Ако постои еден начин на кој претставниците на Европската Унија сметаат дека можат да добијат место на масата кога станува збор за решавање на војната во Украина, тоа се 176 милијарди евра (204 милијарди долари) замрзнати руски средства што моментално се чуваат во рамките на Унијата и како тие можат да се користат и политички и економски.
Минатиот месец, ЕУ во голема мера беше настрана кога Соединетите Држави презентираа мировен план кој беше „преработен“ додека американските и украинските дипломати се среќаваа во Женева неколку дена подоцна.
Европските претставници, разговарајќи за Радио Слободна Европа под услов на анонимност, велат дека успеале да отстранат некои од идеите од оригиналниот текст што се директно поврзани со членството на Украина во ЕУ и НАТО.
Сепак, Европа има „златен билет“ во ракавот што би можел да го обезбеди нејзиното место на преговарачката маса: финансирање за Украина.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен неодамна, откако се обврза да „ги покрие финансиските потреби на Украина за 2026 и 2027 година“, им даде на членовите на ЕУ три опции за давање на околу 140 милијарди евра на Киев во следните две години.
Со оглед на тоа што САД не се подготвени да ѝ дадат нови пари на Украина, подготвеноста на ЕУ да се ангажира стана клучна за Киев, како што се приближува четиригодишнината од руската инвазија.
Првата опција што фон дер Лајен ја наведе во документот е поединечните членки на ЕУ да ѝ дадат пари на Украина.
Според втората, Европската комисија би ги собрала потребните средства на финансиските пазари.
Сепак, третата опција - заем за репарација што би бил обезбеден со замрзнати руски суверени средства во ЕУ - е најпопуларна, бидејќи нема директно да ги погоди џебовите на даночните обврзници на ЕУ.
Сепак, не е толку едноставно.
Прво, времето за донесување одлука истекува, а Белгија, каде што повеќето од овие средства се замрзнати, останува против овој потег. Потоа, тука се и САД, кои во својот првичен предлог, исто така, изразија интерес да добијат голем дел од тие средства.
На 26 ноември, фон дер Лајен му рече на Европскиот парламент дека не може „да види никакво сценарио во кое само европските даночни обврзници ќе ја платат сметката“ за Украина и дека е подготвена да го презентира правниот текст за заемот за репарација.
Обезбедување поддршка за кредити за репарации
Според извори од РСЕ, Европската комисија моментално работи на дури 11 правни акти кога станува збор за кредитот, додека многу членки на ЕУ се фрустрирани што сè уште не виделе конкретни детали за тоа како би функционирал тој план.
Службеник на Европската комисија за Радио Слободна Европа изјави дека првичната идеја била прво да се обезбеди политичка поддршка за кредитот за репарации кога лидерите на ЕУ ќе се соберат на самитот на ЕУ во Брисел на 18 декември. Деталите ќе бидат разработени на почетокот на следната година за да се овозможи парите да почнат да пристигнуваат во Киев до вториот квартал од 2026 година.
Исто така, постои страв дека дипломатите и адвокатите членки би можеле да се заглават во детали и да ја попречат секоја шанса за договор ако правните акти се воведат прерано.
Белгија, дом на „Еуроклеар“, компанија за финансиски пазари каде што се замрзнати повеќето руски обврзници, сака да види соодветни гаранции од другите членки на ЕУ, бидејќи очекува правна одмазда од Москва. Преземањето на товарот на барањето на Русија од 140 милијарди евра - една третина од годишниот БДП на Белгија - би било катастрофа за таа земја.
Белгискиот премиер Барт де Вевер повторно ја изрази својата загриженост во писмо до Фон дер Лајен на оваа тема, до кое РСЕ имаше пристап.
„Иако целосно го разбирам аргументот дека европските даночни обврзници не треба да бидат единствените што ја плаќаат сметката за финансиска поддршка за Украина, бруталната правна реалност е дека во ниту еден момент во историјата не се имобилизирани суверени средства „пренаменети“ за време на тековна војна“, напиша белгискиот премиер.
„Таквиот имот бил предмет на одлуки за време на повоените спогодби, обично во контекст на воени репарации од страната што губи“, додаде де Вевер.
Сепак, Европската комисија сè уште верува дека може да се постигне договор во декември ако доволен број земји-членки на ЕУ дадат правно обврзувачки гаранции за поддршка на репарациските заеми врз основа на нивниот бруто национален приход (БНД). Ова значи дека помалите - и поскептични - земји како Унгарија и Словачка можат да бидат исклучени бидејќи нивниот вкупен удел во БНД на ЕУ е занемарлив.
Сепак, други побогати и поголеми европски земји мора да се вклучат за да ги споделат трошоците. Брисел се надева дека и други земји од Г7 кои не се членки на ЕУ би можеле да придонесат.
„Доколку Европскиот совет биде поканет да одлучи за шема за заем за репарации на претстојниот состанок, тоа би било можно само врз основа на тоа дека сите горенаведени загрижености се соодветно и целосно опфатени“, пишува Де Вевер на крајот од своето писмо до Фон дер Лајен.
„Ова вклучува целосни гаранции што ќе ги обезбедат земјите-членки кои се подготвени, дозволувајќи и на компанијата Евроклир да ја одржи ликвидноста на средствата во нивниот вкупен износ“, додаде тој.
„Американски агол“
Сепак, Белгијците не се единствената пречка што треба да се надмине.
Постои и „американски агол“, како што велат некои претставници на ЕУ.
Оригиналниот мировен план на САД од 28 точки наведуваше дека „100 милијарди долари замрзнати руски средства ќе бидат инвестирани во напори предводени од САД за обнова и инвестирање во Украина“ и дека „САД ќе добијат 50 проценти од профитот од тој напор“.
Таа формулација навистина ги вознемири европските политичари и дипломати, особено затоа што замислуваа дека парите дадени на Украина во форма на репарациски кредити во голема мера ќе бидат искористени од Киев за купување оружје произведено во Европа.
Службениците на ЕУ велат дека повеќето делови од оригиналниот предлог на САД се разводнети или целосно отстранети, но признаваат дека конечниот документ би можел значително да се промени и дека не се запознаени со најновите дискусии за формулацијата.
Иако ЕУ би сакала репарацискиот кредит да биде европски проект, повеќето дипломати признаваат дека е потребно Вашингтон да се држи до него и да биде задоволен. Ова би можело да значи дека тие се отворени за идејата САД да добијат дел од средствата, или барем Украина да ги користи парите за купување американско оружје.
Сепак, клучно е што Брисел мора да обезбеди и САД да продолжат да вршат притисок врз Унгарија да се согласи на продолжување на санкциите на ЕУ, кои вклучуваат замрзнување на руските средства, на секои шест месеци.
Во јули, кога дојде време за обновување на мерките, Унгарија не се закани со вето, главно поради американскиот притисок.
Брисел се надева дека САД ќе ја играат истата улога кога санкциите ќе треба повторно да се продолжат во јануари.
