Како одговор на неодамнешните упади на беспилотни летала што го нарушија воздушниот сообраќај во Копенхаген и во данскиот град Алборг, Данска ги собира европските лидери во главниот град на 1 и 2 октомври на два самити за безбедност и одбрана.
Шведска и Германија обезбедуваат дополнителна заштита од беспилотни летала за својот сосед пред состаноците, од кои првиот ќе се фокусира на градењето на европската одбрана заедно со Украина и ќе ги вклучи лидерите на сите 27 земји-членки на Европската Унија.
Европската комисија испрати документ за дискусија, во кој имаше увид Радио Слободна Европа, за тоа кои воени проекти блокот треба да ги истакне за следните пет години со цел да се договори за подетален план кога лидерите повторно ќе се сретнат во Брисел на крајот на октомври.
Уште на самиот почеток, документот ги елиминира сите сомнежи за тоа зошто континентот треба да троши повеќе за одбрана, велејќи:
„Потребата за забрзување и зголемување на напорите ја одразува акутната и растечка природа на денешните опасности, како и еволутивниот пејзаж на закани со кој Европа и нејзините земји-членки мора да се соочат, да се прилагодат и да се подготват. Ова започнува со неиспровоцираната, целосна воена агресија на Русија против Украина, која достигнува нови височини на бруталност и насилство. Безобѕирните провокации против земјите-членки, од кибернапади до нарушување на воздушниот простор, се во пораст.“
Документот ги наведува четирите водечки проекти што Брисел треба да ги финансира: Европскиот ѕид за беспилотни летала, Источната стража, Штитот за воздушна одбрана и Штитот за одбранбен вселенски простор.
Во него се наведува дека особено првите два проекти „бараат посебна итност и треба брзо да се спроведат“.
Иако деталите ќе бидат разработени во блиска иднина, особено од страна на министерот за одбрана на блокот, во текстот се вели дека ѕидот против дронови „ќе биде дизајниран како повеќеслојна, длабока зона на технолошки напредни системи со интероперабилни способности против дронови за откривање, следење и неутрализација, како и способности за погодување на копнени цели со користење на технологијата на дронови за прецизни напади“.
Исто така, се забележува дека ЕУ треба да го искористи знаењето на Украина по ова прашање, а претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, на 30 септември изјави дека комисијата се согласила да го финансира производството на украински дронови во износ од 2 милијарди евра (2,4 милијарди долари).
„Источна стража“ е уште поамбициозен проект насочен не само кон дронови, туку и кон спротивставување на таканаречената руска флота во сенка, други видови хибридни операции во рамките на ЕУ, па дури и класична, вооружена агресија.
Во текстот се наведува дека „има за цел да ги зајакне источните граници во однос на копнените, воздушните и морските закани, придонесувајќи за безбедноста на целата Унија“ и е изграден врз четири елементи: копнена одбрана, како што се системи за утврдување и антимобилност, европски ѕид против дронови, поморска безбедност во Балтичкото и Црното Море и следење, идентификување и предвидување на објекти и активности во вселената со помош на сателити и други орбитални системи.
Не се споменуваат конкретни трошоци, но не вреди ништо што Европската комисија предложи 131 милијарда евра да бидат наменети за одбранбени проекти во својот предлог за следниот повеќегодишен буџет на ЕУ (2028-2034).
Порано оваа година, Брисел, исто така, обезбеди заем од 150 милијарди евра познат како SAFE за зголемување на производството на одбрана низ целиот блок. Досега 19 земји-членки на ЕУ го искористија овој финансиски фонд, а Полска и Романија ќе бидат најголемите приматели.
Во врска со Украина, не се очекува лидерите да се согласат за новиот пакет санкции за Русија предложен претходно во септември. Некои главни градови, на пример, сè уште се двоумат околу предлогот за постепено укинување на целиот руски течен природен гас до 2027 година.
Во врска со континуираното финансирање од ЕУ за Киев, лидерите се надеваат дека ќе слушнат повеќе од Фон дер Лајен за нејзината нова идеја за „кредит за репарација“ од 140 милијарди евра.
Тие, исто така, ќе разговараат за тоа како да се прекине застојот на патот на земјата, разурната од војна, кон ЕУ со Унгарија повеќе од една година, блокирајќи го почетокот на разговорите поради она што Будимпешта го тврди како недостаток на малцински права за унгарските говорници во Украина.
Претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта ја предложи идејата за промена на општата методологија за пристапување во ЕУ, така што отворањето на поглавјата за пристапување ќе се врши со квалификувано мнозинство (55 од земјите-членки претставуваат 65 проценти од вкупното население на ЕУ) и само затворањето на преговорите ќе бара едногласност.
За таква промена ќе биде потребно зелено светло од сите главни градови на ЕУ, вклучително и Будимпешта, што изгледа малку веројатно - иако висок функционер на ЕУ, кој го претстави самитот пред претставниците на медиумите, забележа дека Кошта „нема впечаток дека е целосно невозможно“.
На вториот ден, 2 октомври, ќе ги видиме лидерите на ЕУ како се здружуваат со европски лидери кои не се членки на ЕУ за двогодишниот самит на Европската политичка заедница (ЕПЗ). ЕПЗ ретко одлучува за некои работи, но со оглед на тоа што шефовите на влади од целиот континент - освен Белорусија, Русија и Ватикан - се собираат на истото место за шест или седум часа „политички брзи состаноци“, сигурно е дека ќе се појават некои интересни заклучоци.
Се очекува украинскиот претседател Володимир Зеленски да биде таму, а со оглед на тоа што ова не е официјален собир на ЕУ, покана му беше упатена на оспорениот грузиски премиер Иракли Кобахиѕе. По контроверзните грузиски парламентарни избори во октомври минатата година, Брисел одлучи да ги прекине политичките контакти на високо ниво со Тбилиси, нешто што повеќето претставници на блокот имаат тенденција да го почитуваат.
Освен пленарната сесија на ЕПЗ и многу време за билатерални средби, лидерите ќе одморат за три работни групи на тема „Безбедност и отпорност“: традиционални и нови закани, економска безбедност и намалување на европските зависности и миграција: ефективна контрола на миграциските текови.
Забелешката за последното го одразува растечкиот тренд на континентот оддалечувајќи се од послободен пристап за имиграцијата кон построги политики со акцент на граничните контроли и борбата против шверцот со луѓе.
На пример, текстот, во кој имаше увид РСЕ прашува: „Каде треба земјите од ЕПС да ги концентрираат своите напори за забрзување на имплементацијата на нови и иновативни решенија, вклучително и со земјите на потекло и транзит?“ и „Како да обезбедиме ефикасни враќања и поефикасни депортации на криминални странски државјани?“
