскиот претседател Доналд Трамп да организира директни разговори меѓу рускиот лидер Владимир Путин и неговиот украински колега Володимир Зеленски.

„Ова е дел од стратегијата на овој руски претседател“, рече тој.

Видете и ова:

Зеленски вели дека рускиот напад на Киев е „удар врз претседателот Трамп“

„Уште на почетокот на оваа недела стана јасно дека претседателот Путин не е подготвен да се сретне со претседателот Зеленски и дека поставил предуслови кои се целосно неприфатливи“, додаде тој.

Германскиот канцелар, исто така, изјави дека зачувувањето на единството меѓу сојузниците на Украина во таканаречената „коалиција на оние што се волни“ е една од нашите „најитни задачи“.

Претседателот Трамп одржа самит со Путин во Алјаска на 15 август. После тоа, тој беше домаќин на украинскиот претседател Зеленски и европските лидери во Белата куќа на разговори. Американскиот лидер постави рок од две недели за да види како ќе се однесуваат страните, по што ќе одлучи за понатамошните чекори.

Раководството на Иран разгледува низа контрамерки по одлуката на Франција, Германија и Обединетото Кралство - група позната како Е3 - формално да го активираат механизмот за автоматско повторно воведување на санкциите на ОН за „непочитување“ на нуклеарниот договор од 2015 година.

Членовите на тврдокорниот дел во раководството инсистираат на конфронтација: дополнителни ограничувања за инспекторите, забрзување на збогатувањето на ураниум, па дури и закани за бродските линии во Ормутскиот теснец. Некои предложија прекин на разговорите со Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) за преглед на соработката.

Една од најшироко дискутираните опции е повлекување од Договорот за неширење на нуклеарно оружје (НПТ). Други, пак, се за дијалог.

Одлуката на Е3, донесена само неколку недели пред истекот на нивниот мандат, го почнува рокот од 30 дена: доколку не се постигне компромис, сите санкции на ОН што беа укинати според нуклеарниот договор ќе бидат повторно воведени.

Видете и ова:

Европските сили го активираа механизмот за враќање на санкциите на ОН врз Иран

Министрите на Е3 рекоа дека немале друг избор. Растечките – и непријавени – залихи на високо збогатен ураниум на Иран, заедно со построгите ограничувања за инспекторите, оставија малку простор за повторно ангажирање. Соединетите Американски Држави ја поздравија одлуката на европските сили.

Техеран ја осуди одлуката, нарекувајќи ја „неоправдана и нелегална“ и обвинувајќи ги Европејците за кршење на нивните обврски. Иран, исто така, вети дека ќе преземе „мерки“.

Повлекувањето од Договорот за неширење на нуклеарно оружје (НПТ) би бил еден од најдраматичните чекори. Потпишан во 1968 година, а во сила од 1970 година, договорот им забранува на државите што поседуваат нуклеарно оружје да ги делат своите арсенали и ги обврзува државите што немаат нуклеарно оружје да не го развиваат, а воедно им гарантира пристап нуклеарна технологија за мирнодопски цели. Иран се приклучи на договорот веднаш по неговото потпишување.

Повлекувањето би траело со месеци и во голема мера се смета за средство за притисок, а не за непосредна политика, но би имало голема симболика.

Тврдокорните пратеници во иранскиот парламент, каде доминираат конзервативци, веќе изготвија закон за „тројна итна постапка“ за да го забрзаат повлекувањето. Доколку биде поднесен, законот ќе биде разгледан, гласан и прегледан од страна на Советот на чувари во рок од еден ден. Тоа покажува колку брзо Техеран може да ја ескалира ситуацијата.

Е3 остави малку простор за дипломатски компромис, нудејќи му на Иран шестмесечно одложување од санкциите доколку го врати целосниот пристап на инспекторите и ги продолжи преговорите. Но, со економијата силно погодена од санкциите и неефикасното управување, како и со Русија и Кина кои не се во можност да го блокираат процесот бидејќи не можат да ги искористат своите вета, Техеран се соочува со тежок избор.

Иако дипломатски пробив во последен момент е теоретски можен, домашните политички околности и меѓународниот скептицизам го прават таквиот исход малку веројатен - особено имајќи го предвид колебањето на Иран да остави впечаток дека попушта под притисок.

Претседателот на Комисијата за исчезнати лица на Владата на Србија, Вељко Одаловиќ, денеска (29 август) изјави дека 2.322 лица од српска националност кои исчезнале за време на војните во 1990-тите сè уште не се пронајдени, додавајќи дека е „лут на меѓународните организации“ кои „не се обидуваат да го решат ова прашање“.

Според него, повеќе од 9.500 лица од поранешна Југославија сè уште се водат како исчезнати, иако поминаа децении од војната и распадот на државата.

„Загреб и Приштина не сакаат да соработуваат или да дејствуваат во согласност со државните договори“, тврди Одаловиќ.

„Нема да застанеме ниту да се откажеме“, рече Одаловиќ на конференцијата по повод Меѓународниот ден на исчезнатите.

Заменик-претседателот на Координацијата на српските здруженија на семејствата на исчезнати, убиени и починати лица од територијата на Југославија, Душко Челиќ, ги критикуваше државните власти за тоа што сè уште не донеле закон за исчезнати лица.

„Србија е единствената земја во регионот која беше погодена од војните во 1990-тите и не донесе Закон за исчезнати лица“, рече Челиќ.

Видете и ова:

Во Пале кај Сараево ексхумирани останки на две жртви од војната во 1990-тите

Владите во регионот се обвинуваат меѓусебно дека не прават доволно за да ги пронајдат исчезнатите и дека не се подготвени да соработуваат.

За време на војните во 1990-тите во поранешната Социјалистичка Федеративна Република Југославија (СФРЈ), повеќе од 35.000 луѓе исчезнале, според Меѓународниот комитет на Црвениот крст.

Според последните јавно објавени податоци на Комитетот од 2024 година, судбината на речиси 10.000 исчезнати лица не е утврдена.

Тие оценуваат дека ова е последица на бавниот процес на ексхумација и идентификација на смртните останки, но и на неподготвеноста на властите на земјите во регионот да ги отворат воените и цивилните архиви.

Вкупно 13 независни кандидати за градоначалници до вчера (28 август) почнале да бараат поддршка од граѓаните преку собирање на потписи.

По еден кандидат има во Македонска Каменица, Куманово, Охрид, Дебарца, Дебар, Демир Капија, Македонски Брод, Кочани, Битола, Могила, Новаци, Демир Хисар и еден е кандидат за Град Скопје.

Сите кандидати ја подигнале својата кандидатура освен во Куманово каде постапката на собирање потписи е се уште во тек, стои во информацијата од Државната изборна комисија (ДИК) која ја пренесува агенцијата МИА.

Во пет општини се собираат потписи за советите на општините: Дебар, Кочани, Чешиново Облешево, Битола и Могила. Во Битола во тек е собирање потписи за советници, а во останатите општини листите со собрани потписи се подигнати.

Од ДИК наведуваат и дека засега нема голема разлика меѓу општините во однос на интересот за собирање потписи. Засега нема ниту информација за евентуални проблеми со постапката за собирање потписи во ниту едно подрачно одделение.

Видете и ова:

Инфлацијата на кандидати може да ги поскапи изборите

Инаку, критериумите за учество на изборите за независни кандидати требаше да бидат утврдени со измени во Изборниот законик. Претседателот на Собранието, Африм Гаши, на 16 август свика итна седница за измените, но предлогот не помина поради недостиг на Бадентерово мнозинство откако против гласаа пратениците на ДУИ.

Собранието ќе одржи уште две седници пред почетокот на кампањата за локалните избори, на 2 и на 12 септември, но нема најави за уште еден обид за менување на Изборниот законик.

Врховниот суд на Косово ја отфрли жалбата поднесена од двајца членови на движењето Самоопределување против одлуката на Комисијата за изборни приговори и жалби со која ѝ се наложува на Централната изборна комисија (ЦИК) да ја сертифицира Српската листа за учество на локалните избори.

„Жалбата поднесена од Самији Куртеши и Албан Красничи се отфрлува како неприфатлива“, се наведува во одлуката на Врховниот суд од 28 август.

Судот наведе дека „тргнувајќи од фактот дека жалбата против одлуката на Комисијата за изборни приговори и жалби е поднесена до Врховниот суд од Сами Куртеши и Албан Красничи во својство на индивидуални членови на ЦИК, тие немаат право, или поточно немаат легитимитет, да поднесат жалба во свое лично име, бидејќи не се директни страни во одлуката на Комисијата за изборни приговори и жалби“.

Се наведува и дека правото да поднесе жалба до Врховниот суд против одлуката на ЦИК, освен оние кои имаат „правен интерес“, го има само ЦИК, а не нејзините индивидуални членови.

„Покрај тоа, вторите го изразуваат своето мислење за време на процесот на донесување одлуки во рамките на ЦИК, но немаат право да дејствуваат како индивидуални страни во судските постапки, како што е во овој случај“, се наведува во пресудата.

Врховниот суд наведе дека неговиот одбор не влегол во суштинско разгледување на прашањето покренато со жалбата на подносителите на барањето.

Комисијата за изборни жалби и приговори минатата недела ѝ наложи на ЦИК да ја сертифицира најголемата српска партија во Косово - која ужива поддршка од официјален Белград - само неколку дена откако ѝ беше одбиена регистрацијата за учество на локалните избори на 12 октомври.

Двајца членови на ЦИК од Самоопределување, Куртеши и Красничи, беа единствените што гласаа против сертифицирањето на партијата.

Случајот е речиси целосно повторување на оној од изборите во февруари, кога Самоопределување неуспешно го оспори учеството на Српската листа на изборите до Врховниот суд.

Видете и ова:

Српската листа ја нарече „нелегална“ одлуката на ЦИК да не ја сертификува на изборите

Одлуката да не се сертифицира Српската листа беше критикувана од земјите од Квинт групата и Европската Унија, кои ја повикаа владата и партиите да не преземаат понатамошни чекори за да го спречат регистрирањето на Српската листа за октомвриските избори.

Српската листа одлучи да учествува на локалните избори оваа година, откако ги бојкотираше претходните локални избори, дозволувајќи им на градоначалниците Албанци да ја преземат и да ја држат власта во четири општини со српско мнозинство на северот од земјата од мај 2023 година.

Доколку биде сертифицирана, се очекува Српската листа да ги врати сите четири северни општини: Северна Митровица, Лепосавиќ, Звечан и Зубин Поток.

До средата (27 август)немаше ниту една пријава за евентуална постапка за непотребна операција, рече директорот на Фондот за здравствено осигурување, Сашо Клековски, по наводите за кардиохирургот Сашко Кедев за можни непотребни хируршки зафати.

„Ние повторно ги повикуваме сите пациенти кои се сомневаат, без разлика дали имаат материјали и документи или не, бидејќи најголем дел документите се чуваат во архивите на болниците, да поднесат претставки“, изјави Клековски при денешната (29 август) посета на болницата во Кочани.

Министерството за здравство, најави формирање на независна комисија составена од експерти од странство со цел да се утврди дали навистина се вршеле непотребни хируршки зафати во приватните здравствени установи согласно наводите на кардиохирургот Кедев.

Видете и ова:

Граѓаните да пријават неправилности во кардиолошките интервенции

Иако Кедев не посочи конкретна болница, „Аџибадем Систина“ му се закани со тужба и побара да каже на кого мисли, а тој врати дека „тужбата ќе биде можност конечно да се види што навистина се случува во македонското приватно здравство“.

Инаку, во 2024 година биле извршени вкупно 9.404 интервенции од кои 6.876 во јавно здравство и 2.528 во приватно здравство. Во 2024 година биле извршени 418 интервенции помалку од 2023 година (тогаш имало 9.822). Ова се податоци само за услуги платени од Фондот, без приватно платени услуги.

Досега, 160 професори и соработници потпишаа петиција со која се осудува фактот што деканот на Филозофскиот факултет во Нови Сад, Миливоје Алановиќ, ги држи вратите на високообразовната институција заклучени веќе четврти ден.

Алановиќ влезе во зградата на факултетот со неколку професори и вработени на 26 август, ги избрка студентите на кои им беше блокиран влезот и ги смени бравите на влезната врата.

Истиот ден, тој ја повика полицијата, која оттогаш не им дозволува на студентите или на некои вработени да влезат.

Професорите и соработниците во петицијата нагласија дека не е можно да се одржуваат испити во таква насилна атмосфера, пренесе Бета.

„Најостро го осудуваме исфрлањето на студентите во блокада од зградата на факултетот. Во атмосфера на уцени и закани, не е можно и не е професионално да се одржуваат испити.“

„Апелираме до раководството на Филозофскиот факултет да им овозможи на професорите, кои досега добро комуницираа со студентите, заедно да најдат соодветно решение“, се наведува во петицијата.

Видете и ова:

Ден по судирот со полицијата, Филозофскиот факултет во Нови Сад остана заклучен за студентите

Тие порачаа дека сакаат да помогнат во решавањето на ситуацијата на конструктивен начин, земајќи ги предвид интересите на сите студенти, вклучително и студентите во блокадата, како и интересите на Филозофскиот факултет.

„И меѓу студентите и кај професорите на факултетот постои волја за одржување на испитите. Веруваме дека има простор и за договор што би овозможил спроведување на испитните активности во академски коректна атмосфера со меѓусебно почитување и благодарност“, порачаа тие.

Додадоа и дека „ова е единствениот начин на кој сме подготвени да учествуваме во спроведувањето на испитите“.

Како што наведоа, многу факултети во Србија избраа разговор со разбирање за сите ставови, покажувајќи дека „кога има добра волја, може да се најде решение“.

Откако деканот го стави факултетот под клуч, секојдневно се одржуваат протести од професори, студенти и поддржувачи, пред зградата.

Во средата вечерта, на 27 август, избувна судир меѓу демонстрантите и полицијата откако демонстрантите се обидоа да го пробијат жандармерискиот кордон што беше поставен пред влезот во зградата на факултетот.

Српското Министерство за внатрешни работи на 28 август објави дека три лица се уапсени под сомнение за сторено кривично дело напад врз полицијата.

Студентите што го блокираа Филозофскиот факултет, исто така, го потврдија апсењето на двајца нивни колеги. Тие рекоа дека едниот од нив бил уапсен во автобус, додека другиот бил „одвлечен“ во зградата на факултетот за време на протестот и дека „долго време не знаеле што му се случило“.

Филозофскиот факултет во Нови Сад беше првиот во градот што беше блокиран од студенти во декември минатата година, а и другите факултети го следеа примерот.

Премиерот Христијан Мицкоски изјави дека државава почнува активности поврзани со проектот за изградба на третата делница од пругата кон Бугарија од Коридорот 8. Тој посочи дека ова следува откако биле отстранети пречките од минататото и откако Владата донесе одука да активира грант од Европската инвестициска банка како техничка поддршка за ревизија на основниот проект.

„Третата фаза е во процес на развивање, битно е дека сите пречки од минатото што се случуваа се надминати, постигната е согласност со нашиот источен сосед. Техничката поддршка значи ревизија на основниот проект, ревизија на целосната документација и потоа објавување јавен повик за изградба на третата фаза, изјави премиерот Мицкоски, по увид во градежни активности на државниот пат А2, обиколница „Крива Паланка“.

Со тоа, практично ќе биде заокружена целата делница која што е дел од Коридорот 8, од Куманово до граница со Бугарија. Премиерот уверува дека процесот добро напредува така што Коридор 8 ќе биде целосно исполнет.

„Во напредна фаза сме и на Кородорот 10, кој е дел од договорот со Обединетото Кралство и ќе има убави вести и моменти во периодот што следи“, рече Мицкоски.

Видете и ова:

Недоразбирања или политички игри со пругата кон Бугарија?

Владата на седница на 26. месецов донесе одлука да се спроведе Договорот за грант за техничка поддршка во висина од 3,7 милиони евра добиен од ЕИБ.

Третата делница од пругата кон Бугарија, од Крива Паланка до бугарската граница, е во должина од 23,4 километри со планирани 22 тунели, од кои и меѓуграничен, како и 52 моста. Со тендерот што пропадна, како што објави Владава, вредноста од првично планираните 340 милиони евра била зголемена на 560 милиони евра.

По повеќемесечен застој, Македонија и Бугарија, на крајот на јуни, постигнаа договор за придвижување на работите поврзани со пругата. На состанокот на двете делегации на 16 јули во Брисел, биле идентификувани приоритетите меѓу кои и повторно објавување на тендерот за работите на железничкиот дел помеѓу Крива Паланка и влезот на прекуграничниот тунел до крајот на годинава од страна на Македонија. За заедничкиот проект за изградба на прекуграничниот тунел помеѓу Ѓуешево и Деве Баир, пак, се договориле да формираат работни групи кои ќе финализираат текст на меѓувладиниот договор со цел да се утврдат конкретните обврски на двете страни за техничките, финансиските, градежните и оперативните аспекти.

Видете и ова:

Бугарија распиша тендер за пругата кон Северна Македонија

Бугарската Национална компанија за железничка инфраструктура, пак, минатиот месец објави тендер за проектирање и изградба нова железничка траса од Ѓуешево до границата со Македонија во должина од 2,4 километри, единствената делница што недостасува од железничкиот Коридор 8 на бугарска територија, како и за модернизација на 17 километарската делница од Перник до Радомир.

Првата делница од пругата кон Бугарија беше пуштена во јануари годинава. Околу триесет проценти од градежните активности за втората делница се исто така завршени, а веќе е надминат конструкторскиот проблем со столбовите изградени пред 30-ина години на мостовите во близина на Кратово.

Повеќе од 800 лица се егзекутирани во Иран оваа година, соопштија денес Обединетите Нации (ОН), осудувајќи го „систематскиот модел на употреба на смртната казна од страна на државата како средство за заплашување“.

Канцеларијата за човекови права на ОН објави дека имало „значително зголемување на бројот на егзекуции во текот на првата половина од 2025 година“.

„Иранските власти егзекутираа најмалку 841 лице од почетокот на годината до 28 август 2025 година“, изјави портпаролката Равина Шамдасани пред новинарите во Женева.

Видете и ова:

Амнести интернешнал: Повеќе од 1500 луѓе биле егзекутирани во 2024 година

Таа предупреди дека „со оглед на недостатокот на транспарентност“ на иранската влада, „вистинската ситуација може да биде полоша“.

Само во јули, како што изјави, Иран егзекутираше најмалку 110 лица - двојно повеќе отколку во јули 2024 година.

Шамдасани посебно ги осуди јавните егзекуции во Иран, од кои, според Канцеларијата на ОН за човекови права, имало седум од почетокот на годината.

Претседателката на Косово, Вјоса Османи, денеска (29 август)побара што поскоро конституирање на Собранието и формирање на новата Влада на Косово. Таа оцени дека секое одложување на конституирањето на институциите е „изгубен ден за Косово, за народот на Косово и евроатлантската перспектива“.

„Се надевам дека ќе се најде решение во согласност со Уставот“, изјави Османи откако положи венци на Споменикот на исчезнатите лица.

По 57 обиди, косовското собрание, со 73 гласа го избра претставникот на Самоопределување, Димал Баша, за претседател на Парламентот, како и тројца потпретседатели од албанските партии - Аљбулена Хаџи од Самоопределување, Влора Читака од Демократската партија на Косово и Кујтим Шала од Демократскиот сојуз на Косово.

Видете и ова:

Димал Баша избран за претседател на косовското собрание, деблокиран процесот за избор на нова влада

Емилија Реџепи беше избрана за потпретседател на парламентот од малцинските несрпски заедници, додека нов застој се случи за време на гласањето за кандидатот за потпретседател од редовите на српската заедница.

Во последната фаза од конституирањето на Собранието - изборот на потпретседател од редовите на српската заедница, останаа двајца членови на Српската листа, Игор Симиќ и Милјана Николиќ, и членот на Независната либерална партија, Ненад Рашиќ.

На прашањето за одвоеното гласање за потпретседателите на парламентот од редовите на малцинските заедници, Османи рече дека не сака да дава уставни толкувања за таа ситуација.

Таквото гласање предизвика сомнежи дека можеби е прекршен Уставот, бидејќи во минатото тие беа избирани во еден пакет.

Ставот дека е прекршен Уставот на Косово го изразија пратеници од поранешните опозициски партии, како и експерти за уставно право и невладини организации кои се занимаваат со правни прашања.