Русија и Белорусија започнаа големи заеднички воени вежби додека тензиите во регионот се зголемија откако руски беспилотни летала влегоа на полска територија. Тоа пак ги натера Варшава и сојузниците на НАТО да ја лансираат својата одбрана.
Вежбите „Запад-2025“, кои започнаа на 12 септември, се одржуваат во Белорусија и Русија до 16 септември.
Руските претставници изјавија дека вежбите ќе симулираат одбивање на непријателски напад, а аналитичарите велат дека централна цел на вежбите е да се покаже дека руската војска останува моќна по исцрпувачката три и полгодишна војна во Украина, која се проценува дека чинеше повеќе од милион жртви на Москва.
„Мислам дека целта е рускиот претседател Владимир Путин да се обиде да покаже дека е сè уште силен, дека војната во Украина навистина не ги погодила“, изјави за РСЕ Ленс Ландрум, пензиониран генерал-полковник на американските воздухопловни сили, кој сега е виш соработник во Центарот за анализа на европски политики (ЦЕПА).
Овогодишните маневри имаат за цел да го остварат донесувањето одлуки за употребата на руското нуклеарно оружје и нуклеарните ракети со среден дострел, кои Москва вети дека ќе ги испорача во Минск. Русија не соопшти колку тактичко нуклеарно оружје распоредила во Белорусија, но претседателот Александар Лукашенко во декември изјави дека неговата земја има неколку десетици.
„Мислам дека ова е демонстрација за нациите и светските медиуми како дел од нивната кампања за влијание“, рече Ландрум.
Вежбите веќе предизвикаа загриженост во Украина и другите земји што граничат со Белорусија - како што се Латвија, Литванија и Полска - кои ќе ја следат внимателно ситуацијата бидејќи последните воени вежби „Запад“ во 2021 година беа делумно искористени како покритие за преместување на руските трупи во Белорусија, од каде што потоа влегоа во Украина во февруари 2022 година.
Портпаролот на НАТО,за Радио Слободна Европа изјави дека алијансата внимателно ги следи руските воени активности и ги повикува „Русија и Белорусија да дејствуваат на предвидлив и транспарентен начин во согласност со нивните меѓународни обврски“ за време на вежбите „Запад“, но дека НАТО „не гледа никаква непосредна воена закана“ против која било од своите членови.
„Кремљ постојано покажува недостиг на транспарентност, вклучително и во однос на големината и обемот на своите вежби. Постои добро позната историја на користење воени вежби за спроведување на присилни политики“, изјави портпаролот на Алијансата.
Колку војници ќе бидат на вежбите „Запад-2025“?
Среде војната на Кремљ во Украина, овогодишните вежби „Запад“ би можеле да бидат најограничени досега.
Белоруските одбранбени претставници претходно оваа година изјавија дека околу 13000 војници ќе учествуваат во вежби во близина на западната граница на земјата. Сепак, во мај, тој број беше ревидиран и преполовен, со што веројатниот вкупен број ќе достигне околу 7000-8000 луѓе.
Во соопштението се наведува и дека главните маневри ќе се одржат подлабоко во Белорусија. Белорускиот министер за одбрана Виктор Кренин изјави дека најголемиот дел од вежбата ќе се одржи околу градот Борисов, околу 74 километри североисточно од Минск, иако некои „мали единици ќе извршуваат практични задачи за одбивање на хипотетички непријател“ во областите во близина на границите со Полска и Литванија.
Се очекува Москва да испрати само околу 2000 војници во Белорусија, додека целокупната вежба ќе ги опфати руските воени области Москва и Ленинград, Калининградската енклава, Арктичкиот регион и Балтичкото и Баренцовото Море.
Сепак, Русија спроведува и три други одделни вежби со земјите од Организацијата на договорот за колективна безбедност (ОДКБ) - воен блок што ги вклучува Ерменија, Белорусија, Казахстан, Киргистан, Русија и Таџикистан, што би можело да ја прикрие вистинската големина на вежбата „Запад“.
Сепак, се очекува вежбата „Запад“ да биде многу помала по обем од проценетите 200 000 војници кои учествуваа во последните верзии на воените вежби во 2021 година.
Зошто се значајни вежбите „Запад“ оваа година?
Иако вежбите оваа година ќе бидат помали од претходните години, тие означуваат враќање на стратешките вежби за Русија и Белорусија по целосната инвазија на Украина.
„Вежбата оваа година многу веројатно ќе покаже како Москва очекува да се одвива војната против НАТО. Иако нема акутна опасност од ескалација, вежбата ќе му обезбеди на НАТО важни лекции за рускиот концепт за идна војна“, напиша Германскиот совет за надворешни односи во неодамнешниот извештај за вежбите.
„Запад“ е последната верзија на воени вежби што започнаа во 1970-тите под Советскиот Сојуз и траеја до неговиот распад во 1991 година. Тие беа обновени во 1999 година, а подоцна проширени под водство наВладимир Путин како дел од четиригодишен циклус на воени вежби што ротираат низ цела Русија и нејзините соседни земји.
Во минатото, Кремљ не се плашеше од провокации во своите воени вежби.
Покрај вежбите од 2021 година, кои опфаќаа воени распоредувања пред руската инвазија на Украина, западните претставници изјавија дека веруваат оти вежбите „Запад“ од 2009 и 2013 година вклучуваа симулирани нуклеарни напади врз Варшава и Стокхолм.
Фокус на Белорусија и нуклеарно оружје
Автократскиот лидер на Белорусија, Александар Лукашенко и Путин потпишаа договор во декември со кој се обезбедуваат безбедносни гаранции за Белорусија, вклучително и можна употреба на руско нуклеарно оружје за одбивање на агресијата.
Договорот следеше по промената во нуклеарната доктрина на Москва, која ја стави Белорусија под рускиот нуклеарен чадор за прв пат во услови на тензии со Западот.
Кренин, министерот за одбрана на Белорусија, изјави дека вежбите „Запад“ ќе вклучуваат војници кои вежбаат „планирање на употреба“ на руско нуклеарно оружје, но вежбата нема да вклучува нивно физичко распоредување.
Иако развојот на настаните ќе биде внимателно следен од западните воени набљудувачи, воените вежби доаѓаат откако Лукашенко неодамна сигнализираше подготвеност за поправање на односите со Западот, кои со години беа сериозно затегнати поради неговото брутално репресирање на дисидентите и поддршката за војната на Русија во Украина.
Лукашенко „промовира наратив за деескалација, ветувајќи дека ќе влијае на постапките на Путин и ќе направи отстапки како што е ослободувањето на политичките затвореници“, рече Рихор Астапенија, директор на Иницијативата за Белорусија во Чатам Хаус, во неодамнешна анализа на вежбите.
Оваа година беше забележано редовно ослободување на политички затвореници, вклучувајќи 52 лица од различни националности, пред вежбите, како и јавен притисок за зближување со Западот.
Во август, Лукашенко разговараше по телефон со американскиот претседател Доналд Трамп, кој го нарече „многу почитуван претседател“ во објава на социјалните мрежи.
„Доколку овие вежби се спроведуваат на здодевен и транспарентен начин, тоа веројатно ќе отвори пат за понатамошен дијалог“, уверен е Астапенија.
