Од армијата до Зеленски, скандалот со корупција во Украина ја потресе земјата

Украина е потресена од корупциски скандал во кој осомничените наводно разговарале за мито во вредност од милиони долари за заштита на енергетските централи, дури и кога руските бомби што паѓаа врз нив ги потопија граѓаните во студ и темнина.

Но, не се само обвинувањата експлозивни. Листата на обвинети вклучува луѓе на највисоките нивоа на владата, центрирани околу долгогодишен близок соработник на самиот претседател Володимир Зеленски.

Уште полошо, истрагата ја спроведоа антикорупциски институции што Зеленски се обиде да ги замолчи пред најголемите улични протести од целосната инвазија на Русија, кои го принудија да се повлече во летото.

Во меѓувреме, корупцијата е жешко прашање за меѓународниот углед на Украина.

Критичарите на западната поддршка за загрозената нација, која се бори во најголемиот конфликт во Европа по Втората светска војна, се обидоа да ги намалат нејзините мерки за подобрување на транспарентноста откако се ослободи од орбитата на Москва по масовните улични протести во 2014 година.

Огромна сума е во прашање.

Кои се осомничените?

Неколку лица се вмешани во операцијата Мида, за која е во тек истрага.

Наводниот водач на групата е Тимур Миндич, ко-сопственик на комичната трупа „Квартал 95“, во која Зеленски исто така бил косопственик пред да стане претседател. Бизнисот беше важен двигател за Зеленски да стекне популарност како комичар и актер пред да влезе во политиката.

Миндич, 46, беше и деловен партнер со милијардерот Ихор Коломојски, кој ја поддржа претседателската кампања на Зеленски во 2019 година и кој е во притвор од 2023 година поради обвиненија за измама и перење пари.

Видете и ова: Киев го разреши министерот за правда опфатен во истрагата за корупција во енергетскиот сектор

Извори од органите за спроведување на законот изјавија дека Миндич ја напуштил Украина кратко пред полицијата да го претресе неговиот дом на 10 ноември.

Тој не коментираше за случајот.

Виктор Чумак, главен воен обвинител во 2019-20 година и вршител на должноста генерален обвинител во 2020 година, за украинскиот сервис на РСЕ изјави дека е „апсолутно е невозможно, освен ако не ви помогнат службеници за спроведување на законот“ брзо да ја напуштите земјата поради ограничувањата за патување во Украина за време на војната.

Друга позната личност вклучена во случајот е Херман Халушченко, кој беше суспендиран од функцијата министер за правда на 12 ноември. Претходно беше министер за енергетика. Халушченко рече дека ќе се брани на суд од тврдењата дека добил „лична корист“ од Миндич во наводната шема за мито.

Поранешниот министер за одбрана Рустем Умеров, кој моментално е секретар на Советот за национална безбедност и одбрана, и поранешниот вицепремиер Олексиј Чернишов, исто така се вмешани во случајот.

Умеров негираше вмешаност. Во јуни против Чернишов беа покренати посебни обвиненија за корупција.

На снимките направени од Националното биро за борба против корупцијата на Украина (НАБУ), осомничените користеле прекари меѓу себе.

Миндич бил Карлсон, Чернишов бил Че Гевара.

На 12 ноември, министерката за енергетика Свитлана Гринчук поднесе оставка, по повикот на Зеленски да си замине. Таа велеше дека не го прекршила законот.

Какви се обвинувањата?

НАБУ и Специјализираното обвинителство за борба против корупцијата (САПО) тврдат дека во енергетскиот сектор се извршени 100 милиони долари мито од „криминална организација на високо ниво“.

Фокусот е на „Енергоатом“, државниот оператор на нуклеарна енергија со околу 4,7 милијарди долари годишен приход. Осомничените наводно наплаќале 10-15 проценти мито од приватните подизведувачи на „Енергоатом“ во замена за продолжување на нивните договори.

Видете и ова: Голема антикорупциска операција во украинскиот енергетски сектор

На една снимка од НАБУ, поранешниот советник на министерот за енергетика Ихор Мироњук се слуша како очигледно се заканува дека ќе ги откаже таквите договори.

„Ќе бидете целосно збришани. Сите ваши вработени ќе бидат регрутирани во војска“, се слуша како вели тој.

Мироњук негира какво било кривично дело.

Во друг момент, учесниците се слушаат како дискутираат за давање договори за заштитни структури од воздушни напади врз енергетски инсталации.

НАБУ изврши 70 претреси на куќи и направи 1.000 часа тајни аудио снимки како дел од истрагата.

Колку е лошо ова?

Потенцијалните последици се огромни.

Милиони Украинци трпат невидени тешкотии додека целосната инвазија на Русија се приближува кон својата четврта годишнина. Ова вклучува чести прекини на електричната енергија, бидејќи Русија ја таргетира енергетската инфраструктура за да ги деградира воените напори на Украина и да го исцрпи моралот.

Со приближувањето на зимата, овие притисоци се сè поакутни.

Тимофиј Милованов поднесе оставка од надзорниот одбор на „Енергоатом“ на 11 ноември, велејќи дека неговите предлози за одговорот на компанијата на скандалот се игнорираат.

„Секоја хривнија што се троши неефикасно, без разлика дали е украдена или едноставно се троши неефикасно, е загуба на животи на фронтот“, изјави тој за РСЕ.

Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, го нарече скандалот „крајно несреќен“, додавајќи дека е важно Киев да го сфати сериозно.

Како што е наведено, обвинувањата се исклучително блиску до Зеленски.

Во Украина, не е незабележано дека тој презеде чекори за ограничување на независноста на НАБО и САПО пред само неколку месеци. Во тој момент, истражителите веќе беа добро напреднати во 15-месечна операција која дури сега е објавена јавно.

Потегот против двете агенции ги натера луѓето да излезат на улиците во знак на протест и покрај тоа што се претставија како потенцијални цели за руски воздушни напади. Чувствителноста на прашањето беше нагласена од еден демонстрант кој го поврза со војната, со постер на кој пишуваше:

„Ова не е иднината за која умре мојот брат“.

Западните поддржувачи на Украина, кои долго време вршат притисок врз Киев да го подобри својот успех во борбата против корупцијата, го зголемија притисокот - барајќи од Зеленски да се повлече. Помалку од 72 часа по потпишувањето на законот со кој се одзеде автономијата на НАБУ и САПО, тој поднесе предлог-закон за нејзино враќање.

„Не ја исклучувам можноста дека оваа истрага била причина за притисокот врз НАБУ во лето. Не можам да ја исклучам“, рече Чумак, поранешен обвинител.

„Тоа беше обид да се префрлат сите случаи - прво, да се добијат материјалите од сите случаи, и второ, да се префрлат на друг субјект“.

Милованов пак рече дека не верува оти Зеленски се обидел да прикрие.

„Претседателот јасно рече дека треба да има казни“, рече тој.

Но, перцепциите се важни, и тоа не само во Украина.

Западните влади кои му даваат воена и економска поддршка на Киев треба да ја оправдаат пред своите електорати, а овој скандал не го олеснува тоа.

„Довербата е во прашање - меѓу населението, армијата и меѓународните партнери. Ниту распуштањето на надзорниот одбор, ниту изрекувањето казни на неколку поединци и ниту новите ревизии нема да ја поправат штетата што се случува“, заклучува Матија Нелес, коосновач и извршен директор на Германско-украинското биро, тинк-тенк кој промовира посилна поддршка за Украина во Германија.

„Малите промени тука и таму повеќе нема да бидат доволни за да се премости јазот на недовербата. Во спротивно, ова ризикува да стане пресвртница во претседателството на Зеленски“.