Учесниците во дискусијата во Комитетот за надворешна политика на Претставничкиот дом на САД ја повикаа администрацијата на претседателот Доналд Трамп да се ангажира повеќе во Западен Балкан со цел да се стабилизира тој регион, со оценки дека е најмногу го дестабилизира Русија преку Србија.
Отворајќи го сослушувањето во Поткомитетот за Европа, републиканскиот претседател Кит Селф оцени дека Западен Балкан, освен Украина, која е под руска инвазија, е „најнестабилниот регион во Европа“.
Нерешените односи меѓу Србија и Косово се еден од главните двигатели на регионалната нестабилност, што дополнително ѝ овозможува на Русија да ја поткопа способноста на ЕУ и НАТО да ги зајакнат балканските земји, рече Селф.
Влошувањето на ситуацијата во Босна и Херцеговина доведе до, како што изјави, „експоненцијално зголемување на користењето на правно спорните бонски овластувања на високиот претставник“.
Во случај на конфликт, сојузниците на НАТО, Албанија, Северна Македонија и Црна Гора, ќе бидат директно на нишан, што би можело да доведе до потенцијално активирање на Член 5 од Алијансата, рече Селф, додавајќи дека со синхронизирани одбранбени активности, сојузниците на НАТО на Балканот треба да изградат политичко и воено одвраќање, но дека Косово ќе биде особено изложено бидејќи не е во западниот воен сојуз.
Противниците на Америка активно ги искористуваат ранливостите за да водат хибридна војна што ја зголемува нестабилноста во регионот, рече Селф, додавајќи дека Кина го користи своето влијание со спроведување воени вежби и испраќање оружје во Србија. Покрај тоа, додаде тој, Кина постигнува економски договори низ целиот регион како дел од специфичниот напор да го одржи својот малиген апарат и да ја искористи корупцијата во Западен Балкан.
Русија, исто така, влијае на зголемувањето на тензиите во БиХ, Република Српска и Србија, истакна Селф, додавајќи дека поранешниот претседател на РС, Милорад Додик, продолжува да го користи својот политички капитал за да ја контролира РС и да игра во рацете на Русија со заканување со отцепување од БиХ.
Од друга страна, според неговите зборови, Србија, и покрај тоа што индиректно испраќа оружје во Украина, има и одбранбени врски со Русија и Кина, промовира кинеска и руска пропаганда. Тој истакна дека за да се стави крај на политичкото влијание на Москва, мора да се реши прашањето за зависноста на Србија од руските енергетски извори.
И покрај тие предизвици, сè уште постојат можности за подобрување на стабилноста, мирот и просперитетот на Западен Балкан, а американското лидерство мора да има значително влијание врз одржувањето на стабилноста и спречувањето на обновување на конфликтот, рече Селф, и ја поздрави администрацијата на Трамп за повторното ангажирање со она што тој го нарече „често занемарен регион“.
Вилијам Р. Китинг, највисоко рангиран член на Демократската партија во Поткомитетот, изрази верување дека САД мора да продолжат да ја поддржуваат иднината на БиХ, што ја вклучува и Канцеларијата на високиот претставник (ОХР).
Тој ја критикуваше администрацијата на Трамп за укинувањето на санкциите против Додик и неговите соработници, за кои рече дека покажале мала подготвеност да го променат однесувањето во Република Српска.
Наведувајќи дека српскиот претседател Александар Вучиќ со години го поткопува владеењето на правото и ги зајакнува врските на неговата земја со Кина и Русија, тој рече дека го повикал државниот секретар Марко Рубио да работи на зајакнување на борбата против корупцијата, како и на владеењето на правото во Србија, и да му стави до знаење на Белград дека зајакнувањето на врските со Москва и Пекинг не е компатибилно со прокламираната цел за вклучување во трансатлантската заедница.
Тој изрази верување дека поголемото вклучување на САД на Балканот ќе го доближи регионот до членство во ЕУ и ја повика администрацијата на Трамп да ги увери сојузниците и партнерите во регионот дека САД ќе продолжат да се ангажираат и да бидат посветени на иднината на регионот.
Макс Приморац, соработник на Центарот за слобода „Маргарет Тачер“ во конзервативната Фондација Херитиџ, оцени дека „Балканот не е во добра состојба“ и изјави дека „БиХ е пропадна држава“ 30 години по потпишувањето на Дејтонскиот мировен договор и милијардите американски долари потрошени за помош.
Тој рече дека државата Босна и Херцеговина е „во трајна криза“ и дека е крајно време да се стави крај на „катастрофалниот“ обид за изградба на држава, и дека суверенитетот на таа земја прво мора да се воспостави со укинување на Канцеларијата на високиот претставник „која ги заменува избраните лидери, става вето на законите и забранува секој што не ѝ се допаѓа“.
Стејт департментот мора да го прекине напорот за создавање централизирана држава доминирана од муслимани, што ја крши Дејтонската гаранција за еднаквост на трите нации и ги турка Србите кон отцепување, рече Приморац, додавајќи дека Хрватите страдаат од голема дискриминација во рамките на поголемата муслиманска заедница и им е одземено правото да изберат свој претставник.
„Сепак, регионот нема да се стабилизира додека Србија не се нормализира“, истакна Приморац, наведувајќи дека лидерите во Србија „остануваат врзани за проруската агенда што поттикнува нестабилност“ меѓу соседните земји, особено во Косово и Црна Гора, и им дава можности на Москва, Пекинг и Техеран да го поткопаат јужното крило на НАТО.
Приморац го оцени регионалниот одговор за привлекување на Србија и истиснување на Кина, Русија и Иран, нагласувајќи дека „само раководството на САД може да го стори тоа“, како и дека „глобалното лидерство на претседателот Трамп, засновано на мир преку сила во комбинација со практична дипломатија, им нуди на Србија и на Балканот историски пат кон интеграција со Западот“.
Американскиот гас и нафта можат да помогнат да се стави крај на зависноста на Балканот од Русија, да се одземат средства од воената машинерија на рускиот претседател Владимир Путин и да се минимизира мешањето на Москва во регионот, рече Приморац, додавајќи дека американската влада имала право да го санкционира НИС поради руска сопственост.
„Белата куќа треба да назначи политички амбасадори на Балканот за да промовира агенда фокусирана на бизнисот, но да биде подготвена да користи визни, банкарски и други санкции, заедно со комерцијални и инвестициски стимулации, за да го извади регионот од руски, кинески и ирански раце“, рече Приморац.
Лук Кофи, соработник во Центарот за Европа и Евроазија при Институтот Хадсон, рече дека Русија го гледа Балканот како област што предизвикува нестабилност и ја дели трансатлантската алијанса, додека Србија останува помагач на Русија и служи како главно упориште на Москва во регионот.
„Иако Србија повремено покажува избалансиран пристап кон надворешната политика, реалноста е дека Белград е цврсто во орбитата на Русија и тоа нема да се промени во скоро време“, рече Кофи.
Тој додаде дека Кремљ ја користи РС за понатамошно сеење нестабилност во регионот, наведувајќи дека Додик, иако е отстранет од функцијата, сè уште е влијателен и продолжува да се залага за отцепување, во кое, како што рече Кофи, со години бил поддржан од Русија и Србија. Тој, исто така, го критикуваше укинувањето на санкциите против Додик и неговите соработници.
Кофи оцени дека Дејтонскиот мировен договор е еден од најголемите успеси во надворешната политика на САД во ерата по завршувањето на Студената војна и дека откажувањето на тој договор веројатно би создало дополнителна нестабилност.
„Иако САД не се балканска земја, тие секако можат да бидат балканска сила и претседателот Трамп треба да преземе чекори за да се осигури дека националните интереси на САД се обезбедени таму“, рече Кофи.
Едвард П. Џозеф, предавач и соработник во Центарот за стратешки студии Мерил на Универзитетот Џонс Хопкинс, рече дека иако ниту еден поединечен актер - локален или меѓународен - не е целосно одговорен за постојаните тензии и слабости во Западен Балкан, „еден предуслов за стабилност останува неисполнет: Србија да го прифати западниот поредок за регионот“.
Тој истакна дека е време за промена и дека САД треба да бидат цврсти во насочувањето на Белград кон конечниот избор на неговата стратешка ориентација, додавајќи дека евроатлантскиот пат е единствениот рационален избор за Србија, која, како што изјави, не смее да стане Белорусија на Балканот.
„За среќа, администрацијата е во добра позиција да го води Белград во таа насока“, рече Џозеф, посочувајќи дека во Србија веќе една година траат протести со кои се бара одговорност од владата за падот на настрешницата на железничката станица во Нови Сад, која беше реконструирана, како што истакна, како дел од кинеската иницијатива „Појас и пат“.
Патот до постигнување трајна стабилност поминува низ Белград, не со молење до владата, туку со цврста рака и вистинско партнерство, рече Џозеф, објаснувајќи дека тоа значи дека САД не треба да наседнуваат на руските или српските молби за да купат време за да го напуштат НИС.
Врз Белград треба да се изврши притисок да го национализира НИС, како и да побара итно затворање на руските медиуми RT и Спутник, кои имаат редакции во Србија, воведување санкции против Русија и затворање на рускиот хуманитарен центар на југот на Србија, за кој се сомнева дека е место за собирање разузнавачки информации, рече Џозеф.
САД можат да го прекинат деструктивниот однос на Србија со Русија и Кина со решавање на застојот со Косово, а според него, „конечниот одговор не е дијалогот што го води ЕУ, туку патот кон членство во НАТО за Приштина и Белград“.
„Претседателот Трамп е во добра позиција да даде таква трансформативна понуда“, рече Џозеф и подвлече дека администрацијата на Трамп е исто така во добра позиција да соработува со ОХР за решавање на клучниот спор околу средствата што се чуваат во БиХ, што ќе отвори можности за американски инвеститори во таа земја.
