Вести
ОБСЕ/ОДИХР: Загрижувачки се извештаите за притисоци и заплашување и купување на гласови
Кампањата за локалните избори во Северна Македонија беше конкурентна, но изборите беа негативно засегнати од системски правни празнини и недостатоци во надзорот на финансирањето на кампањата, како и од политичка поларизација и длабоко јавно разочарување со политиките.
Ова е прелиминарната оценка на меѓународните набљудувачи од заедничката мисија на Канцеларијата за демократски институции и човекови права на ОБСЕ (ОДИХР), Конгресот на локални и регионални власти на Советот на Европа (Конгресот) и Европскиот парламент (ЕП) за изборната кампања и локлните избори кои се одржаа на 19 октомври.
Тие во нивната заедничка оценка посочија дека минатогодишните законски измени, иако во себе содржат дел од препораките на ОДИХР, сепак поголем дел од претходно дадените препораки не се исполнети.
„Беше добро да се види конкурентна кампања во изминатите недели и добро организиран и претежно мирен изборен ден вчера, но и понатаму остануваат загрижувачки недостатоци во изборното законодавство, кои го поткопуваат работењето на институциите,” изјави Матео Мекачи, шеф на Мисијата за набљудување на изборите на ОДИХР.
Тој додаде дека решавањето на клучните аспекти од изборниот процес кои бараат реформи - од финансирањето на кампањата до еднаквите можности за кампања во медиумите за сите кандидати, ќе остане во фокусот на нивната работа и следење и во наредните две недели кога ќе го набљудуваат спроведувањето на вториот изборен круг од изборите на 2 ноември.
Според оценката на ОБСЕ/ОДИХР основните слободи биле генерално почитувани за време на кампањата, но во истовреме, како што велат, иако не го прекршува законот, градоначалници и високи владини функционери отвораа, посетуваа или промовираа инвестициони и инфраструктурни проекти и пред, и за време на официјалниот период на кампањата, што претставува поткопување на правните гаранции за да се превенира злоупотреба на јавни ресурси и е во спротивност на меѓународните стандарди.
„Извештаите за наводен притисок врз вработени во јавниот сектор, заплашување на гласачи и опозициски кандидати, како и купување гласови од страна на политички партии, беа исто така загрижувачки. Денот на изборите општо беше мирен, иако беа забележани некои недостатоци во процедурите, како што е групно гласање и несоодветно мешање од страна на претставниците на кандидатите,“ се вели во извештајот.
Во нивниот извештај се посочува дека системските недостатоци за следењето на финансирањето на кампањите, во комбинација со ограничените капацитети на надзорните органи ја попречија ефикасната проверка на финансирањето на кампањите.
Проблемот според нив е во формулата за распределба на парите која, како што велат, значително ги фаворизира големите парламентарни партии, исклучувајќи ги помалите партии со пратеничка група, и понуди само ограничени можности за други мали партии и независни кандидати.
Медиумската сцена е разновидна, но фрагментирана по политички и етнички линии, е нотирано во извештајот, посочувајќи дека неповолните услови за работа и ограничените човечки ресурси во медиумскиот сектор влијаат врз квалитетот на известувањето.
Додека мониторингот на медиумите од страна на набљудувачката мисија покажува дека известувањето за изборите од радиудифузерите е генерално избалансирано, кампањата на социјалните мрежи во голема мера е нерегулирана, и не постои надлежен орган со мандат да ја следи изборната кампања на социјалните мрежи и да открива дезинформации или манипулативна содржина.
Меѓународната набљудувачка мисија за локалните избори во Северна Македонија, составена од вкупно 275 набљудувачи од 40 земји, од кои 253 ОДИХР експерти и долгорочни и краткорочни набљудувачи, 15 членови и вработени од конгресот и 7 парламентарци и вработени од ЕП.
ССМ: Храната и облеката во октомври поскапеа за 500 денари во однос на септември
Над 65.544 денари му се потребни на четиричлено семејство за да ги покрие основните трошоци во октомври, покажа синдикалната минимална кошница. Месецов, според пресметките, бил поскап за 467 денари во споредба со претходниот.
Делот за храна и пијалоци бележи зголемување за 378 денари и изнесува 23.772 денари.
Поскапување има и кај облеката и обувките, станарината, а поевтинување бележи транспортот.
Доколку семејството живее под кирија, во стан од 60 квадрати, според синдикалната кошница, за да го помине месецот ќе му бидат потребни речиси 81 илјада денари.
Колку поскапел животот во последните четири години покажуваат податоците на Сојузот на синдикати на Македонија, според кои синдикалната минимална кошничка за четиричлено семејство е зголемена за речиси 86 проценти.
Од околу 35.000 денари во декември 2021 година, минималната кошничка се зголемила на повеќе од 65.544 денари во октомври 2025 година. Само во последните две години зголемувањето е 40 отсто, покажуваат податоците.
Според Државниот завод за статистика (ДЗС), годишната инфлација во Северна Македонија, мерена преку индексот на трошоците на животот (ИТЖ), во септември 2025 година изнесува 4.1 отсто во однос на истиот месец претходната година.
Светска банка известува дека инфлацијата во земјата забрзала по март 2025 година, достигнувајќи 4.8 проценти до јули 2025 година.
Дeпортирани од БиХ двајца руски државјани поврзани со тероризам
Двајца руски државјани од чеченскиот регион, кои се поврзани со тероризам, се депортирани од Босна и Херцеговина. Според соопштението на Службата за странци на Босна и Херцеговина, „овие лица се отстранети од територијата на Босна и Херцеговина“ во петок, 17 октомври.
„Овие лица се означени како лица од безбедносен интерес и се поврзани со тероризам, со што претставуваат потенцијална закана за националната безбедност“, се вели во соопштението на 20 октомври.
Додадено е дека тие влегле на територијата на Босна и Херцеговина, но нема детали кога влегле. Службата објаснува дека во соработка со Агенцијата за разузнавање и безбедност на Босна и Херцеговина, тие спровеле операција во која овие две лица биле идентификувани и пронајдени во областа на Сараево, по што им била „изречена мерка за надзор и им било наредено да бидат сместени во Центарот за имиграција во Источно Сараево“.
По завршувањето на законските процедури, руските државјани биле депортирани од Босна и Херцеговина.
Од почетокот на војната во Украина, има зголемување на пристигнувањето на Чеченци во Босна и Херцеговина, кои најчесто ја користат дестинација како транзитна за да избегаат од прогон во сопствената земја или од присилно распоредување на бојното поле.
На руските граѓани не им се потребни визи за влез во земјата, според последниот договор од 2013 година.
Калас повика ЕУ да биде „покреативна“ во борбата против руското заобиколување на санкциите
Високата претставничка на Европската унија (ЕУ), Каја Калас го повика европскиот блок да биде „покреативен“ во борбата против „руската тајна флота“, преку која Русија ги заобиколува меѓународните санкции поврзани со војната во Украина.
Таа изјави дека Русија станала многу креативна во заобиколувањето на санкциите, и ја повика Европската унија да биде повнимателна.
„Мора постојано да размислуваме што уште можеме да направиме“, рече Калас на почетокот на состанокот на министрите за надворешни работи на ЕУ во Луксембург.
Калас истакна дека ЕУ постигнала значителен напредок во ограничувањето на приходите на Москва преку санкции, но дека е потребно да се направи повеќе.
Според документ подготвен за состанокот во понеделникот, се верува дека тајната флота брои меѓу 600 и 1.400 руски танкери кои продаваат нафта.
Стручњаците кои ја советуваат Каја Калас наведуваат дека танкерите со нафта не само што придонесуваат за руската воена економија, туку претставуваат и сериозна закана за животната средина и безбедноста на море.
Според нив, несреќите во кои би можеле да бидат вклучени овие бродови може да предизвикаат истекување на нафта и дополнително загадување на морските подрачја, што би имало разорни последици врз екосистемот и рибарството.
Повеќето од тие бродови наводно имаат нејасни податоци за сопственоста и не се осигурани.
Москва се потпира на оваа флота, која со години делува во тајност, со цел да ги заобиколи ограничувањата на цената на руската нафта воведени од Европската унија.
Во таа флота спаѓаат стари бродови со непозната сопственост, со екипажи обучени да го прикријат потеклото на стоката.
Се верува дури и дека некои од тие бродови ги исклучуваат сателитските системи за автоматска идентификација или ја пренесуваат нафтата од еден брод на друг, со цел да им се изгуби трагата.
Војната во Украина започна на 24 февруари 2022 година.
Рускиот претседател Владимир Путин ја нарекува војната „специјална воена операција“ со цел демилитаризација на Украина.
Западот одговори со удар врз руската економија преку остри санкции.
Како последица на војната, илјадници луѓе загинаа, а милиони беа раселени од своите домови.
ЕУ во „контакт“ со талибанците за враќање на авганистанските мигранти
Европската Унија во понеделник соопшти дека „започнала иницијални контакти“ со владата на талибанците во Авганистан, додека земјите-членки се залагаат за зголемување на депортациите на одбиените баратели на азил.
Приемот, кој веројатно ќе предизвика негодување со оглед на слабиот статус на талибанците во однос на правата и дипломатскиот углед, доаѓа откако мнозинството земји-членки на ЕУ го повикаа Брисел да се обрати до Кабул за зголемување на протерувањата.
Европската комисија работи на обезбедување координација меѓу земјите-членки, изјави Маркус Ламерт, портпарол на извршната власт на ЕУ, на прес-конференција во Брисел.
„Порано оваа година, започнавме истражувачки контакти на техничко ниво со де факто властите во Авганистан“, рече тој.
Талибанците се во голема мера изолирани на глобалната сцена откако воведоа строга верзија на исламскиот закон по враќањето на власт во 2021 година, по повлекувањето на силите предводени од САД.
Но, во писмо иницирано од Белгија, 20 земји-членки на ЕУ ја повикаа комисијата да преземе мерки за да овозможи доброволно и присилно враќање на Авганистанците без право на престој.
„Не можеме да ги вратиме нерегуларните авганистански државјани, дури и по пресуда“, изјави белгиската министерка за миграција, Анлин Ван Босујт.
„Ова ја поткопува јавната доверба во политиката за азил и влијае на нашата колективна безбедност. Време е Европа да дејствува заедно.“
Текстот го потпишаа, меѓу другите, Австрија, Германија, Грција, Италија, Холандија, Норвешка, Полска и Шведска.
Повеќето се членови на клубот на „јастреби“ за имиграција од ЕУ, кој бара пошироко ограничување на миграцијата по влошувањето на јавното мислење што поттикна изборни добивки на екстремната десница низ целиот блок.
Депортациите - или нивното отсуство - се честа забелешка, бидејќи помалку од 20 проценти од луѓето на кои им е наредено да го напуштат блокот во моментов се враќаат во нивната земја на потекло, според податоците на ЕУ.
Шведскиот министер за миграција, Јохан Форсел, изјави за АФП во интервју минатата недела дека членките на ЕУ би можеле да здружат ресурси за репатријација на Авганистанците.
„Може да има заеднички авиони во Авганистан“, рече тој, додавајќи дека тим на ЕУ водел технички разговори во Кабул.
„Тука треба да најдеме заеднички решенија“, додаде Форсел.
ЕУ одржува дипломатско присуство во земјата, но контактите се ограничени на одредени области, вклучително и хуманитарна помош.
Дипломатската служба на Брисел на својата веб-страница нагласува дека ангажманот „не ѝ дава никаков легитимитет“ на талибанската влада, која е критикувана за нејзините репресивни мерки.
Особено авганистанските жени повеќе не можат да вршат многу професии или да патуваат без машка придружба и им е забрането да учат по 12-годишна возраст, да шетаат во паркови или да одат во теретани.
ЕУ и Зеленски се сомневаат дека Путин е подготвен да постигне мир
Европската Унија и украинскиот претседател Володимир Зеленски изразија сомнежи во врска со подготвеноста на рускиот претседател Владимир Путин да ја заврши повеќе од тригодишната војна во Украина, додека се наѕира можноста за самит во Будимпешта со американскиот претседател Доналд Трамп.
Зеленски рече дека е „подготвен“ да седне на мировни преговори во унгарскиот главен град, место кое е критикувано од Европската Унија со оглед на тоа што против Путин е издадена потерница од Меѓународниот кривичен суд.
Шефицата за надворешна политика на Европската Унија, Каја Калас, на 20 октомври изјави дека, иако мировните напори на Трамп се добредојдени, „не гледаме дека Русија навистина сака мир“.
„Русија разбира сила и преговара само кога навистина е ставена на преговори. Значи, во моментов, сè уште не го гледаме тоа“, рече таа и додаде:
„Во врска со Будимпешта, не, не е убаво да се види дека навистина лице за кое е издадена потерница од МКС доаѓа во европска земја“.
Украинскиот претседател рече дека верува оти Путин претпочита да ги одложи „вистинските мировни преговори“ и не сака да се сретне со него бидејќи тоа би барало согласност за конкретни позиции и потенцијални отстапки за да се стави крај на војната.
Потоа Зеленски повика на дополнителен притисок врз рускиот лидер, велејќи дека Путин „се плаши од санкции“ и секундарни санкции што би ја притиснале руската економија.
Украинскиот министер за надворешни работи Андриј Сибиха во објава на X на 20 октомври објави:
„Путин нема намера да ја заврши оваа војна - тој само се обидува да купи време. Затоа ни треба притисок, притисок и само притисок. Единственото нешто што Путин го разбира“.
Кремљ, пак, ја обвини Украина дека испраќа контрадикторни сигнали што го отежнуваат наоѓањето пат кон мир, додека Москва се обидува да се вклучи во сериозна соработка со Вашингтон.
„Целосните подготовки за самитот сè уште не се започнати“, изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, пред новинарите во Москва на 20 октомври.
„Секако, сите ги исполнуваат наредбите дадени од претседателите, но консултациите од голем обем, тимската работа за соодветните услови за самитот не се започнати. Ќе започнат наскоро“, додаде Песков.
Коментарите доаѓаат откако Трамп го пречека Зеленски во Вашингтон на 17 октомври за да разговараат за идните мировни преговори.
Зеленски пристигна на својот трет состанок во Белата куќа оваа година подготвен да разговара за потенцијален договор за оружје во кој Украина ќе ја снабди американската војска со технологии за беспилотни летала во замена за ракети Томахавк со долг дострел, но се чини дека Трамп се оддалечува од идејата да ѝ обезбеди оружје на Украина.
Наместо тоа, американскиот претседател ги повика Русија и Украина веднаш да престанат со борбите, велејќи дека е пролеана доволно крв, и најави дека планира да се сретне со Путин во Будимпешта во наредните недели. Не е одреден датум за самитот.
За време на интервјуто за телевизијата Ен-Би-Си (NBC), Зеленски ја повтори својата отвореност за вклучување во билатерални или трилатерални мировни преговори со САД и Русија на маса.
Тој, исто така, рече дека борбите на бојното поле треба да престанат по сегашната линија на контакт меѓу руските и украинските сили и дека треба да се воспостави прекин на огнот за да започнат мировните преговори.
Кос: Советот на ЕУ во ноември би можел да донесе одлука за старт на преговорите со Украина и Молдавија
Европската комисија го заврши скрининг процесот со Украина и Молдавија и веќе во ноември Советот на ЕУ би можел да донесе одлука за почеток на преговорите со двете земји по шесте преговарачки кластери, изјави денеска (20 октомври) во Луксембург еврокомесарката за проширување Марта Кос при пристигнувањето на состанокот на Советот за надворешни работи на Унијата, пренесува МИА.
Според неа, двете земји го забрзаа спроведувањето на реформите, се справуваат со корупцијата, ги зајакнуваат институциите и ги почитуваат принципите на владеењето на правото.
„Уверена сум дека земјите членки нема да сакаат да видат како сето тоа запира, бидејќи ако застанеме сега, тоа е нешто што би и помогнало на Русија“, додаде Кос.
На прашање како Европската комисија планира да го надмине ветото од страна на Унгарија за старт на преговорите на ЕУ со Украина, Кос истакна дека се разгледуваат сите можности и дека ќе се продолжи во тој правец, потенцирајќи дека проширувањето е принцип базиран на заслуги и Киев, како што рече, испорачал резултати во таа насока.
„Унгарија не се спротивстави на давањето статус на кандидат за членство на Украина, па затоа и сега очекувам унгарска поддршка за го отвориме првиот кластер, а потоа и сите други. Ако Унгарија е загрижена за унгарското малцинството во Украина, можеме да се справиме со тоа во рамки на Кластерот 1“, изјави Кос.
Во врска со користењето на замрзнатите руски средства за поддршка на Украина, Кос истакна дека тоа е прашање за кое се дискутира и се разгледуваат правно заснованите можности за реализација на таа идеја за доброто на Европската Унија и на нејзините земји членки.
Еврокомесарката за проширување додаде дека освен за европските перспективи на Украина и Молдавија, на состанокот ќе стане збор и за „загрижувачките случувања во Грузија“.
Таа додаде дека противниците на грузиската Влада се затворани, а се новинарите и организациите на граѓанското општество, замолчани.
Таа додаде и дека со договорот меѓу Ерменија и Азербејџан првпат се добива можност да се воспостави мир во целиот кавкаски регион, што како што рече, отвора перспективи преку тоа подрачје Европа да гради нови инфраструктури на поврзување со Централна Азија, откако трговските патишта низ Русија што претходно ги поврзуваа беа затворени по руската агресија врз Украина.
Белград и Москва потпишаа меморандум за соработка
Во понеделник, градските власти на Белград и Москва потпишаа меморандум за соработка меѓу главните градови на Србија и Русија.
Документот беше потпишан на 20 октомври, како дел од настанот „Московски денови во Белград“.
Дури и по руската инвазија на Украина и западните санкции, Србија остана еден од ретките европски партнери на Кремљ, иако земјата е кандидат за членство во Европската Унија.
Меморандумот за соработка меѓу главните градови на Србија и Русија го потпишаа претседателот на Собранието на Белград, Никола Никодијевиќ и министерот на Владата на Москва и раководител на Одделот за надворешни економски и меѓународни односи Сергеј Черјомин.
Никодијевиќ изјави дека меморандумот треба да овозможи понатамошна соработка во областите на транспортот, културата, образованието и спортот.
„Многу ни е важно што толку голем град како Москва, еден од најголемите европски градови, сака да има тесна соработка со градот Белград“, рече тој на прес-конференцијата.
„Верувам дека меморандумот што го потпишавме денес ќе биде еден вид „билет“ за рускиот пазар за многу наши бизнисмени, но и дека Белград и Србија на овој начин ќе обезбедат нови инвестиции од Русија“, истакна Никодијевиќ.
Никодијевиќ оцени дека претходниот 10-годишен меморандум за соработка ги подобри односите меѓу главните градови.
„Во исто време, на овој начин им „отворивме врата“ на нашите бизнисмени кои имаа соработка со компании од Москва и од цела Русија“, додаде тој.
Функционерот на Москва, Сергеј Черјомин, се потсети на првиот настан „Московски денови во Белград“ во 2016 година.
Една година подоцна, „Деновите на Белград во Москва“ се одржаа во главниот град на Русија.
„Политичката ситуација во последните години не ни дозволи да продолжиме во истиот дух, но благодарение на напорите на градот Белград и поволната клима што преовладува, оваа година повторно ја обновуваме оваа традиција“, рече Черјомин.
Меморандумот за соработка на главните градови беше потпишан на 81-годишнината од ослободувањето на Белград од нацистичката окупација во Втората светска војна.
Градот беше заеднички ослободен од силите на Советската Црвена армија и Народноослободителната армија на Југославија.
Орбан: Успехот на самитот во Будимпешта е од егзистенцијален интерес за Унгарија
Унгарскиот премиер Виктор Орбан денеска (20 октомври) изјави дека за Унгарија е од егзистенцијален интерес мировниот самит во Будимпешта меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин да биде успешен, бидејќи унгарската економија конечно ќе може да здивне и да се врати на растот од пред руско-украинската војна.
„Од моментот кога беше објавен мировниот самит во Будимпешта, единственото прашање што го поставуваат левичарски ориентираните аналитичари и политичари, обидувајќи се да најдат мана, е дека е убаво што Трамп и Путин ќе се сретнат во Будимпешта, но како тоа ќе направи лебот да биде поевтин“, напиша Орбан на Фејсбук.
Тој наведе дека во првите три години од руско-украинската војна, Унгарија загубила 9,1 милијарди форинти (23,3 милиони евра), односно повеќе од два милиони форинти по семејство.
„Ако успееме да ја завршиме војната, сето ова ќе престане. Унгарската економија конечно ќе може да здивне со олеснување и ќе можеме да се вратиме на растот од пред војната. Сите ќе заработуваат повеќе, па дури и лебот ќе биде поевтин. Затоа, од егзистенцијален интерес на Унгарија е мировниот самит во Будимпешта да биде успешен. Да направиме сè што можеме за тоа!“, напиша Орбан.
Американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот руски колега, Владимир Путин, се согласија да се сретнат во Будимпешта по телефонскиот разговор одржан еден ден пред посетата на украинскиот претседател Володимир Зеленски на Вашингтон.
Трамп соопшти дека состанокот во Будимпешта е „за да видиме дали можеме да ја завршиме оваа „неславна војна меѓу Русија и Украина“.
Тој исто така рече дека американската делегација, која ќе преговара со руската страна пред неговите разговори со Путин, ќе ја предводи американскиот државен секретар Марко Рубио.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете