На 1 октомври, граѓаните на Нови Сад одбележаа 11 месеци од несреќата на железничката станица во која на 1 ноември минатата година загинаа 16 лица на неколку локации во тој град.

Граѓаните стоеја во тишина 16 минути во чест на 16-те жртви од падот на настрешницата на Железничката станица. Бетонската настрешница од реконструираната зграда на железничката станица во Нови Сад се урна на 1 ноември околу 11:52 часот.

Во Србија, од ноември 2024 година, се одржуваат антивладини протести, предводени од блокирани студенти, кои бараат одговорност од владата за несреќата во Нови Сад.

Фокусот на протестот е обвинувањето дека корупцијата довела до падот на настрешницата. Падот на бетонската настрешница се случи четири месеци по реконструкцијата и свеченото отворање на зградата на станицата.

Во септември, вишото јавно обвинителство во Нови Сад покрена обвинение против тринаесет лица во врска со падот на бетонската настрешница.

Видете и ова:

Поднесено обвинение против Горан Весиќ и уште 12 лица за падот на настрешницата во Нови Сад

Поранешниот министер за градежништво Горан Весиќ е меѓу обвинетите. Во обвинението се и неговата поранешна помошничка Анита Димоски, потоа поранешната директорка на „Српска железничка инфраструктура“ Јелена Танасковиќ и нејзиниот претходник на чело на тоа јавно претпријатие Небојша Шурлан.

Весиќ и уште 13 лица се обвинети пред Обвинителството за организиран криминал дека го оштетиле буџетот за 115 милиони долари за време на изградбата на брзата железница од Нови Сад до државната граница со Унгарија.

Поранешниот министер за градежништво Томислав Момировиќ беше исто така вклучен во истрагата на тоа обвинителство.

Само неколку дена откако експертите за човекови права на ОН ја осудија „драматичната ескалација“ на егзекуциите во Иран, моќниот Совет на чуварите одобри построги казни за шпионажа и соработка со Израел и САД.

Портпаролот на Советот на чуварите, уставно-контролорот на Иран, ја објави одлуката на 1 октомври, по месеци преговори со парламентот за амандманот.

Објавата доаѓа кратко откако Комисија на ОН откри дека иранските власти погубиле повеќе од 1.000 луѓе од почетокот на годината, бројка што Амнести интернешнл ја оцени како највисока во најмалку 15 години.

„Со просек од повеќе од девет бесења дневно во последните недели, се чини дека Иран извршува егзекуции со индустриско темпо што ги побива сите прифатени стандарди за заштита на човековите права“, рекоа експертите на ОН.

Видете и ова:

Иран уапси 20 лица осомничени дека шпионирале за Израел

Комисијата објави дека десет лица се погубени оваа година под обвинение за шпионажа, осум од нив од 13 јуни, кога Израел започна 12-дневна војна против Иран.

По објавувањето на извештајот на 29 септември, Иран погуби уште едно лице за наводно шпионирање за Израел.

Добитничката на Нобеловата награда за мир, Ширин Ебади, изјави дека главната цел на владата е да го покаже „насилното лице“ на Иран.

„Тие сакаат да ја заплашат јавноста за да не ја искористат слабоста на политичкиот систем со излегување на улиците“, изјави таа за Радио Слободна Европа.

„Животот на луѓето стана алатка за опстанок на владата“, истакна таа.

Нејасна формулација на законот за шпионажа

Додека Парламентот го воведе законот во јуни, правните експерти и групите за човекови права предупредуваат дека неговата нејасна формулација и строгите казни создаваат ризик од произволни обвиненија и масовни егзекуции, вклучително и за прекршоци кои претходно носеа полесни казни или не беа класифицирани како шпионажа.

Според амандманите, законот му дава на Врховниот совет за национална безбедност овластување да идентификува „непријателски држави и групи“, додека Министерството за разузнавање идентификува специфични „непријателски мрежи“.

Секоја „разузнавачка активност, шпионажа или оперативна акција“ во корист на тие непријателски субјекти е предмет на смртна казна и конфискација на имот.

Законот експлицитно ги означува САД и Израел како „непријателски држави“, додека Врховниот совет може да именува други.

Законот исто така наведува дека, освен смртната казна, ниедна друга пресуда не е предмет на жалба.

„Сурово неправедни судења“

Извештајот на Амнести Интернешнл нагласува дека Револуционерните судови, кои се занимаваат со случаи поврзани со националната безбедност и дрога, немаат судска независност и изрекуваат строги казни како што е смрт по „сурово неправедни судења“.

Ебади тврди дека строгите казни, како што е смртната казна, не успеале да ја спречат трговијата со дрога.

„Наместо сурови казни, властите треба да се справат со основните причини што ги тераат луѓето да извршуваат злосторства поврзани со дрога“, рече таа, нагласувајќи дека ваквите прекршоци најчесто се случуваат во запоставени и неразвиени области.

Вградување на смртната казна во културата

Иран е втора земја во светот по бројот на годишни егзекуции, веднаш по Кина.

Ебади рече дека откако дојде на власт по револуцијата во 1979 година, Исламската Република се обиде да ја нормализира смртната казна, дури и јавно спроведувајќи ја, со цел да ја всади во општествената култура.

„Луѓето порано се собираа во редици и ги носеа своите деца“, се присети таа на раните денови. „Но, тоа повеќе не е случај“.

Видете и ова:

Иран погубил повеќе од 1000 луѓе за девет месеци

Таа нагласи дека сè додека сегашниот режим е на власт, „нема шанси“ смртната казна да биде укината.

„Значи, ако прашате што треба да се направи, би рекла: мора да работиме на тоа да ја завршиме Исламската Република“, заклучи Ебади.

Има предлог, кој со сигурност ќе го прифатиме за повеќекратно да се зголемат казните, од сегашните 20 000 евра за непочитувањето на Законот за нефер трговски практики, најави заменик министерот за економија и труд Марјан Ристески.

„Предлогот е сегашната казна повеќекратно да се зголеми што и не е многу со оглед што станува збор за големи супермаркети и трговски компании во земјава. Инаку, ги охрабрувам компаниите од регионот, посебно за производство на храна, да пријавуваат законски прекршувања до Комисијата за заштита од конкуренција, изјави Ристески.

Ристески рече дека се фокусирани на инспекциските контроли за сузбивање на сивата економија, заштита на животниот стандард и стабилизирање и намалување на инфлацијата.

„Комисијата за заштита на конкуренцијата и Државниот пазарен инспекторат постојано се на терен. Секаде каде ќе бидат констатирани законските прекршувања, правните субјекти ќе бидат казнети. Мислам дека сме на добар пат да го направиме тоа. Гледам дека инфлацијата веќе се стабилизира, почнува и благо и да се намалува, посебно во поглед на основните прехранбени производи. Иако тоа не е доволно и сметаме дека во наредниот период со една таква добра политика ќе успееме повеќе да го заштитиме животниот стандард на граѓаните и инфлацијата да биде на едно стабилно, би рекол, европско ниво. Се фокусираме на инспекциските контроли и транспарентно објавување на цени“, вели Ристески.

Видете и ова:

Гувернерот на НБРМ очекува стапка на инфлација пониска од три проценти во наредниот период

Од ноември лани до септември годинава, Државниот пазарен инспекторат има направено 18.000 инспекциски надзори на ниво на Македонија и се изречени казни во вредност од околу 120 милиони денари платни налози за казни за непочитување на законските регулативи.

Во меѓувреме, се подготвува унифициран софтвер за трговците, кој Ристески најави дека ќе биде презентиран во наредниот период.

„Софтверот ќе биде унифициран и бесплатно даден на сите трговци за транспарентно објавување на цените. Граѓаните ќе може сами да си креираат пазарна кошничка“, изјави Ристески.

На 1 октомври, Централната изборна комисија на Босна и Херцеговина сертифицираше пет политички партии и двајца независни кандидати за предвремените избори за претседател на Република Српска (РС) од редот на српскиот народ, кои ќе се одржат на 23 ноември.

Политичките партии кои поднесоа апликација се: Сојуз на независни социјалдемократи - СНСД - Милорад Додик, Сојуз за нова политика, Еколошка партија на Република Српска, За правда и ред - Листата на Небојша Вукановиќ и Српската демократска партија.

Независните кандидати кои поднесоа апликација се: Славко Драгичевиќ и Игор Гашевиќ. Рокот за аплицирање беше 29 септември.

Република Српска нема претседател од август, кога Милорад Додик, поранешниот претседател на РС, беше осуден за непочитување на одлуките на високиот претставник. Тој беше осуден на една година затвор, а тој дел од казната го отплати за околу 18.000 евра, како и на шестгодишна забрана за вршење јавна функција.

Видете и ова:

Пријавување за изборите во Република Српска од 25 септември, кампањата во ноември

Регистрацијата на коалиции ќе биде можна на 6 и 7 октомври, а претседателските кандидати имаат рок од 10 до 14 октомври. Предизборната кампања ќе трае од 8 до 22 ноември.

Предвремените избори во оваа БиХ ќе го чинат ентитетот околу 3,3 милиони евра, а парите ги обезбедува државното Министерство за финансии.

Централната изборна комисија на Босна и Херцеговина донесе одлука за набавка за предвремени избори, што се однесува на изнајмување на потребната електронска опрема, печатење на изборни материјали и изнајмување на канцелариски простор каде што ќе се наоѓа Главниот центар за пребројување.

Амбасадорот на Европската Унија во Косово, Аиво Орав изјави дека меѓународната заедница ја анализира одлуката објавена од Уставниот суд на Косово, апелирајќи до политичките партии што поскоро да формираат нови институции.

„Моментално го анализираме, но секако нашата надеж е дека Собранието ќе биде конституирано што е можно поскоро и се надеваме дека ќе имаме влада со целосен мандат што е можно поскоро“, рече Орав за време на изјавата за медиумите на 1 октомври.

Еден ден претходно, Уставниот суд ја објави својата одлука во врска со прашањето за Собранието, наведувајќи дека законодавното тело не е конституирано, како што тврдеше новиот претседател на Собранието, Димал Баша, на крајот на август.

Уставниот суд рече дека Собранието не се смета за конституирано без избор на заменик-претседател од редовите на српската заедница.

„Ве молам, конституирајте го Собранието и ве молам формирајте влада“, апелираше тој до амбасадорот на европскиот блок во Косово. Уставниот суд соопшти дека конститутивната седница - која започна на 15 април - не е завршена и мора да заврши во рок од 12 дена.

Целосната пресуда на Уставниот суд сè уште не е објавена и дури по нејзиното објавување ќе започне да тече рокот од 12 дена.

Највисокиот суд во Косово ја донесе оваа одлука по жалбата на Српската листа, најголемата српска партија во Косово - во врска со одвоеното гласање на кандидатите за заменик-претседатели на косовското собрание од редовите на малцинствата.

Видете и ова:

Самоопределување бара од Уставниот суд да го отфрли барањето на Српската листа за потпретседател на Собранието

Емилија Реџепи е избрана за заменик-претседател на Собранието од несрпското малцинство, додека ниту еден српски пратеник не ги обезбеди потребните гласови за позицијата резервирана за ова малцинство, и покрај неколкуте круга гласање.

Српската политичка листа смета дека претседателот на Собранието, Димал Баша, не постапил праведно кога еднострано го прогласил Собранието за конституирано без да биде избран српскиот заменик-претседател.

Откако ја прифати жалбата, Уставниот суд изрече привремена мерка, со која им забрани на пратениците да преземат дејствија за формирање на новата Влада до 30 септември, бидејќи постоеја сомневања за кршење на Уставот.

Уставниот суд соопшти дека привремената мерка ќе остане на сила.

Движењето „Ветевендосје“ – победничката партија на изборите на 9 февруари – претходно изјави дека гласањето во пакет на двајцата заменик-претседатели на немнозинските заедници не е пропишано со Уставот, како што тврди Српската листа, и дека Деловникот на Собранието не е најважниот документ во земјата.

И покрај тоа што изборите се одржаа во февруари, на Косово сè уште му недостасуваат нови институции. Најголемите албански партии не постигнаа договор за продолжување на процесот, и како резултат на тоа, Уставниот суд беше принуден да донесе неколку пресуди.

Од утре почнува грејната сезона за потрошувачите приклучени на системот за централно греење во градот Скопје со кој управува АД ЕСМ.

„Грејната сезона официјално започнува на 15 октомври, но согласно регулативата може да почне и порано, односно од 1 октомври, доколку прогнозата за средна надворешна температура за наредниот ден е еднаква или помала од 12 степени. Според податоците од Управата за хидрометеоролошки работи, за 2 октомври е прогнозирана средна надворешна температура од 10˚С со што се исполнети условите за производство, испорака и снабдување со топлинска енергија, согласно одлуката на Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги на РСМ“, соопштија денеска од АД ЕСМ.

Видете и ова:

Само половина од над 18 илјади домаќинства би требало да ги добијат ветените субвенции за инвертери

Оттаму посочуваат дека сè до 15 октомври, на веб-страницата на ЕСМ Снабдување секојдневно ќе се објавува информација дали се исполнети условите за испорака на топлинска енергија за наредниот ден.

„Навременото снабдување со топлинска енергија, како што посочуваат од АД ЕСМ, е клучно за комфорот на нашите потрошувачи. Затоа повторно апелираме до сите корисници да ги завршат потребните поправки на своите внатрешни грејни инсталации бидејќи редовното одржување е нивна обврска и заедниците на сопственици да обезбедат непречен пристап на службените лица до топлинските потстаници и редовно електрично напојување во топлинската станица, односно платени сметки за електрична енергија и функционална електрична инсталација. Завршените интервенции треба да се пријават во Центарот за грижа на потрошувачи“, се наведува во соопштението.

Од АД ЕСМ велат дека сите потрошувачи можат да проверат дали нивниот објект е на списокот на затворени објекти без услови за испорака на топлина, кој е достапен на линкот „Затворени објекти - ЕСМ Снабдување“.

Српската нафтена индустрија (НИС) во среда објави дека Министерството за финансии на Соединетите Американски Држави издало нова посебна лиценца еден ден претходно, со што се одложува стапувањето во сила на целосните санкции против компанијата.

Специјалната лиценца ѝ овозможува на компанијата да продолжи да работи најдоцна до 8 октомври 2025 година, се вели во соопштението на НИС.

Хрватската компанија Јадрански нафтовод потврди дека лиценцата е продолжена за да се продолжи со извршувањето на Договорот за транспорт на сурова нафта склучен со НИС.

„Можноста за продолжување на лиценцата по 8 октомври 2025 година во голема мера ќе зависи од понатамошните активности што ги презема НИС а.д. кон надлежните американски институции“, се вели во соопштението.

Додадено е дека, преку својот адвокат во САД и со поддршка на хрватската влада, ќе контактира со Канцеларијата за контрола на странски средства за да добие продолжување на лиценцата.

НИС, исто така, поднесе амандман на своето барање за отстранување од листата на санкции на SDN (Специјално назначени државјани). Првичното барање е испратено на 14 март оваа година, се наведува во соопштението.

Видете и ова:

Српската нафтена индустрија бара од САД да и издадат нова специјална работна лиценца

САД воведоа санкции врз српската нафтена индустрија во јануари поради нејзиното мнозинско руско сопствеништво, но секој месец го одложуваа нивното стапување во сила.

Досега, санкциите беа одложувани шест пати, последниот пат до 1 октомври, но српскиот претседател Александар Вучиќ објави дека овој рок е продолжен за уште осум дена.

Санкциите на САД имаат за цел, меѓу другото, да го спречат финансирањето на војната во Украина преку пари што доаѓаат од руски енергетски компании.

Иако сопственичката структура на НИС се промени неколку пати, таа сè уште е во мнозинска сопственост на руски компании. „Газпром“ го напушти НИС во септември, а друга компанија управувана од „Газпром“ - „Интелиџенс“ од Санкт Петербург - стана еден од значајните сопственици.

Акционерското друштво „Интелиџенс“ стана сопственик на 11,3 проценти од компанијата, според податоците објавени на веб-страницата на Белградската берза на 21 септември.

Најголемиот удел во НИС сè уште го држи „Газпром Нефт“, подружница на „Газпром“ (44,9 проценти), а државата Србија има 29,9 проценти. Останатите акции ги поседуваат мали акционери.

Канцеларијата на Народниот правобранител од 1 октомври отвори бесплатна телефонска линија на која граѓаните може да пријавуваат каква било повреда на нивните права односно изборни неправилности.

На телефонскиот број – 0800 54321, како што се наведува, граѓаните ќе може да пријавуваат и додека трае кампањата, која започна на 29 септември, и за време на деновите на гласање во првиот и вториот круг – 19 октомври и 2 ноември.

Од канцеларијата на Омбудсманот посочуваат дека по пријавите од граѓаните ќе се постапува веднаш. Поплаките што ќе пристигаат по завршување на работното време односно по 16 часот, ќе бидат снимени.

„Народниот правобранител во функција на заштита и остварување на избирачкото право на граѓаните ќе постапува во најкраток рок до надлежните органи и до другите институции, со барање да постапуваат брзо и ефикасно во процесот на изборите со цел да им обезбедат остварување на загарантираното право на граѓаните“, велат од Канцеларијата на Омбудсманот.

Видете и ова:

Црната кампања нема да ги заобиколи и овие локални избори

Пријави граѓаните може да поднесуваат телефонски и во подрачните канцеларии во Струмица, Кичево, Тетово, Битола, Штип и Куманово.

Локалните избори на 19 октомври и 2 ноември во Северна Македонија ќе бидат осми по ред од осамостојувањето на државата во 1991.

За 80 општини плус Градот Скопје, има вкупно 309 кандидати од партии и независни листи.

Властите во Србија соопштија дека испрашуваат 11 лица осомничени за вмешаност во серија акти на омраза против муслимански и еврејски места во Франција, што вклучуваше поставување свински глави пред џамии и премачкување синагоги со зелена боја.

Осомничените, сите српски државјани, беа уапсени оваа недела и се верува дека извршиле серија акти на омраза во периодот помеѓу април и септември оваа година.

Наводниот водач на групата, идентификуван со иницијалите М.Г., сè уште е на слобода.

Последниот инцидент се случи во Париз на почетокот на септември, кога свински глави беа оставени пред девет париски џамии. Неколку од нив го имаа испишано името на францускиот претседател Емануел Макрон.

Францускиот министер за внатрешни работи Лоран Нуњез започна истрага и на 9 септември на платформата X напиша дека се вложуваат сите напори за „пронаоѓање на сторителите на овие гнасни акти“.

Париската полиција објави дека истрагата на крајот покажала дека свинските глави биле поставени од странски државјани кои патувале во автомобил со српски регистарски таблички.

Еден земјоделец од Нормандија им кажал на истражителите дека две лица во возило со регистарски таблички „кои изгледале како српски“ купиле 12 свински глави од него, а потоа веднаш си заминале, соопшти Канцеларијата на парискиот обвинител.

Камерите за надзор ги снимиле истите лица како пристигнуваат во Париз и покажале двајца мажи како поставуваат свински глави пред неколку џамии, соопшти полицијата.

Во април, голем број локации во Париз, меѓу кои се Музејот на холокаустот, три синагоги и еврејски ресторан, беа вандализирани со зелена боја.

Групата од 11 лица, идентификувани само со нивните иницијали, беше испрашувана во Вишото јавно обвинителство во српскиот град Смедерево, се наведува во соопштението на канцеларијата.

Тие беа уапсени под сомнение за здружување со „извршување кривични дела расна и друга дискриминација и шпионажа“, се додава во соопштението.

Обвинителите предложија деветмина од нив да бидат притворени до 30 дена, објави француската новинска агенција АФП.

Видете и ова:

Србија уапси 11 осомничени за расистички дејствa во Франција и во Германија

Франција ја обвинува Русија

Француските власти претходно изјавија дека ја истражуваат улогата на Русија во дестабилизирачките операции за поттикнување на социјалните тензии и продлабочување на поделбите во земјата.

„Ле Монд“ на 27 септември објави дека француските истражители се сомневаат дека српски државјанин „наводно организирал две дестабилизирачки операции насочени кон религиозни и меморијални места во Париз и неговата околина“.

Истражителите се сомневаат дека „овие операции за странско мешање имале за цел да сеат раздор во француското општество“, објави дневниот весник „Ле Монд“. Сепак, француските истражни власти сè уште немаат конкретни докази за руска вмешаност, соопшти „Ле Монд“.

Француската обвинителка Лор Бекуо во септември изјави дека тактиките што се користеле во нападите врз џамиите личеле на други инциденти што ја потресоа Франција во последните две години, вклучително и цртањето на околу 60 ѕвезди на Давид на згради во Париз и околните населби.

„Затоа можеме да бидеме убедени дека овие инциденти се акти на мешање“, изјави таа за францускиот медиум БФМТВ.

Бекуо додаде дека сторителите биле државјани на Источна Европа кои често го фотографираат она што го прават и ги испраќаат сликите до луѓе надвор од Франција.

Србија, која се стреми кон членство во ЕУ, има блиски врски со Русија и е единствената европска земја што не вовела санкции против Москва.

Српските обвинители изјавија дека 11-те лица се осомничени и за вмешаност во акти на омраза во Германија, но не дадоа детални информации. Германските медиуми во декември објавија дека свинска глава била поставена пред џамија во Франкфурт.

Радио Слободна Европа досега не доби одговор на барањето за коментар од властите во Франција, Германија и Србија.

Данската премиерка Мете Фредериксен ги повика европските лидери да делуваат заеднички по серија нарушувања на воздушниот простор и прелети на дронови во повеќе европски земји.

Данската влада ги нарече повторените појави на дронови, кои сериозно го нарушија авио-сообраќајот во Данска, „хибриден напад“.

Претходно во септември, три руски борбени авиони влегоа во естонскиот воздушен простор, откако голем број руски дронови ја преминаа воздушната граница на Полска.

„Мислам дека се наоѓаме во најтешката и најопасна ситуација од крајот на Втората светска војна, повеќе не е само Студената војна,“ изјави Фредериксен при пристигнувањето на самитот на лидерите на ЕУ во Копенхаген.

Таа нагласи дека земјите од ЕУ мора да ги остават настрана своите национални гледишта кога се зборува за европската безбедност:

„Ако гледате на Русија и на (нејзината) хибридна војна од европска перспектива, наместо од сопствена национална, тогаш мислам дека секој мора да се согласи дека треба сите повторно да се вооружиме,“ истакна данската премиерка.

Видете и ова:

По упадите на дронови, Копенхаген домаќин на европските лидери на „итни“ самити за безбедност и одбрана

Фредериксен додаде дека војната во Украина не треба да се гледа како војна во една европска земја, „туку како руски обид да нè загрози сите нас.“

На прашање од новинар дали неодамнешните инциденти покажале дека европските земји се неподготвени, Фредериксен ја нагласи сложеноста на одвраќањето на повеќе паралелни напади.

„Тоа е целата идеја на хибридната војна – да се прават многу различни работи истовремено. Не мислам дека некогаш ќе дојдеме до ситуација кога нема да има дронови што ќе навлегуваат во Европа или нема да има саботажи“, рече Фредриксен.

Таа истакна дека хибридната војна значи постојано да ни се закануваат и да извршуваат различни видови злосторства и активности.