Белгија ја разгледува можноста за изградба или изнајмување затвор надвор од нејзината територија, а белгиските медиуми го споменаа Косово како една од можните опции.
На 6 октомври, белгиската министерка за правда, Анелис Верлинден, и министерката за азил и миграција, Анелин Ван Босујт, го посетија Косово, каде што се сретнаа со претседателката Вјоса Османи и в.д. министерот за правда Блерим Салаху. Тие ја посетија и Албанија.
Во официјалните соопштенија за медиумите од тие институции не беше наведено дека за време на состаноците се разговарало за изградба или изнајмување затвор.
Сепак, според изворите на Радио Слободна Европа, белгиските претставници накратко ја споменале темата - „без да отворат детална дискусија од страна на косовската страна“.
По посетата на две земји од Западен Балкан, белгиската министерка за правда, Верлинден, на Фејсбук напиша дека Белгија ја разгледува „можноста за изградба на затвор надвор од земјата за нелегални криминалци“, но не именуваше ниту една конкретна земја.
Во истото соопштение, таа наведе дека во белгиските затвори има 307 Албанци, од кои 253 немаат дозвола за престој.
„Доколку некој е осуден овде и нема право на престој, може да ја издржува казната во земјата на потекло. Ова значи правилно извршување на казната и посебен придонес за ефикасноста на нашите затвори“, напиша Верлинден.
Радио Слободна Европа испрати барање до Министерството за правда на Белгија и до белгиската Влада, прашувајќи дали се заинтересирани за изградба или изнајмување затвор на Косово, но дури и по една недела, не доби одговор.
Во одговор на барањето на Радиото, Министерството за правда на Косово објави дека, во согласност со Законот за Влада, сегашната влада - која е во технички мандат од крајот на март - нема овластување да одобрува нови иницијативи за меѓународни договори или да влегува во такви преговори.
„Во врска со евентуален договор за изградба или изнајмување затвор на Косово од страна на белгиската држава, во моментов нема таков договор, ниту пак е во тек некаков формален процес“, се наведува во одговорот на министерството.
Радио Слободна Европа, исто така, ја праша Канцеларијата на претседателката на Косово, Вјоса Османи, дали за време на состанокот со белгиските претставници било разговарано за затворите.
Канцеларијата одговори дека „сè е разјаснето и е во соопштението за медиумите“.
Во соопштението објавено на 7 октомври, Канцеларијата на претседателката не спомена никаков договор или дискусија за затворите.
Во соопштението се наведува дека за време на состанокот разговарале за „одлични билатерални односи меѓу Косово и Белгија, соработка во областа на правдата, безбедноста, владеењето на правото и процесот на интеграција...“
Што пишуваат белгиските медиуми?
Во статија објавена на веб-страницата vrt.be на 9 октомври, се наведува дека двајца белгиски министри, Верлинден и Ван Босујт, биле на мисија во Албанија и Косово за да најдат решенија за пренатрупаноста во белгиските затвори.
Тие изјавија дека слушнале „подготвеност од надлежните министри“ во двете земји да разговараат за можностите.
Поточно, беше наведено дека се разгледува изградба или изнајмување затвор во Косово, со цел таму да се префрлат нелегално притворени лица.
Според тој извештај, трошоците се исто така значителни.
Данска ќе мора да плати 200 милиони евра за инфраструктура и затворски чувари во Косово. Белгија исто така ќе биде значително погодена финансиски, иако точниот износ сè уште не е познат.
Во замена за префрлање на затвореници, Косово, според извештајот, сака поддршка за своите амбиции да стане членка на Европската Унија.
„Од сите нас зависи да му помогнеме на Косово на неговиот пат“, рече Ван Босујт.
Спротивставување на косовските организации на планот споменат во Белгија
Организациите за заштита на човековите права во Косово изјавија дека се против каков било таков договор.
Според Советот за заштита на човековите права и слободи (KMDLNJ), белгискиот план за испраќање затвореници во Косово претставува безбедносен ризик и кршење на човековите права. Извршниот директор на овој совет, Беџет Шала, верува дека таков договор би дискриминирал косовските затвореници и би довел до зголемување на криминалот, проституцијата и трговијата со луѓе.
Тој додава дека Белгија може да ја искористи „институционалната анархија“ во Косово за да наметне договор сличен на оној со Данска, за кој и тој е критичен.
Според него, тој договор го легализирал паралелното постоење на два различни казнени системи: данскиот - многу напреден, и косовскиот - кој заостанува во однос на стандардите.
Шала наведува дека Советот за заштита на човековите права и слободи - иако физички не ги следи затворите поради недостиг на договор со Министерството за правда - одржува редовни телефонски контакти со затворениците, нивните адвокати и семејствата.
За Мехмет Мусај од Косовскиот центар за рехабилитација на жртви на тортура (QKRMT) - организација која го следи поправниот систем во Косово - ваквите договори можат да доведат до двојни стандарди меѓу домашните и странските затвореници, со што се поткопува принципот на еднаквост.
„Од клучно значење е секој можен договор да гарантира еднакви стандарди за сите, без оглед на потеклото, и да вклучува независни механизми за следење на почитувањето на човековите права“, изјави тој за Радио Слободна Европа.
Според него, таков договор би имал смисла само ако обезбеди целосно почитување на човековите права, транспарентност и конкретни придобивки за Косово, како што се развојот на институционалните капацитети или подобрувањето на затворската инфраструктура.
Како што изјавија Шала и Мусај, досега ниту една институција во Косово не ги контактирала во врска со оваа тема.
Некои медиуми во Албанија објавија дека земјата го отфрлила барањето на Белгија за изградба или изнајмување затвор, но Министерството за правда на Албанија не ја потврди оваа информација за Радио Слободна Европа.
Договор со Данска и разговори за странски затвори
Косово веќе има десетгодишен договор со Данска, според кој 300 дански затвореници ќе бидат сместени во затворот во Гњилане.
Собранието на Косово го ратификуваше овој договор на 23 мај 2024 година, додека Данската затворска служба претходно потврди за Радио Слободна Европа дека првиот трансфер на затвореници се очекува во првата половина на 2027 година.
Според договорот, затворениците што ќе бидат префрлени нема да бидат дански државјани и нема да претставуваат висок безбедносен ризик. Тие нема да бидат осудени за воени злосторства, тероризам или да имаат сериозни ментални нарушувања.
За возврат, Косово ќе добие повеќе од 200 милиони евра, од кои еден дел ќе биде инвестиран во Коректорската служба на Косово, а другиот дел во обновливи извори на енергија.
Според Беџет Шала, изнајмувањето затвори треба да се запре, бидејќи на долг рок ваквите договори би можеле да предизвикаат штета и да го ослабнат поправниот систем на Косово.
Тој додава дека Обединетото Кралство и Австрија покажале интерес и претходно, додека Белгија, според него, презела поконкретни чекори преку состаноци со косовските лидери.
Директорот на Коректорската служба на Косово, Исмаил Дибрани, потврди во мај оваа година дека некои европски земји изразиле интерес да ги испратат своите затвореници во Косово, но дека овие барања биле одбиени - без да прецизира за кои земји станува збор.
Оваа институција не одговори на прашањата на Радио Слободна Европа во врска со евентуалниот интерес на Белгија за изградба или изнајмување затвор во Косово.
Порано оваа година, Косово се согласи да прифати 50 мигранти од трети земји кои престојуваа во САД и изрази подготвеност да прифати баратели на азил одбиени од Обединетото Кралство.
По враќањето на Талибанците на власт во Авганистан во 2021 година, Косово обезбеди сместување за околу 1900 авганистански државјани кои беа евакуирани од таа земја.
Експертите во оваа област велат дека ваквите договори носат одредени придобивки за Косово, како што се инвестиции или специфична поддршка, но не придонесуваат за напредок кон членство во Европската Унија или во која било друга меѓународна организација.
Според организациите за човекови права, ваквите договори се од политичка природа и можат да ги загрозат правата на мигрантите или затворениците.
