Вести
Костадиновски: Подготвителната седница за Законот за јазици меѓу 19 и 21 март
Подготвителната седница за Законот за јазици се очекува да биде одржана во периодот од 19 до 21 март. Ова го изјави претседателот на Уставниот суд, Дарко Костадиновски кој информираше дека утре (24 декември) судот ќе има редовен работен состанок, на кој ќе се утврдуваат листата на учесници и спорните правни прашања во врска со иницијативите по овој закон.
„Ние имаме предлог од судијата известител, но секој е слободен да предлага“, рече Костадиновски.
Дополни дека се предложени повеќе од 20 имиња, а станува збор за експерти по уставно право, меѓународно право, човекови права и поранешни судии на Европскиот суд за човекови права.
Костадиновски информираше дека е побаран пријателски совет од Венецијанската комисија, кој ќе биде усвоен на седницата на 14 и 15 март, а ќе биде објавен на 17 или 18.
Тој изрази жалење за недоаѓањето на некои од неговите колеги на седницата, но истакна дека нема да дозволи никој да ја уценува или блокира работата на Уставниот суд.
„Минимум кворум за работа на судот се пет судии, одлуките се носат со пет гласа, освен ако не е потребно квалификувано мнозинство. Подготвителната седница ќе се одржи доколку се исполнети условите од минимум судии присутни за работа, рече Костадиновски.
Во однос на изјавата на премиерот на Албанија, Еди Рама, кој рече дека албанскиот јазик не е прашање за македонскиот Уставниот суд, претседателот на Уставен изјави дека тие изјави биле непримерни и недостојни.
„Ако влеземе во коментари на странски државници, тоа не е моја работа. Но, секоја изјава од домашен или од странски чинител, што изразува сомнеж или етикетира наше постапување, должен сум да реагирам и реагирам,“ додаде тој.
Законот за употреба на јазиците, кој содржи 25 члена, беше изгласан во 2018 година, а стапи на сила во 2019 година.
Со иницијативите се оспорува и самиот негов назив, како и сите 25 члена. Се спори неговата проширена употреба во судските правосудните постапки, двојазичните униформи, симболите на парите, издавањето двојазички лични документи итн.
Венецијанската комисија во мислење од 2019 година забележа дека со ова законско решение не е прецизирано кои одредби важат само за албанскиот јазик, а кои, исто така и за другите јазици на заедниците.
Комисијата тогаш оцени дека во одредени области законот може да оди премногу далеку со наметнување на јавните институции на нереални правни обврски, особено во врска со употребата на албанскиот јазик во судска постапка. Според мислењето на Венецијанската комисија, овој пристап би можел значително да го забави функционирањето на целото правосудство, ризикувајќи сериозни нарушувања на правото на фер судење, загарантирано со Европската конвенцијa за човекови права.
види ги сите денешни вести
25 години од падот на Слободан Милошевиќ
Денеска се навршуваат точно 25 години од големите демонстрации во Белград со кои се стави крај на владеењето на претседателот на Сојузна Република Југославија (СРЈ) Слободан Милошевиќ на 5 октомври 2000 година.
Пред четврт век, на денешен ден во Белград се одржаа големи демонстрации бидејќи Милошевиќ одби да ги признае резултатите од претседателските избори, на кои на 24 септември тој загуби од кандидатот на Демократската опозиција на Србија (ДОС) и лидер на Демократската партија на Србија, Воислав Коштуница.
На 5 октомври, демонстранти од цела Србија во колони автомобили, автобуси и камиони пристигнаа на платото пред тогашното Сојузно собрание. На некои локации дури се користеа и булдожери за да се пробијат полициските блокади.
Утрото, полицијата употреби и солзавец за да ги спречи демонстрантите да влезат во парламентот, но без успех. Зградата на Сојузното собрание беше демолирана и запалена, како и зградата на Радио телевизија на Србија (РТС).
Полицијата набрзо престана да пружа отпор и најголем дел од полицајците им се придружија на граѓаните.
Вечерта, новиот претседател на СРЈ, Воислав Коштуница, им се обрати на граѓаните од терасата на Белградското собрание, а следниот ден, 6 октомври, Милошевиќ го призна својот изборен пораз и му честиташе на Коштуница.
Јасмина Јовановиќ од Милошевац кај Велика Плана загина во демонстрациите, откако падна под тркалата на камион. Момчило Стакиќ од Крупањ почина од срцев удар. 65 лица беа повредени.
По 25 години, ДОС веќе одамна не постои, Коштуница е во политичка пензија, а поранешните учесници во владата на Слободан Милошевиќ повторно ги заземаат најважните позиции во земјата.
Вториот лидер на ДОС, Зоран Ѓинѓиќ, кој беше премиер на Србија, беше убиен на 12 март 2003 година пред зградата на владата.
Слободан Милошевиќ почина во 2006 година во затвор во Хаг, каде што му се судеше за воени злосторства, а неговата сопруга и поранешна претседателка на Југословенската левица (ЈУЛ), Мирјана Марковиќ, почина во Русија.
Нови руски напади врз Украина, загинаа пет лица
Пет лица загинаа во руски напади во украинските региони на Запорожје и Лавов во текот на ноќта и неделата наутро. Сериозно е оштетена и енергетската инфраструктура што предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија за десетици илјади лица.
„Оваа недела вечерта, Русија започна уште еден напад со ракети и беспилотни летала против народот на Украина, насочен кон регионите Лавов, Запорожје, Чернигов, Виница, Ивано-Франкивск, Херсон, Харкив и Одеса“, рече премиерката на Украина, Јулија Свириденко.
Лавов е областа што руската војска ја таргетира помалку во текот на својата офанзива во Украина бидејќи е далеку од линијата на фронтот.
Според украинските власти, во Лавов загинале четири лица, а исто толку биле повредени. Петата жртва е во Запорожје, каде има и 10-тина повредени.
Иван Федоров, раководител на регионот Запорожје, претходно изјави дека 16-годишно девојче е меѓу оние што добиле „потребна помош“ од медицински персонал по нападот.
Во градот дојде и до големи прекини на електричната енергија бидејќи беше оштетена енергетската опрема, соопшти давателот на услуги. Градоначалникот посочи дека без оваа услуга останале околу 73.000 потрошувачи.
Претседателот Володимир Зеленски рече дека во нападите во текот на ноќта биле лансирани над 50 ракети и околу 500 дронови кон неговата земја.
„Русите повторно ја таргетираа нашата инфраструктура – сè што обезбедува нормален живот за нашите луѓе. Ни треба поголема заштита и побрзо спроведување на сите одбранбени договори, особено за воздушна одбрана“, порача Зеленски во недела.
Низ цела Украина, од 4:09 часот наутро беше воведена национална тревога од воздушен напад.
Во меѓувреме, вооружените сили на Полска преку мрежата Икс соопштија дека мобилизирале авиони и ја ставиле копнената одбрана во состојба на висока готовност за да го обезбедат воздушниот простор на земјата, особено во областите блиску до Украина.
Градоначалникот на Лавов, град во западниот дел на Украина во близина на границата со Полска, изјави дека јавните транспортни линии не работат поради „масовен непријателски напад“. Тој рече и дека дел од градот е без струја.
Во уште еден западен град, Ивано-Франковск, градоначалникот соопшти дека јавниот превоз ќе „започне да работи подоцна од вообичаеното“.
Мала, а голема промена: Украина го укинува копекот, „симбол на московската окупација“
Улиците се преименувани. Статуите на Ленин отстранети. Сега, додека крајот на руската инвазија не е на повидок, Украина се подготвува да се ослободи од уште еден симбол на поранешната доминација на Москва: монетата копек.
Украинскиот парламент, Врховната рада, ќе разгледува закон со кој ќе се укине копекот. Наместо тоа, најмалата номинална вредност на националната валута би бил шахот, име на валута што значи „чекор“ и датира од 16 век – долго пред поголемиот дел од Украина да стане дел од Руската империја.
Националната банка на Украина, која ја иницираше промената минатата година, вели дека целта е да се „промовира дерусификација“ во услови кога војната на Москва против Украина се приближува до почетокот на петта година од инвазијата започната во февруари 2022.
„Копекот е дел од Москва што остана во нашите џебови, на нашите ценовници и, најважно, во нашите глави“, рече гувернерот на Националната банка, Андриј Пишни, во август.
Копекот е стотинка од гривната, која е националната валута на Украина од 1996 година, пет години откако земјата доби независност и се распадна Советскиот Сојуз.
Предложената промена е дел од поширокиот напор за замена на термините, симболите и институциите што го одразуваат руското влијание или советското наследство, како и напорот за зајакнување на јазичниот и културниот идентитет на Украина.
Предлогот веројатно ќе помине во парламентот, бидејќи меѓу предлагачите е и претседателот на Врховната рада, Руслан Стефанчук, кој е од партијата „Слуга на народот“ на претседателот Володимир Зеленски.
Во образложението на законот, објавено на 1 октомври, се наведува дека „дури и 34 години по прогласувањето на независноста, постои име кое сè уште ја поврзува нашата земја со Русија – името на монетата во оптек - копек“.
Во текстот на законот се наведува дека меѓу 15-те поранешни советски републики, верзија на терминот копек сè уште се користи само во Украина, Русија и Белорусија, како и во отцепениот молдавски регион Транснистрија.
„Во контекст на руската агресија од големи размери, замената на копекот со шах е важен и неопходен чекор“, се вели во предлогот.
„Откако ја проучивме историјата на монетарната циркулација во Украина, дојдовме до неоспорен заклучок дека името на монетата во оптек, како што е ’копек‘, всушност е симбол на окупација од Москва“, рече гувернерот на Народната банка Пишни во септември 2024 година, кога беше предложена промената.
„Денес, украинскиот народ враќа сè што му беше неправедно, одземено и искривено од наративите на Кремљ. Имаме свој специфичен термин – шах – уникатен украински збор што се однесува на монети со мали апоени“, рече тој.
Откако стекна независност во 1991 година, Украина ги преименуваше улиците, градовите, местата и другите географски локации што беа именувани по советски и руски личности или историски настани и датуми. Бројни статуи на болшевичкиот лидер Владимир Ленин и други советски и руски личности беа отстранети.
Општата инвазија што ја започна рускиот претседател Владимир Путин во обид да ја покори Украина ги поттикна патриотските чувства и го зајакна чувството за единство и национален идентитет кај Украинците.
Преминот од копек на шах нема да ја промени вредноста на монетарната единица. Еден евроцент моментално вреди околу 48 копека, а малите монети Украинците ретко ги користат во секојдневниот живот.
Промената би се спроведувала постепено, при што извесно време копекот и шахот ќе циркулираат во оптек паралелно.
Завршува првата недела од кампањата за локалните избори
Кандидатите за градоначалници и советниците во општините низ Северна Македонија ја привршуваат првата недела од кампањата за локалните избори.
Митинзи, средби со граѓани и други активности се и во денешните агенди на политичките партии и независните кандидати.
Кампањата трае 20 дена. Започна на 29 септември, а ќе трае до полноќ на 17 октомври кога ќе настапи изборен молк. Молкот ќе трае до затворањето на гласачките места на 19 октомври кога ќе биде првиот круг од гласањето.
Локалните избори ќе се одржат во сите 80 општини во земјата и Градот Скопје. На изборите има вкупно 309 кандидати за градоначалници.
Ќе се гласа на 3.480 избирачки места, а право на глас, според избирачкиот список што го заклучи Државната изборна комисија (ДИК) имаат 1.832.415 граѓани.
Во првиот круг на 19 октомври треба да бидат избрани новите состави на општинските совети, додека за градоначалник ќе се смета дека е избран оној кој освоил 50 отсто плус еден глас под услов на гласање да излегле барем една третина од гласачите запишани во Избирачкиот список во конкретната општина.
Според изборните правила, ако ниту еден од кандидатите не го исполни потребниот услов, се одржува и втор круг во кој граѓаните бираат меѓу двајца кандидати кои освоиле најголем број гласови. Вториот круг е закажан за 2 ноември.
Претстојните ќе бидат осми по ред локални избори од осамостојувањето на државата во 1991 година.
Најмалку четири жртви од поплавите во Бугарија, Северна Македонија понудила помош
Во поплавите што зафатија делови од југоисточна Бугарија и брегот на Црното Море, загинаа најмалку четири лица.
Бугарските медиуми јавија дека во одморалиштето Елените, во близина на градот Несебар, била пронајдена и четвртата жртва, државјанка на Русија, која нејзиниот сопруг претходно ја пријавил за исчезната.
Помош за справување со поплавите понудила и Северна Македонија, за што бугарскиот претседател Румен Радев соопшти преку социјалните мрежи откако имал телефонски разговор со претседателката Гордана Сиљановска-Давкова.
„Ѝ се заблагодарувам на претседателката Гордана Сиљановска за конструктивниот телефонски повик и изразеното сочувство за жртвите од поплавите во Бугарија, како и за искажаната подготвеност на Република Северна Македонија да даде поддршка во справувањето со последиците од катастрофата“, напиша шефот на бугарската држава.
Поради невремето стотици луѓе во Бугарија беа принудени да се евакуираат, а властите прогласија и вонредна состојба во неколку градови и места долж брегот на Црното Море.
Делови од населението остана и без електрична енергија, а пристапот до погодените подрачја, како што јавуваат бугарските медиуми, е ограничен, а волонтери, воени и други тимови за помош интензивно работат на расчистување на теренот.
Трамп „нема да толерира“ одложување на неговиот план за Газа
Американскиот претседател Доналд Трамп во саботата, 4 октомври, го предупреди Хамас, кој е прогласен за терористичка организација од ЕУ и САД, дека „нема да толерира никакво одложување“ во спроведувањето на неговиот план за ослободување на заложниците што ги држи оваа палестинска група во Појасот Газа и за прекин на огнот со Израел.
Во порака на својата социјална мрежа „Трут“, Трамп рече дека е задоволен што „Израел привремено го прекина бомбардирањето за да даде можност за ослободување на заложниците и постигнување мировен договор“.
„Хамас мора да дејствува брзо или сите опции ќе бидат отворени. Нема да толерирам никакво одложување“, додаде тој исклучувајќи „секаков исход во кој Газа ќе претставува закана за Израел“.
Израелското бомбардирање на Газа „значително се намали“, иако најмалку пет Палестинци се убиени, изјави во саботата директорот на болницата Шифа, Мохамед Абу Селмија.
Израелската војска соопшти дека лидерите на земјата ѝ наредиле да се подготви за првата фаза од американскиот план за прекин на војната во Газа.
Израел зазеде чисто одбранбен став во Газа и нема активно да нападне, изјави официјален претставник за медиумите под услов да остане анонимен.
АФП објави и дека пратеникот на Трамп за Блискиот Исток, Стив Виткоф, и неговиот зет, Џаред Кушнер, ќе отпатуваат во Египет за да ги финализираат разговорите за условите за ослободување на заложниците.
Трамп во петокот го повика Израел „веднаш да го запре бомбардирањето на Газа“ за да дозволи ослободување на заложниците откако Хамас соопшти дека во голема мера го прифаќа планот.
Планот на САД вклучува прекин на огнот, ослободување на заложниците во рок од 72 часа, постепено повлекување на израелската војска од Газа, разоружување на Хамас и негово исклучување од власта и протерување на неговите борци од Газа.
Светската здравствена организација (СЗО) го поздрави мировниот план за Газа, вклучувајќи ја и можноста за обнова на болниците, додека генералниот директор на здравствената агенција на ОН, Тедрос Аданом Гебрејесус, во саботата изјави дека „мирот е најдобриот лек“.
Високиот комесар на ОН за човекови права, Волкер Турк, во саботата изјави дека предложениот мировен план за Газа е „клучна можност“ за „да се стави крај на крвопролевањето и страдањето“ на палестинската територија еднаш засекогаш.
Родителите на жртвите во Кочани реагираат за пропусти во обвинението
По 25. пат родителите и роднините на загинатите во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани излегоа на протестен „Марш за ангелите“ од каде повторно реагираа за пропусти и прикривања во однос на истрагата и обвинителниот акт.
Маршот следува еден ден откако вчера (3 октомври), Основниот кривичен суд Скопје објави дека го одобрил обвинението во целост и наскоро се очекува да започне судењето против обвинетите – 34 лица и три фирми.
На денешниот марш, родителите од пред судот во Кочани побараа од државниот обвинител Љупчо Коцевски да се презентираат доказите, да има одговорност за пропустите во обвинението и истото да се прошири кон други вмешани лица.
„Дали Вие и сите други носители на највисоки функции досега не се запрашавте дека од 16.03.2025 година повеќе немате функција? Вие имате мисија! Мисија дали оваа држава ќе постои или ќе ја снема“, рече Мита Тасева, мајка на починатиот диџеј Стефан Цеце Тасев.
Во пожарот кој настана во утринските часови на 16 март во дискотеката „Пулс“ во Кочани загинаа 62 лица и над 200 беа повредени.
И Тасева и останатите родителите пред новинарите денеска порачаа дека тие се сведоци на пропусти и прикривања со обвинението наместо да гледаат вистина и целосна одговорност.
„Маршот за ангелите“ се одржува секоја сабота во Кочани откако се случи пожарот во ноќниот клуб.
Маршот заврши каде што и почна, во „Паркот на Револуцијата“. Тој започнува од „Паркот на револуцијата“, а дел од рутата по која се движат родителите и роднините се и полицијата, Основниот суд и Основното јавно обвинителство во Кочани.
Бабиш победи на изборите во Чешка, го чекаат тешки коалициски преговори
Поранешниот чешки премиер Андреј Бабиш направи драматичен политички камбек, победувајќи на парламентарните избори четири години откако ја изгуби власта. Но, сега се соочува со тешки разговори за формирање владејачко мнозинство, ситуација која ја следи и меѓународната заедница поради неговото влијание на политиката што оваа земја-членка на ЕУ и НАТО ќе ја има кон Украина.
Со преброени околу 95 проценти од гласовите, резултатите покажаа дека Бабиш, милијардер кој ја предводи популистичката партија АНО, е јасен победник. Но, тој нема мнозинство што навестува потенцијално сложени разговори за наоѓање коалициски партнери.
Многу аналитичари сугерираат дека ова може да ја вклучи во игра и крајно десничарската СПД, која побара Чешка да се повлече и од Европската Унија и од НАТО.
„Доколку владата зависи од позицијата или од поддршката на СПД, ќе биде многу комплицирано“, изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) Јан Махачек, советник за надворешна политика на чешкиот претседател Петр Павел, по објавувањето на резултатите.
Махачек додаде дека ова би создало „многу опасна ситуација за надворешната политика, бидејќи СПД е екстремистичка, остро антиукраинска и анти-ЕУ – проруска партија“.
Во предизборието, Бабиш употребуваше силна евроскептична реторика и исто така сугерираше дека ќе ја прекине чешката иницијатива за купување муниција за Украина. Но, 71-годишникот ја исклучи можноста за повлекување од ЕУ или НАТО.
Чешкиот политички коментатор Јиржи Пехе за РСЕ изјави дека резултатите значат оти „ќе биде многу тешко за Андреј Бабиш да состави стабилна коалиција“ со СПД и „Мотористс“, мала опозициска група која за првпат влезе во парламентот.
Прославувајќи го, како што го нарече, „историскиот резултат“, Бабиш рече дека ќе се обиде да формира еднопартиска малцинска влада и ќе одржи разговори со СПД и „Мотористс“ за обезбедување на поддршка од нив.
Другите партии, вклучително и членовите на сегашната владина коалиција, ја исклучија можноста за формирање влада со Бабиш.
Но, Пехе сугерираше дека ова може да се промени ако тој се повлече и за премиер номинира некој друг колега од партијата.
„Тој може да се обиде да се обрати на една од сегашните владини партии бидејќи тоа би било постабилно решение за него“, вели Пехе.
Изгледите Бабиш да ги влече конците зад сцената сепак би ги вознемириле чешките сојузници во сегашната влада, која е цврсто прозападна и проукраинска.
Бабиш досега често изразуваше поддршка и афинитет кон унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој блокираше бројни мерки на ЕУ со кои се санкционира Русија или се поддржува Украина.
Но, Пехе рече дека Бабиш, со широки деловни интереси во Западна Европа, за време на својот прв мандат како премиер (2017-2021) покажал дека е прагматичар.
„Не мислам дека Бабиш ќе оди толку далеку како Орбан или (словачкиот премиер Роберт) Фицо, само затоа што Чешка повеќе не зависи од руската нафта и гас“, вели аналитичарот.
Од почетокот на целосната инвазија на Русија врз Украина во 2022 година, Прага целосно го запре увозот на нафта од Москва и го намали внесот на гас.
Унгарија и Словачка, пак, продолжуваат да увезуваат значителни резерви од овие фосилни горива.
Комесар на ОН: Има шанса да се стави крај на колежот во Газа
Високиот комесар на ОН за човекови права, Волкер Турк, изјави во саботата дека предложениот мировен план на американскиот претседател Доналд Трамп за Газа е „клучна можност“ за „да се стави крај на колежот и страдањето еднаш засекогаш“ на палестинската територија.
Турк се надева дека моментумот кон завршување на војната во Газа ќе „го отвори патот за траен прекин на непријателствата, проследен со закрепнување и реконструкција, во согласност со меѓународното право за човекови права и хуманитарното право, и многу потребно решение за две држави“, соопшти неговата канцеларија на мрежата Икс.
„Ова е клучна можност за сите страни и влијателни држави да дејствуваат со добра волја за да се стави крај на колежот и страдањето во Газа еднаш засекогаш, да се преплави Појасот Газа со хуманитарна помош и да се обезбеди ослободување на заложниците и на многу палестински притвореници“, се додава во соопштението.
Планот на САД вклучува прекин на огнот, ослободување на заложниците во рок од 72 часа, постепено повлекување на израелската армија од Газа, разоружување на Хамас, негово исклучување од власта и протерување на неговите борци од Газа.
Светската здравствена организација (СЗО) го поздрави мировниот план за Газа, вклучувајќи ја и можноста за обнова на болниците, додека генералниот директор на здравствената агенција на ОН, Тедрос Аданом Гебрејесус, во саботата изјави дека „мирот е најдобриот лек“.
Палестинското движење Хамас, кое САД и ЕУ го сметаат за терористичка организација, во петокот соопшти дека е подготвено за итни преговори за ослободување на Израелците што ги држи како заложници во Газа и за прекин на војната, како дел од планот предложен од Трамп.
Израел во саботата објави дека се подготвува да ја спроведе првата фаза од планот на Трамп за ослободување на сите заложници, без да спомене прекин на бомбардирањето. Потоа израелската армија ја објави својата намера да продолжи со операциите во Газа и покрај повиците од семејствата на заложниците и Трамп веднаш да го запре бомбардирањето, бидејќи се чинеше можно да се постигне договор со Хамас барем за ослободување на затворениците.
Розов пикник во Скопје: Потребна е скининг програма за рак на дојка
Во овој момент во Македонија задолжителна скрининг програма не постои и тоа е навистина проблем, порачаа од ХЕМА-ОНКО кое денеска, 4 октомври, организираше Розов пикник во чест на сите жени што се борат со рак на дојка.
„Ние веќе преговараме оваа скрининг програма да стане облигаторна за сите граѓани од 40 до 69 години, исто така да стане облигаторна за матичните лекари, односно тие да ја водат грижата за своите пациентки. Се преговара со тимовите од радиологија да се изнајдат доволно термини“, рече Ана Марјановиќ од ХЕМА-ОНКО.
Таа додаде дека една ваква скрининг програма во пракса треба да биде ефикасна, реална и долгорочна, да ги опфати сите пациенти за да даде вистински резултати.
„Доколку канцерот се дијагностицира во нулти или во прв стадиум сите знаеме дека прогнозите се извонредни, дека овие пациенти ќе можат да продолжат со својот живот како никогаш да го немале“, рече Марјановиќ.
Од здружението сметаат дека во државата треба да се направат уште многу работи за пациентите што се борат со рак, како се измени на Законот за здравствена заштита, позитивната листа на лекови, но и начинот на кој е организирана онкологија којашто, според нив, треба да биде дисперзирана и во други градови.
Она што е добро, според нив, е што годинава хормонската терапија за пациентките со рак на дојка е подостапна, во аптеките и што е обезбедена терапија за уште една група пациенти со триплнегатив канцер коишто имаат генетски зависен карцином.
Во Северна Македонија, на државната Клиника за онкологија годишно има по околу 800 новодијагностицирани пациенти со канцер на дојка. Се очекува дека до крајот на 2025 година оваа бројка ќе достигне и до околу 1.200 пациенти.
Возрасната граница на заболени се спушта како во светски рамки, така и во земјава, па сè почесто заболуваат и девојки и жени од 30 до 40 години.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете