- Русија го изведе својот најголем воздушен напад врз Украина од 2022 година, таргетирајќи го Киев и убивајќи цивили, меѓу кои и мајка со нејзиното бебе.
- Мировните преговори остануваат во застој, при што Путин и Зеленски не можат да се договорат за место на средба, а нема ни напредок кон прекин на огнот.
- Западните земји, предводени од САД и ЕУ, разгледуваат нови санкции против Русија, вклучително и таргетирање на енергетските компании и нејзината „сенка флота“.
Русија за време на викендот го изведе својот најголем воздушен напад врз Украина од почетокот на целосната инвазија во 2022 година, продолжувајќи да врши притисок врз украинските сили на фронтот.
Иднината на директните мировни преговори е неизвесна, при што надежите за средба меѓу рускиот претседател Владимир Путин и украинскиот претседател Володимир Зеленски исчезнуваат во несогласувањата меѓу двајцата лидери.
Дискусијата за безбедносни гаранции за Украина е засенета од прашања околу посветеноста на Вашингтон и гласното противење на Кремљ за присуство на какви било западни сили во Украина.
Додека мирот изгледа подалечен од кога било, и покрај неговите напори да ја заврши најголемата војна во Европа по 1945 година, претседателот на САД Доналд Трамп навести дека наскоро може да следат нови санкции против Русија, а Вашингтон веќе се консултира со ЕУ за потенцијални казнени мерки кон Москва.
Ќе продолжи ли војната и во 2026? Или постои шанса за промена? Еве што доведе до овој момент – и што треба да се следи во наредните денови и недели.
Проблематични мировни преговори
Оваа пролет и лето, Русија и Украина ги одржаа своите први директни преговори за војната по првите неколку месеци од целосната инвазија, при што делегациите се сретнаа во Истанбул трипати помеѓу мај и јули. Трамп, во меѓувреме, се сретна со Путин во Алјаска на 15 август и со Зеленски и европските лидери три дена подоцна.
Преговорите меѓу Украина и Русија донесоа договори за размена на затвореници и тела на загинати на војници, но не донесоа видлив напредок кон мир или дури и кон прекин на огнот. За многумина во Украина и на Западот, тие само ја зајакнаа перцепцијата дека Путин, чија цел е потчинување на Украина, не сака мир под ништо помалку од неговите услови.
Не е утврден датум за нова рунда преговори, а Путин ги отфрли повиците од Трамп и Зеленски за директна средба со украинскиот претседател, инсистирајќи дека ако се одржи наскоро – со што очигледно подразбира пред де факто капитулација на Украина – таа мора да се одржи во Москва, што за Украина е апсолутно неприфатливо.
Зеленски, кој со месеци предлага средба во трета земја, возврати велејќи дека Путин може да дојде во Киев – што, пак, е неприфатливо за Москва.
„Не можам да одам во Москва кога мојата земја е под ракети, под напад секој ден. Не можам да одам во главниот град на овој терорист,“ изјави Зеленски за ABC News на 5 септември.
Бомби и битки
Околу 48 часа подоцна, Русија го започна својот најголем воздушен напад врз Украина досега, испукувајќи 810 дронови и мамки во напад кој најсилно го погоди Киев, каде што беа оштетени зградите на владата и беа убиени три лица, меѓу кои и мајка со нејзиното тримесечно бебе, соопштија властите.
По размената на изјави со Зеленски околу местото за средба, изборот на Киев како цел можеби не беше случаен. Во секој случај, ракетниот бран изгледаше како начин Путин да ја повтори изјавата што ја даде неколку дена претходно за време на посетата на Кина: дека Русија ќе ги постигне своите цели со воена сила доколку дипломатијата не донесе мир.
Една од целите на Путин е да воспостави контрола врз целите региони Донецк, Луганск, Запорожје и Херсон, кои тој неосновано тврдеше во септември 2022 година дека се дел од Русија. Обидите да се заземе остатокот од дури и регионот Донецк дојдоа со огромна цена во човечки жртви, но аналитичарите велат дека Путин верува оти Русија има предност на бојното поле.
Зеленски изјави дека Русија има околу 100.000 војници во близина на градот Покровск во регионот Донецк и се подготвува за есенска офанзива.
Безбедносни гаранции
Додека Русија продолжува со инвазијата, значаен дел од дипломатијата на Западот – а особено меѓу европските поддржувачи на Киев – се однесува на дискусиите за безбедносни гаранции за Украина во случај на мировен договор.
Францускиот претседател Емануел Макрон, кој на 4 септември беше домаќин на средба на групата наречена Коалиција на подготвените, изјави дека 26 земји се обврзале да испратат трупи „како сили за гаранција во Украина или за присуство на терен, на море или во воздух.“
„Во наредните денови ќе го финализираме американското учество во овие безбедносни гаранции. Соединетите Држави, како што реков, беа вклучени во сите фази на процесот,“ рече Макрон. Но прашањата околу потенцијалната улога на САД остануваат отворени, а постојат и уште две досадни дилеми.
Едниот проблем е противењето од Русија.
Во Кина, Путин предупреди дека странските трупи во Украина би биле „легитимни цели“ додека траат борбите. Тој исто така рече дека нема да има потреба од такви сили доколку се постигне мировен договор, тврдејќи дека почитувањето од страна на Русија би било неспорно – изјава што е широко отфрлена во Украина и на Западот врз основа на однесувањето на Москва во Украина од 2014 година, кога ја презеде контролата врз Крим.
Другиот проблем: за да бидат распоредени сили откако ќе заврши војната, потребно е војната да заврши. А во овој момент, мирот изгледа подалечен од кога било, исто како и во јануари кога Трамп ја презеде функцијата по кампања во која повеќепати тврдеше дека може да ја заврши војната за ден или два.
Дали доаѓаат построги санкции?
Најголемата непозната во моментов е можноста за нови западни санкции против Русија.
Трамп повеќепати се закануваше дека ќе воведе построги санкции кон Русија, но освен што ги зголеми царините за 25 проценти на повеќето индиски увози поради набавките на руска нафта од Њу Делхи, досега воздржано делуваше, и покрај честото незадоволство што го изразува од отпорот на Путин да ја заврши инвазијата.
Ништо не е сигурно, но сега има знаци дека можеби е поблиску од кога било до воведување нови санкции.
На 7 септември, на прашањето дали е подготвен да премине на „втора фаза“ санкции, тој одговори: „Да, подготвен сум.“
Одделно, министерот за финансии, Скот Бесент, изјави за NBC: „Ако САД и [Европската унија] можат да воведат повеќе санкции, секундарни тарифи за земјите што купуваат руска нафта, руската економија целосно ќе колабира, и тоа ќе го доведе претседателот Путин на маса.“
„Подготвени сме да го зголемиме притисокот врз Русија, но ни требаат нашите партнери во Европа да нè следат,“ рече Бесент.
ЕУ соопшти дека нејзиниот специјален претставник за санкции, Дејвид О’Саливан, ќе предводи делегација во Соединетите Држави на 8 септември за дводневни разговори за координација на санкциите против Русија.
Трамп се воздржа од воведување царини или санкции против Кина, најголемиот купувач на руска сурова нафта, поради таа трговија. Покрај проширувањето на употребата на секундарни тарифи, САД наводно разгледувале воведување санкции и кон големите руски енергетски компании, како државниот гигант „Роснефт“ и „Лукоил“, како и таргетирање на руската „сенка флота“ танкери што и овозможува на Москва да ги избегнува санкциите.
„Има уште многу што Западот може да направи,“ вели Најџел Гулд-Дејвис, виш соработник за Русија и Евроазија во Меѓународниот институт за стратешки студии. „Употребата на секундарни санкции, најмоќното оружје, останува ограничена. Може да се оди многу подалеку во санкционирање на танкерите од сенката флота, особено.“
„Кинеските компании беа претпазливи кога се соочуваа со можни санкции,“ изјави тој за РСЕ. „Ескалација на санкции што би ги погодила нив може корисно да укаже на ризиците со кои се соочува Кина со тоа што НАТО сега ја нарекува ‘одлучувачкиот овозможувач’ на руската војна во Украина.“
Разговорите меѓу ЕУ и САД доаѓаат во момент кога Брисел се подготвува да воведе нова рунда санкции против Русија, 19-ти пакет мерки од почетокот на целосната инвазија на Украина.
Меѓу другото, ЕУ разгледува проширување на сопствените санкции за „сенка флотата“, исфрлање на уште банки од системот за финансиски трансакции SWIFT и таргетирање на компании надвор од Русија со секундарни санкции поради помагање на Москва да ја финансира војната, според француско-германски предлози споделени со другите земји членки на ЕУ минатата недела и видени од РСЕ.
Исто така се разгледува ограничување на бројот на руски дипломати што работат во ЕУ и на руските државјани што патуваат во Европа со туристички визи, велат предлозите и луѓе запознаени со дискусиите во ЕУ.
Јавно, Русија ги омаловажуваше западните санкции и продолжи да го прави тоа додека кружат разговори за нови мерки.
„Ниту една санкција нема да може да ја натера Руската Федерација да ја промени конзистентната позиција за која нашиот претседател повеќепати зборувал,“ изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, на 8 септември.
Американското учество е клучно, вели Гулд-Дејвис.
„Америка го држи најсилното оружје за санкции поради клучната улога на расчистувањето со долари во глобалната економија. Затоа, дали Америка ќе учествува во новите санкции прави огромна разлика,“ напиша тој во е-пошта.
„Ова исто така би било и суштински симболично: првпат претседателот Трамп би ги поддржал строгите зборови за Русија со дела, наместо со отстапки.“
На извештајот гсоработуваше уредникот на РСЕ за Европа, Рикард Јозвијак.
