Европската Унија разгледува три опции за задоволување на финансиските потреби на Украина, вклучувајќи заем со користење на замрзнати руски средства, за следната година и годината потоа, додека блокот се обидува да помогне во ублажувањето на ефектите од намалувањето на поддршката на САД за Киев.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, на 17 ноември ги наведе трите опции со кои се соочува блокот за да обезбеди финансирање за Украина за 2026 и 2027 година.
Во писмо до 27-те земји-членки на ЕУ, до кое имаше увид Радио Слободна Европа, опциите вклучуваат индивидуални заеми од земјите-членки на ЕУ, собирање пари од страна на ЕУ на пазарот и веќе дискутирани „заеми за репарација“ во кои Брисел би искористил 176 милијарди евра (204 милијарди долари) замрзнати руски државни средства за заем за Украина.
Во документот се наведува дека „јасно е дека нема лесни опции“ бидејќи „Европа не може да си дозволи парализа, ниту со двоумење ниту со барање совршени или едноставни решенија кои не постојат“.
Лидерите на ЕУ не успеаја да се договорат за заемот за репарации кога разговараа за ова прашање во октомври, бидејќи Белгија, во која се наоѓаат поголемиот дел од руските суверени средства, беше загрижена за правни и политички дилеми околу ова прашање.
Според проценките на Европската комисија, нови пари мора да бидат достапни на почетокот на вториот квартал следната година. Со намалувањето на воената и финансиската поддршка од страна на САД, ЕУ вети дека ќе се засили и ќе ја пополни празнината.
Фон дер Лајен забележува дека „без одржлива и зголемена поддршка во 2026 година и понатаму, Украина сериозно ризикува економски ќорсокак, поткопувајќи го својот капацитет да се одбрани и да ги одржува основните државни функции“.
Текстот проценува дека на Украина ѝ се потребни 71,7 милијарди евра следната година, од кои 51,6 милијарди би биле во форма на воена помош, а 20,1 милијарда во макрофинансиска помош, како што е буџетска поддршка.
За 2027 година, воената поддршка се проценува на 31,8 милијарди евра, додека 32,2 милијарди евра би оделе за макрофинансиска помош, под претпоставка дека војната ќе заврши следната година.
Првата опција би вклучувала поединечни земји-членки на ЕУ да обезбедат доброволни билатерални придонеси како што се грантови за Унијата, врз основа на нивниот бруто национален приход (БНД), а потоа Европската комисија ќе го префрли тоа како неповратна финансиска помош на Киев.
Во документот се забележува дека иако ова нема да создаде нови заеднички обврски како што би создало заемот за репарации, тоа би влијаело врз националните буџети на земјите-членки, особено во време кога многу земји се соочуваат со мал или никаков економски раст и население кое е сè повеќе уморно од финансиска поддршка на Украина од сопствени џебови.
Самиот факт дека станува збор за доброволна шема, исто така, го отежнува брзото собирање на сите потребни парични средства.
Користење на Европскиот механизам за стабилност
Алтернативно, документот, исто така, сугерира дека ЕУ може да го користи Европскиот механизам за стабилност (ЕМС), средство создадено за време на кризата во еврозоната, за да обезбеди финансиска помош на земјите-членки на еврозоната кои се борат.
Сепак, ова би барало промена на договорот за ЕМС за да се прошири опсегот на Украина, да се создадат правни обврски и каматни трошоци за земјите од еврозоната, заедно со потребата да се најде начин како земјите од ЕУ кои не се од еврозоната би можеле да придонесат кон ова.
Втората опција е ЕУ да обезбеди заем за Украина со задолжување на финансиските пазари, користејќи го рејтингот „троен А“ на блокот. Ова значи дека Брисел би барал од Украина да го врати заемот, но исто како и со заемот за репарации, ова би се случило само откако Киев ќе добие надомест за воена штета од Русија.
Во текстот се наведува дека таков заем би барал од земјите-членки на ЕУ „да обезбедат правно обврзувачки, безусловни, неотповикливи и гаранции по барање, распределени меѓу земјите-членки според клучот за БНД за да се покрие ситуацијата кога заемот треба да се врати на инвеститорите во отсуство на отплата од страна на Украина“.
Земјите-членки исто така би требало да плаќаат каматни стапки, а со оглед на тоа што шемата е исто така доброволна, поголем товар би требало да се стави врз учесничките доколку една или повеќе земји одлучат да се откажат.
Една алтернатива би била заемот на ЕУ да биде поддржан од заедничкиот буџет на ЕУ. Но, сегашните правила на ЕУ не дозволуваат буџетот да се користи на овој начин за земји кои не се членки на ЕУ. А промената на правилата бара едногласност, што ќе биде тешко да се постигне со оглед на неподготвеноста и на Унгарија и на Словачка да продолжат да трошат пари за Киев.
Користење на замрзнатите руски државни средства
Тоа го остава Брисел со заемот за репарации, кој повеќето земји-членки на ЕУ го сметаат за најфер опција бидејќи не бара задолжување на ЕУ од пазарите, ниту директни национални придонеси. Но, и тоа не е без ризици, предупредува Белгија.
Иако директно не се конфискуваат руските средства, тие ќе бидат заменети со обврзници издадени од Европската комисија и поддржани од земјите-членки на ЕУ. Ова би значело „задолжителен договор за долг по мерка со централните депозитари за хартии од вредност“, како што е Евроклир (Euroclear) со седиште во Белгија, во кој земјите-членки на ЕУ обезбедуваат „правно обврзувачки, безусловни, неотповикливи гаранции по барање на Унијата, врз основа на клучот за БНД“.
Белгија се грижи дека можеби ќе мора сама да ги врати парите ако Русија ја тужи и победи. Затоа, Европската комисија е заинтересирана не само да се осигури дека овој потфат е целосно правно исправен, туку и да обезбеди правните обврски да се распределат меѓу земјите-членки, а не само да ја изложат Белгија.
Сепак, ова не е единствената загриженост. Во документот, исто така, се истакнува дека другите трети земји би можеле да размислат повторно за инвестирање во еврозоната бидејќи не го сметаат за безбедно.
„Бидејќи оваа опција би била финансиски и правно иновативно решение, не може да се отфрли можноста за потенцијални последици, вклучително и за финансиските пазари“, се вели во документот.
„Иако дизајнот на оваа опција ќе обезбеди целосно почитување на меѓународното право во сите сценарија, постои ризик од такви последици ако Заемот за репарација погрешно се сфати од другите како конфискација.“
Целосно почитување
Иако не се нуди никаков лек за тоа како ова може да се ублажи, во документот се нагласува дека други меѓународни партнери како што се Велика Британија, Јапонија или САД би можеле да го следат примерот за да ја намалат перцепцијата дека руските суверени средства едноставно се присвојуваат.
Друго прашање на кое Европската Комисија исто така не се осврнала е дека санкциите што ги прават руските средства имобилизирани мора да се обновуваат едногласно двапати годишно.
Иако ова се случува уште од воведувањето на рестриктивните мерки пред повеќе од три години, нема гаранција дека ова едногласно мислење ќе трае, особено затоа што некои престолнини на ЕУ ја доведоа во прашање корисноста на санкциите, а Унгарија претходно си поигра со идејата да не се даде зелено светло за префрлање на средствата.
Русија би можела да ги врати средствата во такво сценарио, оставајќи ги земјите членки на Европската Унија, да ја платат сметката.
