Лидерите од околу 30 западни сојузници на Украина започнаа состанок со претседателот Володимир Зеленски за да разговараат за безбедносните гаранции за земјата разурната од војна, по постигнувањето на каков било мировен договор со Русија за прекин на најголемиот и најсмртоносен конфликт во Европа од Втората светска војна.
Состанокот на таканаречената „Коалиција на подготвените“ во Париз на 4 септември, на кој Зеленски лично присуствува, има за цел да го дефинира нивото на воена поддршка што групата може да му ја обезбеди на Киев по војната.
Коалицијата досега не постигна голем напредок во дефинирањето на својата улога, во голема мера затоа што Соединетите Држави, кои нема да присуствуваат на самитот, сè уште не се обврзале на повоена улога. Учеството на Вашингтон се смета за клучно за поддршка на напорите на сојузниците.
Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, на 3 септември изјави дека очекува „јасна претстава“ за тоа што може да се испорача. Тоа, додаде тој, ќе овозможи дискусии со Вашингтон за тоа какви гаранции може да обезбеди за да се зголеми поддршката.
„Очекувам дека утре или наскоро потоа ќе имаме појасна слика за тоа што можеме колективно да понудиме“, рече генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, во Брисел на 3 септември.
Неговите изјави поттикнаа нови очекувања за најновите разговори, особено по неодамнешните коментари на американскиот претседател Доналд Трамп, кој навести дека Вашингтон би можел да биде вклучен во обезбедувањето безбедност на Украина по војната.
Сепак, коментарите на Трамп не содржеа никакви конкретни детали - како и повеќето јавни изјави по претходните состаноци на „Коалицијата на подготвените“, откако британскиот премиер Кир Стармер го објави нејзиното формирање во Лондон во март.
Недостигот на јасни информации продолжува да ги намалува очекувањата.
Процес зад затворени врати
„Не очекувам да има јасност“, изјави за Радио Слободна Европа Џон Форман, поранешен британски воен аташе кој присуствуваше на некои од првите состаноци на Коалицијата.
„Дури и не очекувам голема најава (сè досега беше зад затворени врати), но важно е лидерите точно да разберат што се нуди и каква е моменталната ситуација“, додаде Форман.
Покрај редовните состаноци на шефовите на држави и влади, Коалицијата одржа серија детални сесии за планирање со високи воени претставници, на кои разговараше за техничките аспекти на можна мисија во Украина.
Од самиот почеток, планот беше Европејците да го преземат товарот, а Велика Британија и Франција, а потоа и други земји, ветија дека ќе испратат неодреден број војници на терен.
Сепак, клучниот услов беше тоа да може да се реализира само со американска поддршка, фокусирана на логистика, воздушна поддршка и разузнавање. Вашингтон долго време не покажуваше подготвеност да се вклучи - до неодамна.
На 3 септември, Марк Руте изјави дека имало „голем пробив“ за време на телефонскиот разговор пред три недели, пред самитот на Доналд Трамп со рускиот претседател Владимир Путин во Алјаска минатиот месец.
Разговарајќи со претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, францускиот претседател Емануел Макрон и други лидери, Трамп, според Руте, „објавил дека сака да учествува и да биде дел од безбедносните гаранции“.
Три дена по разговорите во Алјаска, Трамп јавно го посочи ова за време на состанокот во Белата куќа со Руте, украинскиот претседател Володимир Зеленски и европските лидери.
Трамп потоа рече дека европските земји ќе ја претставуваат „првата линија на одбрана“, но дека САД ќе бидат вклучени.
Неговиот претставник, Стив Виткоф, зборуваше за гаранции „слични на Член 5“, непрецизна референца на клаузулата за заемна одбрана од договорот на НАТО.
Вклученост на претседателот на САД
Дали коментарите ќе добијат поконкретна форма зависи и од тоа дали претседателот на САД, Доналд Трамп, ќе се придружи на состанокот во Париз преку видео врска, како и многу други учесници.
Портпаролот на германската влада на 3 септември во Берлин изјави дека „се разгледува можноста за вклучување на американскиот претседател“.
Подоцна, од Елисејската палата беше потврдено дека поканата е закажана за попладне, по утринските разговори.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски, кој ќе биде присутен во Париз, изјави:
„Имаме сигнали од Соединетите Американски Држави дека тие ќе обезбедат поддршка во позадина“.
Дури и ако деталите се договорат, планот за заштитни мерки сè уште се соочува со голем број пречки. Планерите размислуваат што да прават по евентуалното примирје илимировен договор.
Следниот чекор во дипломатскиот процес предводен од Трамп требаше да биде средба меѓу Зеленски и Путин.Сепак, обидите за организирање на таа средба неколку пати пропаднаа поради Москва.
Во своите последни изјави на 3 септември, Путин рече дека средбата со Зеленски е „пат без крај“, но додаде дека би можеле да се сретнат во Москва. Со оглед на тоа што Русија сè уште спроведува целосна инвазија на Украина, таквата локација е целосно неприфатлива за Зеленски.
Зеленски предложи неутрални локации како Турција и повика на дополнителен притисок врз Путин, вклучително и нови санкции, за да го принудат на средба.
„Утре ќе се обидеме да стапиме во контакт со претседателот Трамп и да разговараме за тоа“, рече тој за време на посетата на Данска, пред разговорите во Париз.
Марк Руте директно ја поврза средбата меѓу Зеленски и Путин со прашањето за безбедносните гаранции.
„Доколку има билатерална или трилатерална средба со Русите, особено меѓу Зеленски и Путин, јасно е дека е клучно да има дефинирани безбедносни гаранции“, рече тој.
„Челичен еж“
Безбедносните гаранции не се однесуваат само на распоредувањето на европски трупи во Украина. Друг важен елемент од плановите е зајакнувањето на сопствените воени сили на Украина.
Џон Форман верува дека ова е областа каде што е постигнат поголем напредок.
„Сè појасно е дека секој траен мир ќе бара силна Украина и силна украинска армија, дека европската поддршка ќе мора да биде долгорочна и дека Украина веројатно не може да смета на сојузниците автоматски да реагираат доколку Русија повторно нападне“, рече Форман.
Европските лидери силно се залагаат за континуирана воена поддршка за Киев.
Урсула фон дер Лајен неодамна изјави дека Украина би можела да стане „челичен еж“, несварлив за идните агресори.
Овој пристап има и политичка предност - го избегнува ризикот европските трупи да бидат директно изложени на напади, па затоа би можел да стане претпочитан модел за многу членови на „Коалицијата на подготвените“.
