Млада мајка на мали деца е една од триесетината вработени кои со спогодбени договори останаа без работа во малиот рударски град на истокот во земјава, Македонска Каменица. Таа во градот зависен од рударството, по неколку години поминати во служба на рудникот Саса, минатата недела остана без работа.
„Ни рекоа, фирмата е во загуба, бројот на вработени бил зголемен и затоа мора да отпуштат луѓе“, вели таа.
За неа, и неколкумина млади како неа, сериозен предизвик е наоѓање на нова работа надвор од рудникот.
Отказното решение за 33 вработени во овој рудник е дел од таканаречениот план „Подготвени за иднината“, што го добиле дел од вработените, откако на 12 ноември ја слушнале веста дека се повикани „на разговор со менаџментот“.
Ова е наведено во писмото до вработените, до кое дојде Радио Слободна Европа. Во него е посочено дека причините за бројот на намалување на вработените во рудникот е „неопходната иницијатива за финансиска стабилизација на Рудникот Саса на краток рок и создавање на услови за долгорочна профитабилност и инвестиции“.
„Во изминатиот период се соочуваме со комбинација од зголемени трошоци, сложени геолошки услови и пониски нивоа на производство, што резултирише со финансиски загуби на рудникот. Внатрешните и надворешни анализи потврдуваат дека во период меѓу 2019 до 2025 година, бројот на вработени во Саса е зголемен за 11 проценти, а производството на руда е намалено за 7 проценти, додека производството на метален концетрат е намалено за 14 проценти“, е наведено во писмото до вработените.
До објавувањето на овој текст не добивме одговор од раководството на Рудникот Саса за причините за намалувањето на вработени и предизвиците во рударското прозиводство.
Рудникот Саса произведува олово и цинк во форма на метален концентрат, кој се извезува во Европската Унија. Според последната анализа од економскиот портал Пари.мк кој се повикува на податоци од Бизнис мрежа, во 2023 година прикажале приход од над 95,2 милиони евра од кои 17,4 милиони евра се добивка. Лани, приходите се намалиле на 94,8 милиони евра, додека добивката бележи пад од 3,6 милиони евра, односно изнесува 13,8 милиони евра, покажуваат завршните сметки од Централен регистар.
Отприемнината е краткорочно решение, што по неа ?
Компанијата во писмото наведува дека за оние кои ќе прифатат спогодбени договори, бил подготвен „исклучително поволен финансиски пакет како надомест“.
Но, за мајката која зборуваше анонимно за Радио Слободна Европа, како што вели таа, надоместот што го добила е краткорочно решение, затоа што во Каменица нема избор за вработување.
„Во Каменица има само текстилна фирма во која и не се сите осигурани, можеби во некој маркет да има слободно работно место, и друго нема“, вели таа додавајќи дека планира потрагата по вработување да ја прошири и кон соседните места како Виница или Кочани, каде веќе работат десетици жители на ова гратче.
При мала проверка на огласи на приватните и државните агенции за вработување, месецов нема ниту еден активен.
Пред две децении Каменица беше град на духови, вели еден од рударските работници
Неизвесноста што ја донесе отпуштањето на 30-тина работници во малиот рударски град со 4 илјади жители, донесе страв од можен нов бран на отпуштање, но и трауми од минатото.
„Тешко за тие што се млади, имаат мали деца, а може да останат без работа. Од каде да вадат за леб? Или да се иселат?“,вели еден од работниците во рудникот Саса кој по отпуштањето ја прифати понудата за работа во фирма за оддржување која ќе ја замени нивната работа во Рудникот.
„ Кога во 2000-тите години рудникот беше затворен неколку години, Каменица беше град на духови“, се потсети нашиот соговорник.
Луѓето кои се пред пензија, а на кои им беше понуден спогодбен договор за отказ, речиси целиот свој работен век го поминаа во рудникот, објаснува нашиот повозразен соговорник. Според него, добро е што дел од работниците, иако за помали плати од сегашните, ќе продолжат да работат иста работа за друга фирма, затоа што е тешко во нивниот град да најдат нова работа.
Економијата во градот Македонска Каменица директно зависи од рударството, покажуваа статистичките податоци.
Рудникот Саса е најголем работодавец во тој регион. Според последните податоци објавени од Министерството за енергетика, рудникот има околу 770 вработени, што претставува повеќе од половина од активната работна сила во градот.
По основ на концесиски надоместоци, во општинската каса лани се слеале околу 1,8 милиони евра кога надоместокот за експлоатација на минерални суровини, изнесуваше 2%. Со новите законски измени, годинава овој процент е зголемен на 4%, по што општината може да очекува значителен раст на приходите од концесијата.
СИЕР: Компаниите се ослободуваат од работници кои сметаат дека не им се продуктивни
Во „Рудникот Саса“ од Македонска Каменица, две третини од 33 работници од техничките служби кои потпишале спогодбени решенија за отказ, веднаш биле ангажирани од надворешна компанија за да продолжат да работат во истиот рудник, објаснуваат до Синдикатот на индустрија, енергетика и рударство (СИЕР).
Претседателот на СИЕР Игор Ѓерасов вели дека намалување на бројот на вработените не е единствен случај само во рудникот Саса.
„Компаниите се ослободуваат од оние работници коишто сметаат дека не им се продуктивни и ние како синдикат тука не можеме ништо да делуваме за да ги зачуваме, односно да останат на работа, бидејќи самите работници ги потпишаа тие спогодбени решенија. Тоа значи дека и на самиот работник му одговара. Нас како синдикат не ни одговара и нормално и на државата не и одговара да губи работници и да ги зима за предвремено пензионирање“, вели Ѓерасов.
Предвремено пензионирање во скопски Макстил
Според нивните податоци од синдикалните организации, од македонската компанија за производство на челик „Макстил“ предвремено во пензија заминале десетици луѓе.
Од скопската Макстил велат дека фабриката одржува стабилна структура со над илјада вработени. Но, додаваат дека како голема индустиска комапнија по редовни организациски проверки на процесите и работните места, за подобрување на ефикасноста, понекогаш се случува промена во структурата на работните места, во согласност со законските обврски.
„Воедно, како и во сите големи компании, постојат природни флуктуации на кадар, заминувања по сопствена желба, пензионирања, интерни ротации, како и нови вработувања, кои континуирано се случуваат. Тоа е дел од редовното функционирање на организацијата.
Сепак, во моментов во компанијата не се одвива процес од типот што го наведувате. Работењето се одвива стабилно и без најави за активности со таков обем“, велат од оттаму.
Од Синдикатот посочуваат дека во кавадаречката фабрика Годлен Егл (поранешно Еуроникел, односно Фени), која во изминатиот период помина низ две стејачни постапки и нови сопствениците, во тек е внатрешна ревизија, по која очекуваат следниот месец да дознаат каква ќе биде судбината на стотина работници кои останаа на работа само за да ја одржуваат печката топла без при тоа да има производство.
Од кавадаречката Голдерн Игл до објавувањето на овој текст не добивме одговор на прашањата испратени по електронска пошта за потврда на синдикалните информации за намалување на вработените во нивните редови.
Рударскиот и металуршкиот сектор во пад
Рударскиот и металуршкиот сектор во земјава се соочува со намалување на бројот на работници, откако десетици работници го напуштија работното место преку спогодбени договори.
Оваа пракса, иако законска, предизвикува немир кај вработените, особено во средините каде рудниците и фабриките се главниот егзистенцијален извор.
Податоците од државниот завод за статистика за изминативе пет години покажуваат намалување на рударското производство. Тоа значи дека рудниците во земјава извлекуваат помалку минерали или руда отколку што тоа правеле порано. Индексите за рударското производство земени за споредба од месец септември во последните пет години покажуваат пад годинава.
Анализата на последните неколку соопштенија на Државниот завод за статистика кои се посветени на индустриското производство, покажува дека уделот на рударството бележи само пад.
Податоците од секторот „Рударство и вадење на камен“ во октомври 2024 година, во однос на октомври 2023 година, бележи опаѓање од 8.2%. Најголемиот пад е забележан лани во декември со 10% во споредба со истиот период во 2023.
Сликата не е подобра ни годинава. Јануарскиот статистички извештај од годинава покажува пад во вадењето камен од 5,1 процент во однос на јануари лани.
Со падот на производството се забележува и намалување на работниците
Бројот на работниците во секторот Рударство и вадење на камен во март 2025 година, во однос на март 2024 година, се намалил за 2.1 %, додека во јуни годинава, во однос на јуни 2024 година, се намалил за 2.5 %. Три месеци подоцна ситуацијата се повторува, па во септември годинава во однос на минатогодишниот септември, бројот на работници во секторот Рударство и вадење на камен се намалил за 2.0 %.
Последните статистички податоци од 2024 година, покажуваат дека 3.800 луѓе во земјава работат како рудари.
СИЕР: И други рудници бежелат помалку работа
Ѓерасов вели дека и во други рудници каде што имаат свои членови велат дека забележуваат намалување на извадена руда, а тоа носи и помала заработка.
„На пример, во Мермерен комбинат Прилеп таму имаме членови, тоа е рудник за мермер, производството им е намалено за 15%, но во таа компанија нема најавено дека ќе има отпуштања. И во другите компании каде што сме синдикално организирани немаме информации за сега дека има некакви наредни чекори што ќе ги преземе менаџментот“, додава тој.
Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини (МЕРМС) во првата половина на 2025 година наплатило рекордни 8,9 милиони евра рударските концесионери.
Во структурата на бруто домашниот производ, според податоците на Државниот завод за статистика, рударската инудстрија во земјава учествува со само 1,5%. За разлика од пред една деценија кога тоа изнесувало речиси 15 проценти.
Во последните 40 години, отворен е само еден нов рудник – Боров Дол, кој претставува површински коп и продолжение на векот на работа на рудникот Бучим, за обработка на бакарна руда.
