Вести
Поддршката од ЕУ недоволна за судските реформи во Западен Балкан
Северна Македонија, Албанија, Црна Гора, Србија, Босна и Херцеговина и Косово продолжуваат да се соочуваат со проблеми во врска со владеењето на правото и основните права. Поддршка на ЕУ за владеењето на правото во Западен Балкан имаше мало влијание врз унапредувањето на основните реформи за владеење на правото во тој регион, се вели во специјалниот извештај објавен од Европскиот суд на ревизори.
Во дел од земјите во Западниот Балкан се направени технички и оперативни реформи. Но, во контекст на недоволна политичка волја и недостаток на ангажман, поддршката од ЕУ беше во голема мера недоволна за справувањето со постојаните проблеми во области како што се независноста на судството, концентрација на моќ, политичко мешање и корупција, се вели во извештајот.
Приоритетите на ЕУ за владеење на правото во Западен Балкан се јасни и составен дел од инструментот за претпристапување кон Унијата. Но, ревизорите во извештајот заклучуваат дека мерки за решавањето суштинските проблеми како слабиот административен капацитет и политичката волја се премалку и често неефикасни, се вели во соопштението.
Балкански самит за балкански проблеми
Дополнително, ревизорите укажуваат на неконзистентна примена на предусловите за финансирање и реализација на проектите кои се дел од финансиската поддршка на ЕУ за земјите кандидатки за членство во Унијата. Во соопштението ревизорите потсетуваат дека во период од 2014 до 2020 за земјите од Западен Балкан е пружена помош во вредност од 700 милиони евра.
„ЕУ премногу ретко ги експлоатираше можност за суспендирање на помошта доколку корисникот не ги почитува основните принципи на демократија, владеење на правото и почитување на човековите права. Поддршката на ЕУ за граѓанското општество е недоволна за задоволување на потребите на секторот и најмногу се заснова на краткорочни проекти“ се вели во соопштението.
Според Јухан Партс, член на Европскиот суд на ревизори одговорен за извештајот, поддршката на ЕУ за владеењето на правото на Западен Балкан очигледно не e успешна во донесувањето целосна промена.
„ Скромниот напредок постигнат во изминативе 20 години ѝ се заканува на целосната одржливост на поддршката на ЕУ што се дава во согласност со процесот на пристапување. Постојаните реформи го губат кредибилитетот ако не се остварат опипливи резултати“ вели Партс.
Според извештајот на ревизорите, тоа што се чини дека акцијата на ЕУ придонесува за реформите е затоа што европските извештаи имаат тенденција да се фокусираат на квантитативни исходи, а недоволно за она што реално го постигнуваат реформите.
Македонија историски најлошо рангирана според индексот на корупција
Според проценката на ревизорите се добива поинаква слика со која напредокот на состојбата со владеењето на правото во регионот генерално е ограничен и се покажа дека одржливоста е тешко да се постигне. И покрај децениската политичка и финансиска поддршка на ЕУ помош, основните проблеми опстојуваат во многу земји од Западен Балкан. Тие вклучуваат проблеми со независноста на судството, борбата против корупцијата и слободата на изразување.
Ревизорите препорачуваат дека Европската комисија да го зајакне механизмот за промовирање на реформите во владеењето на правото, зголемување на поддршката за граѓанските организации и независните изворите на медиумите, треба поблиску да го поврзат финансирањето со напредокот во владеењето на правото и да го подобрат известување и следење на проектите кои произлегуваат од финансиската поддршка на ЕУ.
види ги сите денешни вести
Контролорите на летање се закануваат со штрајк, ако продолжат партиските вработувања во М-НАВ
Во известување до раководството на М-НАВ, Струковиот синдикат на контролори на летање (ССКЛМ) бара да се поништи последниот оглас за нови вработувања и да се испочитуваат обврските од минатогодишната Спогодба која беше основа за ставање во мирување на тогашната одлука за штрајк.
Од Синдикатот повикуваат да се пристапи на итна реализација на неисполнетите точки од Спогодбата најдоцна до крајот на месецов, а во спротивно најавуваат реактивирање на штрајкот на 10 јули.
Во известувањето до УО на М-НАВ се наведува дека состојбата во М-НАВ е влошена, како резултат на сериозно нарушени меѓучовечки односи, блокирани процеси за јавни набавки, неуспешна транзиција на нови технички системи, прекршување на одредби од Колективниот договор, тајни и неосновани измени во систематизацијата, отворање несуштински работни позиции и прераспоредувања без запазување на актите на друштвото до раководството, како и непочитување на точки од Спогодбата помеѓу М-НАВ и ССКЛ од 13.07.2023 која беше основа за ставање на штрајкот во мирување.
Синдикатот во известувањето доставено на 16. месецов реагира и на неодамна објавениот оглас за нови вработувања во М-НАВ, за кои оценува дека „не одговараат на реалните, итни и суштински потреби на компанијата“.
Се бара поништување на огласот, а евентуалното пополнување на работните позиции да се изврши преку прераспоредување на постоечки вработени во М-НАВ преку интерен оглас или со додавање на работни задачи на недоволно ангажирани вработени како и одделенски реорганизации и рационално прераспоредување на постојниот кадар.
Според Синдикатот, во услови кога се бележи рекорден пораст на авионски прелети, застарениот технички систем е во критична состојба и може секој момент да откаже, има недостиг од инженерски кадар и поради тоа, велат, не се реализираат проектите требаше одамна да бидат завршени.
Исто така, се посочува дека има недостиг од контролори на летање кои во корелација со нов систем кој раководството не успеало да го стави во функција би можеле да го подигнат капацитетот на опслужени воздухоплови и до 50 проценти.
Синдикатот реагира и дека не е реализиран ниту еден инфраструктурен проект, сѐ уште не е изработена функционалната аанализа на компанијата со која би се ставила на стабилна основа за понатамошно долгогодишно функционирање и оти повеќе од девет месеци нема ангажирана агенција за обезбедувањево услови кога се бележи рекорден пораст на авионските прелети.
Ракета на СпејсИкс експлодираше за време на рутински тест
Еден од вселенските бродови „СпејсИкс“ (SpaceX) на Илон Маск експлодираше за време на рутински тест доцна во среда (18 јуни) во Тексас, соопштија органите за спроведување на законот.
Вселенскиот брод 36 доживеа „катастрофален дефект и експлодираше“ во лансирната станица „Старбејс“ кратко по 23:00 часот (04:00 часот по Гринич во четврток)“, пишува во објава на Фејсбук од властите на округот Камерон.
Видео споделено со објавата ја прикажува мегаракетата прикачена на лансирната рака, а потоа блесок и огромна, огнена експлозија.
„СпејсИкс“ на Маск соопшти дека ракетата се подготвувала за десеттиот тест лет кога „доживеала голема аномалија додека била на тест платформа во „Старбејс“, без да елаборира за природата на компликацијата.
„Безбедносно чисто подрачје околу локацијата беше одржувано во текот на целата операција и целиот персонал е безбеден и евидентиран. Нема опасности за жителите во околните заедници и ве молиме поединците да не се обидуваат да се приближат до областа додека продолжуваат безбедносните операции“, информираше „СпејсИкс“ на социјалните медиуми.
Според властите на округот Камерон, лансирањето на „Ѕвезден брод“ (Starship)не било закажано за среда навечер кога експлозијата се случила за време на „рутински тест за статичко палење“.
„Ѕвезден брод“ на јужниот брег на Тексас, во близина на границата со Мексико, е седиштето на вселенскиот проект на Маск.
Висока 123 метри, „Ѕвезден брод“ е најголемата и најмоќна ракета во светот и е клучна за долгорочната визија на Маск за колонизација на Марс.
„Ѕвезден брод“ е претставена како повеќекратна ракета со капацитет на носивост до 150 метрички тони. Најновиот неуспех следи по експлозијата на прототип на „Старшип“ над Индискиот Океан кон крајот на мај.
Најголемата и најмоќна некогаш изградена ракета, полета на 27 мај од објектот „Старбас“, но експлодираше наместо да го изврши планираното спуштање во Мексиканскиот Залив.
Претходните две летања исто така завршија лошо, при што горниот дел се распадна над Карибите.
Како што пишува АФП, неуспесите веројатно нема да влијаат многу на амбициите на Маск за вселенско патување.
„СпејсИкс“ уверува дека неговото мото „брзо не успевај, туку брзо учи“, кој му помогна да доминира во комерцијалните вселенски летови, на крајот ќе се исплати.
Путин тврди дека е подготвен за разговори за прекин на огнот во Украина
Рускиот претседател Владимир Путин тврдеше дека е подготвен „да најде решение“ за неговата војна со Украина и потенцијално да се сретне со украинскиот лидер, дури и кога бројот на жртви од последниот напад на Русија врз Киев се искачи на 28 лица.
„Треба да најдеме решение кое не само што ќе стави крај на сегашниот конфликт, туку и ќе создаде услови што ќе спречат повторување на слични ситуации на долг рок“, рече Путин на брифинг за странските медиуми во Санкт Петербург.
Путин рече дека разговорите би можеле да продолжат во одреден момент по 22 јуни, датумот што претходно го предложи за голема нова размена на затвореници и размена на тела на паднати војници.
Сепак, рускиот лидер додаде дека ќе се сретне со украинскиот претседател Володимир Зеленски само во „последната фаза“ од какви било мировни преговори.
„Подготвен сум да се сретнам со сите, вклучително и со Зеленски. Тоа не е проблемот - ако украинската држава му верува на некого конкретно да води преговори, тоа може да биде Зеленски. Дури сум подготвен да се сретнам со него - но само ако тоа е некаков вид последна фаза“, рече Путин.
Западот воведе санкции врз Русија, додека НАТО ги засили своите сили на источното крило откако Путин ја започна целосната инвазија на Украина во февруари 2022 година. Групите за човекови права тврдат дека руските сили извршиле големи кршења на правата и воени злосторства за време на нивните воени операции.
Западните сојузници, исто така, широко го критикуваа Путин за неговото одбивање да се согласи со условите за прекин на огнот што ги предложи американскиот претседател Доналд Трамп.
Брифингот на Путин дојде додека украинските работници за итни случаи во текот на 18 јуни извлекуваа тела од урнатините на уништените станбени згради во Киев погодени од руските ракетни и беспилотни летала, додека бројот на жртви во украинскиот главен град се искачи на 28 лица, според градоначалникот на Киев, Виталиј Кличко.
Работници со кучиња-трагачи и тешка градежна опрема пребаруваа низ урнатините барајќи повеќе преживеани од нападот еден ден претходно - еден од најголемите во Киев во последниве години.
Повеќе од 150 луѓе во Киев и на други места беа ранети во баражот ракети на 17 јуни, соопштија службите за итни случаи, кој ја погоди и Одеса, при што загинаа најмалку две лица во пристанишниот град на Црното Море.
Украинските власти прогласија ден на жалост за жртвите на нападот, кој Зеленски го нарече „чист тероризам“ и за што го обвини Путин.
„Целиот свет, САД и Европа конечно мора да одговорат како што цивилизираното општество реагира на терористите. Путин го прави ова само затоа што може да си дозволи да ја продолжи војната“, напиша Зеленски.
Во Киев, цел деветкатен дел од станбена зграда беше срамнет со земја од ракетен напад за време на рускиот напад, кој се случи рано наутро додека многу жители спиеја. Прозорците во соседните згради беа разнесени, а парчиња урнатини беа расфрлани по улицата.
Русија започна уште еден напад со беспилотни летала врз украински цели рано на 18 јуни, иако беше многу помал и помалку смртоносен од нападот од претходниот ден, кој исто така вклучуваше крстосувачки и балистички ракети.
Зеленски отпатува во Канада за да се придружи на состанок на самитот на Групата седум и закажа разговори на маргините со Трамп.
Средбата, сепак, беше засенета од предвременото заминување на Трамп, а лидерите не успеаја да постигнат силен договор за конфликтот во Украина. Трамп го наведе ескалацијата на конфликтот меѓу Израел и Иран како причина за неговото предвремено заминување.
Русија продолжи со нападите врз Украина и покрај напорите на Соединетите Држави да посредуваат во мировен договор. Немаше видлив напредок од двете рунди преговори во Истанбул во изминатиот месец, освен размена на затвореници, а третата рунда не е закажана.
Русија тврди дека не ги таргетира цивилите и покрај доказите дека го прави тоа, а многу од растечкиот број цивилни жртви се предизвикани од руски напади со ракети со долг дострел и беспилотни летала.
Потврдениот број на цивилни жртви од почетокот на целосната инвазија е над 13 000, според ОН, но официјалните лица велат дека вистинскиот број е веројатно поголем.
Најмалку 32 повредени во ракетните напади на Иран во Израел, погодена е и болница
Иран лансираше нов пламен од ракети кон Израел во четврток, при што беше објавено дека е погодена болница.
Новинарите на АФП јавуваат за насилни, продолжени експлозии во Ерусалим и Тел Авив, а сирени се огласиле во неколку делови од земјата како предупредување за дојдовни ирански ракети.
Кратко потоа, армијата соопшти дека граѓаните можат да ги напуштат своите засолништа, додека министерот за надворешни работи рече дека болницата Сорока во Бершеба, јужен Израел, претрпела „голема штета“ во нападот.
Израелските спасувачи изјавија дека најмалку 32 лица се повредени во последниот ракетен напад на Иран.
Експлозиите во Ерусалим беа најгласните што ги слушнале новинарите на АФП откако започна конфликтот минатата недела. Баражот дојде по новите израелски напади врз Техеран и на други места, и со растечките шпекулации за тоа дали Вашингтон ќе влезе во конфликтот.
Заменик-министерката за надворешни работи на Израел, Шарен Хаскел, го нарече нападот на Иран врз израелска болница „намерен“ и „криминален“.
„Иран штотуку ја погоди болницата Сорока во Бер Шева со балистичка ракета. Не е воена база. Болница. Ова е главниот медицински центар за целиот регион Негев во Израел. Намерно. Криминално. Цивилна цел. Светот мора да проговори“, напиша Хаскел на платформата X.
Во меѓувреме, врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али Хамнеи, го отфрли барањето на Трамп за „безусловно предавање“, и покрај тврдењата на американскиот лидер дека „Иран има многу проблеми и сака да преговара“.
Адвокатите на обвинетите за убиството на Вања и Панче бараат ослободителни пресуди
Адвокатите на четворица од вкупно петмина обвинети во случајот со убиствата на 14-годишното девојче Вања Ѓорчевска од Скопје и 74-годишниот Панче Жежовски од Велес, побараа ослободителни пресуди за своите клиенти, на рочиштето кое се одржа на 18 јуни во Основниот кривичен суд Скопје.
Судскиот процес пред првостепениот суд е пред крај и останува уште завршни зборови да дадат адвокатот на првообвинетиот Љупчо Палевски – Палчо и секој од обвинетите поединечно. Следното рочиште е закажано за 20 јуни, а откако и секој обвинет лично ќе даде заврши зборови, судот ќе треба да закаже рочиште за изрекување на пресудата.
Обвинителството веќе ги даде завршните зборови и побара доживотен затвор за Палевски, како и останатите тројца обвинети Велибор Манев, Боре Видевски и Влатко Кешишев.
Петтиот обвинет е таткото на Вања, Александар Ѓорчевски, кој се сомничи дека давал информации за движењето на девојчето.
За него обвинителството претходно побара судот да му одреди „соодветна затворска казна“, додека неговиот адвокат Владимир Туфегчиќ денеска (18 јуни) побара ослободување бидејќи според него обвинетието за таткото е „неосновано“ и „опасен судски преседан“.
Туфегчиќ смета дека клучната теза и теорија на случај на обвинителството не е докажана, а тоа е мотивот – да се дадат пари на обвинетите за откуп на детето. Ниту пак, според одбраната, во судскиот процес е изведен доказ за дејствијата на таткото со кои се докажува дека тој комуницирал со Палевски.
Бранителот на обвинетиот Велибор Манев, адвокатот Горан Бошевски, пак, побара ослободителна пресуда за неговиот клиент за кривичното дело убиство, а осудителна за делото грабнување. Според адвокатот, не постоел договор за убиства и оттаму нема умисла за извршување таков вид кривично дело.
Ослободителна пресуда денеска побара и адвокатот Бојан Манев, бранител на обвинетиот Боре Видевски, посочувајќи дека обвинителството не ја докажало вината на неговиот клиент.
И адвокатот на обвинетиот Влатко Кешишев, адвокат Игор Ефремов, побара ослободителна пресуда со образложение дека тој не само што не учествувал, туку ниту знаел, ниту имал намера убиството да се случи. Евентуална вина, како што посочи Ефремов, неговиот клиент може да сноси само за грабнувањето на Вања.
На претходните судски рочишта, преку своите адвокати семејствата на двете жртви, Вања и Панче, се изјаснија дека во целост го прифаќаат барањето на обвинителството за казните, се приклучија кон кривичното гонење и побараа имотно правно побарување.
Малолетната Вања од Скопје и велешанецот Панче беа пријавени за исчезнати на 27 и 24 ноември 2023, а на 2 декември истата година, беа пронајдени мртви во близина на Скопје и Велес.
Ајатолахот Хамнеи го одби повикот на Трамп за предавање на Иран
Врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али Хамнеи го отфрли повикот на американскиот претседател Доналд Трамп за „безусловно предавање“ на Иран, додека израелските воздушни напади шести ден по ред таргетираат цели на иранска територија.
Зборувајќи јавно по втор пат откако Израел започна напади врз Иран, 86-годишниот Хамнеи рече дека мирот или војната не можат да се наметнат на Исламската република и ги предупреди Соединетите Американски Држави да се држат настрана од конфликтот.
„Иранската нација не е од оние што се предаваат“, рече тој во видеообраќање кон иранската јавност на 18 јуни.
„Американците треба да знаат дека секое воено вклучување на САД несомнено ќе резултира со непоправлива штета за нив“, вели тој во видеото.
Ваквата изјава на Хамнеи, кој според уставот на Иран го има последниот збор за сите стратешки прашања, е одговор на повикот од Трамп кој претходно рече дека иранскиот лидер засега е безбеден, но го повика Техеран „безусловно да се предаде“.
„Тој е лесна цел, но е безбеден таму. Нема да го елиминираме (убиеме!), барем не засега“, напиша Трамп.
„Нашето трпение се намалува“, додаде тој само неколку часа откако претходно повика на „вистински крај“ на смртоносните воздушни напади од двете страни – и од Иран и од Израел.
Трамп денеска (18 јуни) во разговор со новинари во Белата куќа ги отфрли сите прашања за можна вмешаност на САД во нападите врз Иран.
„Не можам да го кажам тоа“, рече тој. „Можеби ќе го направам тоа, можеби и не. Никој не знае што сакам да направам. Но, можам да кажам следново: Иран има многу проблеми и сака да преговара.“
Израел, и многу од неговите западни сојузници, вклучувајќи ги и САД, го обвинуваат Иран дека се обидува да изгради нуклеарно оружје. Техеран жестоко ги отфрла обвинувањата, велејќи дека неговата атомска програма е исклучиво за цивилни цели.
Досегашните напади оставија милиони обични Иранци потресени, а илјадници луѓе ги блокираа автопатиштата што водат од Техеран кон други градови, како и кон странство – кон Турција и Ерменија.
Расте бројот на жртви од руските напади во Киев, сè уште се извлекуваат тела од урнатините
Украинските служби за итни случаи сè уште извлекуваат тела од урнатините на уништените станбени згради во Киев, погодени од руските ракетни и беспилотни летала, додека бројот на жртви во украинската престолнина се искачи на 24.
Државната служба за итни случаи информираше дека работници со кучиња трагачи и тешка градежна опрема ги пребаруваат урнатините на 18 јуни за повеќе преживеани од нападот еден ден претходно - еден од најголемите во Киев во последниве години.
Повеќе од 150 луѓе во Киев и на други места беа ранети во серијата напади од 17 јуни што ја погоди и Одеса, при што загинаа најмалку две лица во пристаништето на Црното Море.
Украинските власти прогласија ден на жалост за жртвите од нападот, кој украинскиот претседател Володимир Зеленски го нарече „чист тероризам“ и го обвини рускиот лидер Владимир Путин.
„Целиот свет, Соединетите Држави и Европа конечно мора да реагираат како што цивилизираното општество реагира на терористите. Путин го прави ова единствено затоа што може да си дозволи да ја продолжи војната“, изјави Зеленски.
Зеленски отпатува во Канада за да се придружи на самитот на Групата седум, а на маргините закажа разговори со американскиот претседател Доналд Трамп.
Сепак, состанокот беше откажан поради предвременото заминување на Трамп, а лидерите не успеаја да постигнат силен договор за конфликтот во Украина. Неименуван канадски функционер им изјави на новинарите дека за тоа е виновен американскиот отпор.
Трамп ја наведе ескалацијата на конфликтот меѓу Израел и Иран како причина за неговото предвремено заминување.
Зеленски се сретна со британскиот премиер Кир Стармер, по што британската влада објави дека во наредните недели ќе се одржи уште еден состанок на „Коалицијата на волјата“.
Стармер, кој ја дискутираше идејата за испраќање меѓународни мировници во Украина по постигнувањето прекин на огнот, најави нов пакет санкции за Русија, како и Канада.
Во Киев, цел деветкатен дел од станбена зграда беше срамнет со земја од ракетен напад за време на рускиот напад, кој се случи рано наутро додека многу жители спиеја. Прозорците на соседните згради беа скршени, а купишта отпад беа расфрлани по улицата.
„Тоа е катастрофа“, изјави за „Курент тајм“ еден преживеан во Киев, со лицето и градите покриени со крв.
„Тоа беше првиот удар... Ме фрли во ходник. Отидов да ја викнам мајка ми. Мора да била во шок и се обидела да го затвори прозорецот. Потоа се случил втор удар. Не се сеќавам многу. Се освестив и ја извлеков мајка ми од собата, фала му на Бога, бидејќи имаше толку многу чад што можеше да се задуши“, рече преживеаниот Украинец.
Русија започна уште еден бран оган од беспилотни летала врз украински цели рано утрото на 18 јуни, иако беше многу помал и помалку смртоносен од нападот претходниот ден, кој исто така вклучуваше крстосувачки и балистички ракети.
Ослободени од затворски притвор сите осомничени за падот на настрешницата во Нови Сад
Апелациониот суд во Нови Сад го укина притворот на уште петмина осомничени во случајот со паѓањето на настрешницата на железничката станица во тој град, кога загинаа 16 лица.
Тие беа осудени на куќен притвор во траење од три месеци.
Со оваа одлука на судот, ниту еден од 13-те уапсени по падот на настрешницата повеќе не е во затворски притвор.
Како што беше најавено на 18 јуни, Апелациониот суд делумно ги прифати жалбите на бранителите и им го прекина притворот на Љиљана Милиќ Марковиќ, Зорица Славковиќ Марјановиќ, Душан Јанковиќ, Милан Шпремиќ и Дејан Тодоровиќ.
Претходно, на 29 мај, совет на Вишиот суд во Нови Сад одлучи да го замени притворот на осомничените Небојша Шурлан, Слободан Наумовиќ, Милан Јелкиќ и Марина Гавриловиќ со куќен притвор.
На 12 јуни, притворот на Зорица Славковиќ Марјановиќ исто така беше укинат и заменет со забрана за напуштање на станот.
Обвинението, кое обвинителството го поднесе на 30 декември, беше вратено кон средината на април од страна на Вишиот суд во Нови Сад „на доработка“ со образложение дека „е потребно подобро разјаснување на предметот за да се испита неговата суштина“.
Со тоа, постапката беше вратена во фаза на истрага.
Меѓу 13-те лица опфатени во обвинението на обвинителството во Нови Сад се поранешниот министер за транспорт Горан Весиќ, неговата соработничка во министерството Анита Димоски и поранешната директорка на „Српска железничка инфраструктура“ Јелена Танасковиќ.
Тројцата од нив, како и поранешниот директор на „Српска железничка инфраструктура“ Небојша Шурлан, се товарат за тешко кривично дело против јавната безбедност, во врска со кривичното дело предизвикување јавна опасност.
Танасковиќ и Димоски веќе се во домашен притвор, додека Горан Весиќ се брани од слобода.
Меѓу обвинетите, кои беа ослободени од притвор, се проектанти и лица задолжени за контрола и надзор.
Тие се товарат за тешко кривично дело против општата безбедност, во врска со неправилно извршување на градежни работи.
Постапката ја води и Вишото јавно обвинителство во Белград, кое на почетокот на март поднесе обвинение за пропустите што доведоа до паѓање на настрешницата.
Реконструираната зграда на Железничката станица во Нови Сад беше официјално отворена само четири месеци пред падот на настрешницата, со порака дека реновираната зграда ги надминува европските стандарди.
Несреќата доведе до масовни протести во Србија, на кои се бараше одговорност за несреќата од властите. Протестите, кои ги предводеа студенти во последните месеци, станаа симбол на пошироко незадоволство од владеењето на правото во Србија - заедно со прашањето дали небрежноста и корупцијата на системот доведоа до падот на настрешницата и смртта на 16 лица.
Ристески: Ако има потреси во економијата, ќе реагираме со соодветни мерки
Комплетната анализа на Државниот пазарен инспекторат (ДПИ) за зголемување на цените на прехранбените производи ќе биде готова во текот на наредната недела, најави денеска (18 јуни) заменик министерот за економија и труд, Марјан Ристески, прашан за тоа дали веќе се работи на мерки за намалување на цените на прехранбените производи во супермаркетите.
„Ние ги следиме цените максимално преку Државниот пазарен инспекторат правиме анализи и доколку заклучиме дека има потреба да се донесе некоја одлука и мерка ќе го направиме во интерес на граѓаните за заштита на животниот стандард. Пред сѐ, на нас како Влада ни се интерес граѓаните и нивниот животен стандард“, изјави Ристески.
Заменик министерот за економија и труд додаде дека врз основа на тековната анализа, која ја изготвува ДПИ има мало зголемување на цените.
„Особено вратени се дел од цените на производите како што беше пред одлуката, којашто беше пред еден месец и повеќе, има мало покачување на одредени цени, има останато некои и на исто ниво. Но, имаме поголемо зголемување на цените на кафето и маслото, кои се берзански производи и зависат од светските берзи. Меѓутоа, сепак за крајна одлука ќе биде известена јавноста, доколку ја има, а тоа ќе ја покаже комплетната анализа, која ќе биде готова во текот на наредната недела“, рече Ристески.
Прашан за кризата на Блискиот исток, која најверојатно ќе се рефлектира и на берзата на енергенси и за тоа дали Владата има план како да се справи со нов енергетски удар, Ристески посочи дека Владата ја следи ситуацијата на светско ниво.
„Ја следиме не само ситуацијата на внатрешната економија, туку ги пратиме и светските случувања, како што иде, така и ќе реагираме како Влада. Мораме да бидеме и претходно подготвени, да имаме информации и да имаме состаноци на повеќе министерства и на ниво на Влада. Се следи ситуацијата доколку ескалира работата, која би предизвикала и одреден потрес и на светската економија, нормално е дека ќе реагира Владата со соодветни мерки“, изјави Ристески.
Министерката за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска деновиве изјави дека Владата не може да влијае на цената на берзанските производи, но дека внимателно се следи ситуацијата.
Претседателот на Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ), Марко Бислимоски пак изјави дека војната меѓу Израел и Иран ќе има влијанија врз цената на нафтата и во Македонија, но дека не очекува влијание на цените на останатите продукти. Тој изрази надеж дека по пикот цените ќе се стабилизираат, посочувајќи го примерот со војната во Украина кога цената на дизелот достигна 110 долари по барел.
„Банкарски тајни“ за имињата на фирмите што земаа од унгарскиот кредит
Тајна е кои фирми и колку пари земале од унгарскиот кредит, за кој се задолжи државата, а македонските граѓани ќе плаќаат камати следните 15 години. Ниту Владата ниту Развојната банка не откриваат податоци за приватните фирми. ДКСК следи дали има можност за корупција, додека кредити веќе се одобрени
Дадени се 125 милиони евра што е половина од парите наменети за компаниите од унгарскиот кредит. Ова за Радио Слободна Европа го потврдуваат од Развојната банка на Северна Македонија преку која парите земени како кредит од Унгарија, треба да завршат кај македонските компании.
Но, од банката не откриваат кои се приватните фирми кои веќе добиле пари особено бидејќи кредитите кои ги земаат сепак не се од државната банка, туку преку комерцијалните банки.
„Информациите кои се бараат од Развојна банка, се информации со кои банката се стекнала при вршење на банкарски и други активности за поединечни лица и истите согласно Законот за банките, член 111 и член 112, претставуваат банкарска тајна која банката е должна да ја заштити и чува“, велат од Развојната банка.
Од средината на мај Владата овозможи да се користат парите од кредитот кој државата го зема од Унгарија. Предвидено е дека 250 милиони евра ќе бидат финансиска поддршка за компании преку поволни кредити кои ќе ги земаат од комерцијалните банки, кои пак преку Развојната банка ќе ги користат парите од унгарскиот кредит. Од Владата велат дека интересот за користење на средствата од компаниите е голем, но дека сите надлежности се во Развојната банка.
„Владата ги воспостави условите за користење на оваа кредитна линија на најтранспарентен начин што само по себе им овозможува на институциите да го спроведуваат процесот согласно утврдени процедури. Достапноста на оваа можност за сите домашни компании кои се заинтересирани, го потврдува сосема спротивното – оваа Влада носи мерки и политики кои согласно правила и процедури важат подеднакво за сите“, велат во одговорот за РСЕ од Владата.
Инаку неодамна опозициската партија Левица објави дека ги барала податоците за приватните компании кои ќе ги користат народните пари, и тоа по Законот за слободен пристап до информации од јавен карактер, но дека не ги добиле со образложение дека се работи за банкарска тајна.
Антикорупциска го следи процесот
Државната комисија за спречување на корупцијата смета дека мора да се откријат имињата на фирмите кои ги користат народните пари. Според ДКСК ова е процес од висок јавен интерес кој не може да биде нетранспарентен.
„ДКСК смета дека станува збор за прашање од висок јавен интерес, поради што будно ја следиме состојбата и ја разгледуваме можноста за постапување, во рамки на нашите надлежности. Сметаме дека секое трошење на јавни средства, во случајов средства добиени преку задолжување на државата, мора да биде целосно транспарентно“, велат од Антикорупциската комисија.
Инаку развојната банка се плаши да ги открие информациите кои се бараат од неа и поради казните. Според банката откривањето на информациите се санкционира со глоба во износ од 15.000 евра за банката и 30% од изречената казна за одговорното лице.
„Освен санкцијата, објавувањето на овие заштитени информации ќе предизвика негативна репутација за банката, како и можност за покренување на низа правни процеси од страна на крајните корисници“, велат од банката.
Според економскиот аналитичар Зоран Јовановски би требало граѓаните да знаат како се трошат нивните пари, но дека клучнато е што сепак банките ги одобруваат кредитите.
„ Транспарентноста, мислам дека сите сме за транспарентност, тоа е генерален принцип, јас немам ништо против. Сепак ќе помине време, ќе помине година, ќе поминат две, па ќе видиме како ќе оди наплатата на тие кредити. За мене битна е одлуката што банките ја проценуваат кредитната способност на компаниите кои што ќе го земат кредитот, бидејќи банките имаат знаење за таа работа. Тоа е многу подобро одошто државата да даваше проценки за оние компании кои ќе аплицираат со своите проекти дали ќе имаат капацитет да ги сервисираат тие кредити“, вели Јовановски.
Условите за земање кредит за фирмите се со 1,95 % камата, грeјс период од 3 години и рок на отплата до 15 години. Тие за проектот кој ќе го финансираат од кредитот мора да имаат сопствено учество од 20 %. Одлуката за финансирање е во рацете на комерцијалните банки.
За унгарскиот заем, Собранието на 17 септември изгласа посебен Закон по што на 8 октомври во Будимпешта се потпиша договорот.
Кредитите за компаниите се дел од милијарда евра заем кој Северна Македонија го доби од Унгарија. Двесте и педесет милиони евра се за компаниите, исто толку за локалните власти, а 500 милиони за враќање стари заеми на државата.
Македонскиот премиер Мицкоски и неговиот унгарски колега, Виктор Орбан, го договорија кредитот на НАТО самитот во Вашингтон, во јули 2024 година.
Рокот за отплата е 15 години со три години грејс период, каматата за државата е 3,25 проценти.
Производство и трговија најчесто финансирани области
Развојната банка до сега исплатила125,8 милиони евра во три транши од кредитната линија за подршка и развој на домашните компании кон деловните банки. Најголемиот износ кој една фирма може да го добие е 10 милиони евра. До сега парите кои се доделени се за 470 проекти од кои најголем дел односно 269 се за мали фирми, 113 средни, 60 големи и 28 микро компании.
Според дејностите 171 проект се од производството, 113 од трговијата, 88 за транспорт, а останатите се за градежништво, хотели и угостители. За останати дејности банката во одговорот до РСЕ навела 15 проекти од останати дејности, но не е потенцирано за какви дејности станува збор.
По вид на инвестиција, 48% од исплатениот износ е за инвестиции во градежни фирми, 40% за инвестиции во опрема, 7% за инвестиции во обновливи извори на енергија и околу 6% за инвестиции во транспортни средства.
Инаку тие пари компаниите не смеат да ги користат за да враќаат стари долгови кон банките бидејќи каматната стапка од државниот кредит е многу пониска од оние на комерцијалните банки.
Првично имало огромна заинтересираност за парите од кредитот, дури и поголема од она што го проектираше државата. Дел од банките одлучиле да финансираат повеќе фирми со помали средства за да може што е можно повеќе компании да искористат од кредитот на државата, а остатокот од парите да ги добијат преку комерцијалните кредити. Кредити добиле само приватни фирми.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете