Северна Македонија се обврза да го промени Уставот. Чекаме наскоро да одржат локални избори. Веројатно нема да биде порано, но очекуваме тоа да се случи што е можно поскоро, порачува Марта Кос, европската комесарка за проширување, во интервју за Радио Слободна Европа.
Таа исто така смета дека нормализацијата на односите меѓу Косово и Србија е услов за двете земји да се приближат до европското семејство.
Кос е во Босна и Херцеговина, на тридневна посета, каде што се сретна со претставници на властите на БиХ, невладини организации и млади луѓе.
Пред нејзиното пристигнување во БиХ, Милорад Додик, претседател на Сојузот на независни социјалдемократи и поранешен претседател на Република Српска, објави дека претставниците на партијата на власт на ниво на БиХ нема да се сретнат со неа.
Во интервјуто, Кос зборува за фактот дека Босна и Херцеговина мора да ги исполни условите што ѝ се поставени за да се приближи до членство и да добие пари од Планот за раст, и дека големата одговорност лежи на политичарите во Босна и Херцеговина за надминување на сегашниот ќорсокак.
Владата на Северна Македонија вели дека нема да ги усвои уставните измени без гаранции од Бугарија. Со оглед на вашата лична вклученост во билатералното прашање, дали има некои неодамнешни случувања и какви се ризиците од продолжен застој за земјата?
Да, точно така. Како што рековте, Северна Македонија се обврза да го промени Уставот. Чекаме наскоро да одржат локални избори. Веројатно нема да биде порано, но очекуваме тоа да се случи колку што е можно поскоро.
И да, споменувате билатерални прашања што ги имаме во процесот на пристапување. Треба да направиме сè за овие билатерални прашања да не влијаат врз процесот на пристапување на земјите кандидати, туку тоа се случува одново и одново. А тоа значи огромно учество од наша страна, од Европската комисија, но и од земјите-членки. И има многу други земји, не само Европската комисија, кои сега разговараат со Бугарија, а не со Македонија.
Рековте дека патот на Косово кон ЕУ води преку дијалог со Србија. Сепак, ниту овој процес не е многу активен. До кој степен ЕУ го гледа вршителот на должноста премиер Албин Курти како сигурен партнер во овие разговори и какви конкретни стимулации може да понуди Брисел за да го задржи Косово вклучено во дијалогот?
Косово е во групата од шест земји од Западен Балкан, така велам, во моето портфолио, а нормализацијата на односите меѓу Косово и Србија е услов двете земји да го продолжат процесот на пристапување. И работиме на тоа, особено со потпретседателката, нашата висока претставничка Каја Калас.
Постојано сме ангажирани со Србија по ова прашање, во последните неколку месеци помалку со Косово, бидејќи сè уште можеме да очекуваме да добие нова влада. Но, ова е еден од приоритетите во целиот процес на шесторката од Западен Балкан.
Претходно истакнавте дека нема смисла да се разговара со г-динот Милорад Додик. Но, тој сè уште се обидува да се наметне како лидер на Република Српска. Дали се плашите дека неговото игнорирање и игнорирањето на дијалогот со него може да ги влоши работите?
Потребна ни е Република Српска за да можеме да продолжиме напред со цела Босна и Херцеговина. Тоа беше можно во минатото и се надевам дека ќе биде можно и во иднина.
Значи, мислите дека не можете да разговарате со него?
Не сакам да разговарам со него.
Да, но како може да се надмине оваа блокада, главно предизвикана од дејствијата на Република Српска? Со оглед на тоа што споменавте дека Босна и Херцеговина не ги исполнува очекувањата од неа.
Тоа е во рацете на вашата земја. Знаете, кога Босна и Херцеговина доби статус на кандидат, а Република Српска придонесе за тоа, тој статус доаѓа со одговорност и посветеност од двете страни. Ова значи дека сме подготвени да ја поддржиме Босна и Херцеговина на нејзиниот европски пат, но постојат и услови што треба да се исполнат.
Значи, ако вашата земја не сака да продолжи, ако вашите политичари не можат да постигнат договор, тогаш не можеме да продолжиме. Но, не сакам тоа да се случи, бидејќи веќе сум во Босна и Херцеговина два дена и ќе останам уште еден, и насекаде гледам желба Босна и Херцеговина да оди по европскиот пат. Значи, мислам дека има голема одговорност врз вашите лидери во земјата. И во Федерацијата и во Република Српска.
И ова е клучно прашање за мене, бидејќи ако чувствував дека луѓето, граѓаните на Босна и Херцеговина, не сакаат да бидат дел од ЕУ, ова би била поинаква ситуација. Но, веројатно знаете дека спроведовме анкета и дека анкетата потврди дека 67 проценти од граѓаните на Босна и Херцеговина, како целина, сакаат членство во ЕУ. И тоа е многу.
Да, сакав да кажам дека граѓаните, повеќето од нив, се за ЕУ, но сепак зависиме од политичарите и нивните постапки.
Знаете, веројатно сте ме слушнале како го кажувам ова, цитирајќи го Шарл де Гол, кој еднаш рекол дека политиката е премногу важна за да им се остави на политичарите. Ни треба поголема поддршка и ја имаме таа поддршка.
Секако, знаете, на секои четири години на парламентарните избори ги избираме луѓето што нè претставуваат во парламентот. Но, знаете, процесот на пристапување, станувањето членка на ЕУ, е многу повеќе од само справување со владата или парламентот.
Ова е ангажманот на вас, медиумите, кои сте многу важна врска помеѓу државните институции и народот. Без вас, ниедна демократија не може да функционира. А потоа, имаме сериозни општествени организации.
Вчера рековте дека одговорот на ЕУ е цврста и недвосмислена кога станува збор за нови предизвици и неуставни и сецесионистички закони и иницијативи усвоени во ентитетот Република Српска. Но, дали мислите дека осудата и пораката дека законите мора да се почитуваат е доволна во овој момент?
Дали постојат други механизми, и ако е така, дали ЕУ ќе ги употреби ако ескалираат внатрешните политички тензии во БиХ?
Јас само го кажав она што беше дадено во заклучоците на Советот минатата година и исто така сакав да покажам дека ЕУ го почитува територијалниот интегритет, уставниот поредок и суверенитетот на Босна и Херцеговина. Мерки, не зборував за мерки.
Кога зборуваме за односите меѓу ЕУ и Босна и Херцеговина, соработката, или можната соработка, или идната соработка, стои на два столба. Едниот е процесот на пристапување, во кој не можеме да продолжиме, бидејќи Босна и Херцеговина треба да направи многу мали чекори до крајот.
И потоа, тука е Планот за раст. План за раст кој оди одделно и кој е посебен финансиски механизам, каде што ѝ нудиме на Босна и Херцеговина една милијарда евра, но и ние сме заглавени тука.
Не би зборувала за мерките, но јасно е дека постојат некои услови што треба да ги исполни политиката во Босна и Херцеговина ако сакаме да продолжиме напред.
Морам да ве прашам, поради ситуацијата што ја имаме денес во Република Српска и сè што е објавено од тој ентитет, кој ќе биде гарант на стабилноста ако политичките лидери постојано го доведуваат во прашање суверенитетот, територијалниот интегритет и институционалниот ред?
Интересно е што го слушаме ова прашање одново и одново. Кој може да биде најдобар гарант за она што се случува во БиХ? Тоа сте вие. Знаете, тоа сте вие. Тоа е убавината на целиот процес на прием, ако можам да го кажам тоа.
ЕУ помага, не само со инвестирање пари, туку е подготвена да ви помогне да имате стабилни економии, да имате институции што ќе можат да ја зачуваат и заштитат демократијата, владеењето на правото и човековите права.
Ние сме оние што сакаме да ви помогнеме да ги направите вашите институции доволно силни. И ќе бидам многу среќен ако оваа намера е уште поизразена овде. Ќе бидам најсреќниот човек кога на Босна и Херцеговина повеќе нема да ѝ треба меѓународен надзорник, бидејќи тоа ќе значи дека ќе можете да ја земете вашата судбина во свои раце.
И ние сме подготвени да помогнеме. Она што ни треба е дека ако сакаме да можеме да го започнеме процесот на пристап еднаш, ќе ви помогнеме да станете силни и да ја земете вашата судбина во свои раце.
Можете ли да одговорите на едно прашање поврзано со Србија и најновите вести за полициската акција во Молдавија? Наводно, организирани од Русија, неколку или повеќе од 100 лица, ако не се лажам, беа уапсени за организирање кампови на територијата на Србија, чија цел е дестабилизација на Молдавија и влијание врз претстојните избори во Молдавија. Минатата година имавме слична ситуација со Босна?
Свесни сме за тоа и во овој конкретен случај, сега веднаш истражуваме што конкретно, кој, кога, како било можно тоа. Но, генерално, она што го знаеме за овие случаи е огромна заслуга за молдавската влада, која се покажа како отпорна и способна да се бори против силите што би сакале земјата да отстапи од европскиот пат, или што би сакале Европската Унија да пропадне.
И благодарна сум што прашавте за Молдавија, бидејќи поминав многу денови таму. Следната недела имаат клучни парламентарни избори.
И Молдавија, и сите научивме, толку многу минатата година кога имаа претседателски избори и референдум за ЕУ. И горда сум што Европската Унија, за прв пат, распоредува таканаречен хибриден тим за брза реакција. Ова е тим од наши експерти од Брисел и земјите-членки кои ѝ помагаат на владата во Молдавија.
А потоа ги анализиравме и руските наративи. Какви лаги шират, какви алатки користат. Знаеме точно каде купиле гласови, колку пари донеле во земјата, колку пари уплатиле на своите банкарски сметки. Значи, вака гледам што значи да се заштити демократијата и институциите.
Сите научивме, и ние во Европската комисија и во земјите-членки, дека во иднина мора да се опремиме многу подобро за да можеме да се бориме против овие информации. И во врска со тоа, знаете, ние на ниво на Европска комисија ќе усвоиме посебен демократски штит. Ќе имаме посебна програма за отпорност на медиумите.
Денес објавив дека до крајот на 2027 година, издвоивме седум милиони евра за медиумите во Босна и Херцеговина, за да можат да бидат отпорни, за да можат да функционираат и да ја вршат она што всушност е вашата главна улога, а тоа е да се осигурате дека граѓаните добиваат добри и точни информации, а не лагите што ги шират ноколу Русија и веројатно некои други земји.
