Данска го презема претседателството со ЕУ кога сѐ се врти околу безбедносните прашања

Данска го презеде шестмесечното ротирачко претседателство со Советот на Европската Унија, во период кога главните прашања кои се поставуваат се околу безбедноста и трговијата на Европа и војната што сè уште беснее на нејзиното источно крило.

„Европа е во клучен момент. Светот што ја обезбеди нашата слобода и ни овозможи просперитет повеќе не може да се зема здраво за готово“, рече данската премиерка Мете Фредериксен во својата поздравна порака откако земјата го презеде кормилото на европското водство од 1 јули.

Иако Копенхаген не може многу да направи во врска со некои од прашањата со кои ќе се соочи блокот од 27 земји, со оглед на правото на вето што го имаат некои главни градови, се очекува Данска да инсистира ЕУ да ја компензира намалената помош што доаѓа од Вашингтон.

Руски и украински претставници се состанаа во Истанбул на 16 мај и 2 јуни, на првите директни мировни преговори од првите недели од целосната инвазија на Русија во Украина, која Москва ја започна на 24 февруари 2022 година.

Преговорите доведоа до договори за размена на затвореници и размена на тела на војници убиени во војната, но не донесоа никаков напредок кон прекин на огнот, а не пак мировен договор.

Еден месец подоцна, се чини дека мировниот договор не е блиску.

Потоа, тука е трансатлантскиот трговски спор кој ризикува повторно да избувне следната недела околу 9 јули, кој е рокот поставен од администрацијата на Трамп за договор за царини. Доколку не се постигне договор, стоките од ЕУ што одат во САД би можеле да се соочат со царини од 50 проценти.

Европската комисија е задолжена за интензивните преговори меѓу Вашингтон и Брисел за нов долгорочен договор.

Улогата на Данска ќе биде во позадина, обидувајќи се да ги привлече сите земји-членки со што и да направи компромис Комисијата, што може да биде тешко, бидејќи некои земји се повеќе зависни од трговијата од други.

Истото важи и за потенцијалните трговски договори што Комисијата може да ги склучи подоцна оваа година со земји како Австралија и Индија. Земјите од ЕУ треба да ги потпишат овие договори, но очекуваат голем отпор бидејќи протекционизмот кај некои членки расте со големи земјоделски сектори.

И потоа тука се крие „слонот“ во аголот на собата - во овој случај најголемиот остров во светот - Гренланд.

Данска сака да избегне какви било трансатлантски зделки во наредните месеци околу островот, кој е под данска контрола, но е посакуван од американскиот претседател Доналд Трамп.

Темата наводно не била отворена на неодамнешниот самит на НАТО во Хаг на кој присуствувал Трамп, а данските власти се надеваат дека ова ќе остане случај за време на претседателствувањето.

Неодамнешниот резултат од изборите во Гренланд, исто така, ја зајакна позицијата на Копенхаген и дури може да има обновени повици територијата, која се повлече од Европската Унија во 1985 година, повторно да биде дел од блокот.

Засега, Данска барем има поддршка од сите други земји-членки кога станува збор за нејзиниот територијален интегритет, но ова прашање може повторно да се појави во секое време, поставувајќи бројни незгодни прашања во Брисел и пошироко.

Друго прашање што ќе доминира есенва е новиот долгорочен буџет на ЕУ што започнува во 2028 година.

Европската комисија ќе го „испали“ почетниот удар кон средината на јули со презентирање на основна рамка за петгодишниот период, а потоа ќе се врати во септември со поразвиен концепт.

Договор не очекувајте наскоро.

Долгорочниот буџет на ЕУ, кој ќе биде куп пари далеку над 1 трилион евра, е најспорното прашање што се задржува во Брисел.

Ќе го проголта градот и ќе ги спротивстави институциите и земјите-членки едни против други со месеци, па дури и години. Данска едноставно ќе се погрижи разговорите да не зовријат од самиот почеток.

Па што е со надворешната политика и проширувањето на ЕУ?

Во однос на надворешната политика, највисокиот дипломат на блокот ќе помогне во насочувањето на потенцијалните санкции кон Грузија, која е критикувана за назадување во демократските реформи и за оддалечување од Брисел и насочување кон Москва.

Но, со оглед на тоа што се очекува Унгарија и Словачка да стават вето на какви било тешки мерки, шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, ќе има тешкотии да посредува во постигнување „договор со заби“.

Истото веројатно ќе важи и за идните санкции врз Русија, иако се очекува 18-та рунда на клубот да биде договорена во наредните денови, најверојатно без потпис за намалување на ограничувањето на руската нафта од сегашните 60 долари за барел на 45 долари, откако идејата не доби поддршка од Вашингтон.

Иако Данска е заинтересирана да го забрза проширувањето на ЕУ и го направи тоа приоритет во текот на следните шест месеци, разните национални вета веројатно ќе го минимизираат напредокот.

Полска, која го имаше претседателството пред Данска, имаше големи надежи тука, но тоа заврши со отворање на некои поглавја од преговорите со Албанија, и затворање на едно со Црна Гора.

Очекувајте дека овие две држави од Западен Балкан ќе го продолжат својот постојан марш кон членство во наредните шест месеци, но во спротивно Данска веројатно ќе се соочи со истите фрустрации како Варшава.

Унгарија продолжува да ја блокира Украина од отворање на преговорите за пристапување и постои вистински страв меѓу претставниците на ЕУ дека Будимпешта ќе продолжи да го прави тоа до парламентарните избори во април 2026 година.

Тешкото прашање за Данска ќе биде дали ќе се обиде да ја одвои Молдавија од Украина, бидејќи досега напредуваа рака под рака. Ако тоа се случи, веројатно ќе биде во септември, непосредно пред клучните парламентарни избори во Молдавија подоцна истиот месец.

Однесувањето на Унгарија ќе ги зголеми повиците за одземање на правото на глас на земјата, но за да се направи тоа е потребна едногласност, а Словачка - а можеби и други - веројатно нема да дадат зелено светло.

Реакцијата на тоа би можела да дојде од други земји во форма на неподготвеност да дадат зелено светло за отворање и затворање на поглавјата за пристапување со „унгарските фаворити“ како што се Босна и Херцеговина и Србија, додека Северна Македонија, која веќе е блокирана од бугарско вето две години, ќе се прашува зошто никој не врши притисок врз Софија.

Косово, кое поднесе апликација за членство во ЕУ во 2022 година, веројатно ќе види и дека неговата кандидатура за членство во клубот ќе продолжи да се влошува во Советот.

Данска би сакала да го испрати барањето за оценка од Европската комисија, но не постои консензус меѓу земјите-членки, а на случајот на Копенхаген не му помага и неможноста на Приштина да формира влада неколку месеци по општите избори.