Парламентот на Црна Гора се обидува да ја „демонизира Русија“ со своите „антируски активности“, а црногорското раководство ги зголемува тензиите и го зајакнува статусот на „непријателска држава кон Москва“, објави рускиот амбасадор во Подгорица, Александар Лукашик.
Ваквите обвинувања, кои по својата острина потсетуваат на реториката од времето на заладување на односите меѓу Подгорица и Москва пред десет години, се сслушнаа на 14 ноември.
Во двата случаи, заеднички именител е НАТО.
Последната официјална реакција од Москва дојде откако парламентот даде „зелено светло“ за испраќање црногорски војници во мисијата на НАТО за помош на Украина, против која Русија започна агресија во 2022 година.
Дури и пред една деценија, кога Црна Гора се подготвуваше да се приклучи на НАТО, Русија реагираше бурно, што доведе до речиси целосен прекин на односите.
Црна Гора се приклучи на НАТО во 2017 година за време на владеењето на Демократската партија на социјалистите Мило Ѓукановиќ, кој беше заменет на изборите во 2020 година.
По нејзината смена, односите меѓу Москва и Подгорица се подобрија.
На власт дојде коалиција од партии предводена од Демократскиот фронт, чии лидери Андрија Мандиќ и Милан Кнежевиќ беа отворени поддржувачи на рускиот претседател Владимир Путин.
Мандиќ беше избран за претседател на Парламентот на Црна Гора, Кнежевиќ е пратеник, нивните кадри се на министерски позиции во владата.
Освен нив, во владата доминира европски ориентирана партија на премиерот Милојко Спајиќ, заедно со албанските и бошњачките партии кои се на иста страна со просрпските демократи.
Како се променија односите, кои се интересите на Русија и колку е отпорна идеолошки шарената влада на влијанието на Москва?
Пратениците на Мандиќ и мисијата на НАТО
Во последните пет месеци, Собранието донесе две одлуки за распоредување на црногорски војници во мисии за помош и обука за поддршка на Украина, како дел од силите на Европската Унија и НАТО.
Двете одлуки, откако влегоа во парламентарна процедура, чекаа девет месеци за усвојување.
Во тоа време, опозицијата го обвини Мандиќ, кој е противник на НАТО и поддржувач на Путин, дека го попречува нивното усвојување од позицијата шеф на парламентот.
На самото гласање, меѓу 44 пратеници кои гласаа за испраќање војници во мисијата на НАТО, имаше четворица од партијата на Мандиќ, која обезбеди мнозинство во парламентот, кој има 81 пратеник.
Пратениците од партијата на Милан Кнежевиќ гласаа против.
За политичкиот аналитичар и професор на Факултетот за политички науки Златко Вујовиќ, гласањето на партијата на Мандиќ е „на некој начин изненадување“.
„Тоа е обид на Мандиќ да испрати порака до Западот, дека може да биде дел од нивното решение по 2027 година. Но, по ова следува комуникација со руските дипломати „дека тоа е чисто тактички потег“, каде што тој се обидува да го имитира претседателот на Србија, Александар Вучиќ, кој им кажува едно на Русите, а потоа прави потег за Западот, да се претстави како прозападен политичар“.
„Во секој случај, не гледам дека нешто драматично се случило на линијата на просрпските и проруските партии со официјална Москва“, вели Вујовиќ.
Дали само НАТО или и ЕУ ги вознемируваат Русите?
Во својот одговор на 14 ноември, рускиот амбасадор Александар Лукашиќ, покрај НАТО, се осврна и на напредокот на Црна Гора кон Европската Унија.
„Црна Гора, докажувајќи ја својата лојалност кон своите странски супервизори, уште еднаш ќе ја покаже својата посветеност на озлогласената солидарност на НАТО и ќе ги забрза подготовките за приклучување кон Европската Унија. Не веруваме дека таквата кратковида политика е во интерес на црногорските граѓани“.
Дека Црна Гора е вклучена во спроведувањето на „хибридна војна“ против Русија, тој оцени на почетокот на ноември, реагирајќи на изјавата на претседателот Јаков Милатовиќ „дека пристапувањето на Црна Гора во ЕУ е најдобрата стратегија во борбата против влијанието на трети земји, вклучително и Русија“.
Црногорското Министерство за надворешни работи ги оцени постапките на рускиот амбасадор како апсолутно неприфатливи и мешање во внатрешните работи на Црна Гора.
На состанок во Министерството, на Лукашиќ му беше кажано дека „слични пораки ќе бидат третирани како намерно непријателско дејствување“.
„Во водењето на надворешната политика, Црна Гора не следи ничии инструкции, туку ги следи стратешките приоритети - членство во НАТО и пристапување кон ЕУ“, соопшти Министерството.
Претходникот на Лукашик, Владислав Маслеников, пред година и пол објави дека официјална Москва е вознемирена од европскиот пат на земјите од регионот.
„Не се спротивставувавме на претходните бранови на проширување. Сега ЕУ е поинаква, таа мутираше во поддршка на НАТО, спроведува агресивна антируска линија. Според тоа, проширувањето на ЕУ на Балканот значи влечење на земјите од регионот во конфронтација со Русија“, објасни Маслеников за рускиот весник „Известија“.
Дотогаш, Русија го сметаше проширувањето на НАТО само како закана.
Дел од црногорската влада е исто така против НАТО, пред сè партијата на претседателот на Собранието Андрија Мандиќ и Милан Кнежевиќ, додека сите тие се декларативно за приклучување кон ЕУ.
На прашањето дали нивната политичка агенда може да се промени во контекст на сè побрзото приближување кон Унијата, Вујовиќ одговори дека „без оглед на нивната идеолошко-идентитетска ориентација, нивната доминантна мотивација произлегува од клиентелистичките односи“.
„Секако, Мандиќ би бил подготвен да му се придружи на Кнежевиќ и да се откаже од официјална Москва ако тоа би му гарантирало долго владеење“.
Тоа исто така нагласува уште еден проблем - нивниот електорат, кој го радикализираат со години.
„Прашањето е како тоа би влијаело на резултатите од нивните следни избори“?
Црна Гора во триаголник со Србија и Русија
Црна Гора е геостратешки важна за Москва поради пристапот до морето, кој ѝ е потребен на Русија за бродови, откако ги изгуби базите во Медитеранот, вели Вујовиќ.
„Важно е да се каже дека тоа доаѓа во пакет со Србија. Србија не може да биде ефикасен руски сојузник, ако Црна Гора не е под нејзина контрола. Таму интересите на Москва и Белград се преклопуваат на начин што ѝ овозможува на Србија пристап до морето, а на Русија пристап до Србија“.
Но, и тука се поставува прашањето за влијанието на Србија врз црногорската влада.
Мандиќ и Кнежевиќ со години се во тесни политички врски со Вучиќ.
Мандиќ беше со Вучиќ кога ја прослави последната изборна победа во изборниот штаб. Во 2021 година, Вучиќ му го додели Орденот на српското знаме од прв степен.
Кнежевиќ на митинг на партијата на Вучиќ во Белград пред две години рече дека ја сака Србија „затоа што се бори за српскиот народ на Косово и дека никогаш нема да војува против својата братска и сојузничка Русија“.
Вујовиќ оценува дека тие се заробеници на односите со Вучиќ.
„Односот со Вучиќ не е партнерство, туку однос на потчинетост, каде што тие во голема мера зависат од него. Дури и да сакале да направат некакво отстапување од официјалниот Белград и Москва, тоа не е можно, бидејќи нивното влијание, особено Белград, врз електоратот на тие партии е огромно“.
Вујовиќ истакнува дека почнале да користат домашни ресурси, за зајакнување на инфраструктурата, но дека сè уште не се доволно силни „за да можат да играат нешто такво, особено затоа што досегот на српските медиуми и нивното влијание е огромно, особено врз нивните гласачи“.
Кој е Лукашик?
Шеесет и шестгодишниот Александар Лукашик ја презеде функцијата амбасадор на Русија во Црна Гора во јули 2025 година.
Црна Гора е негова прва амбасадорска функција, во дипломатска кариера што трае 36 години.
Од 2016 година до почетокот на руската инвазија на Украина, тој беше вршител на должноста амбасадор во Киев.
Во еден од ретките текстови што може да се најдат на веб-страницата на руското Министерство, Лукашик во 2020 година наведува дека руско-украинските односи дошле до ќорсокак, без вина на Русија.
„Новите украински власти не се откажаа од својата антируска реторика и неосновани обвинувања против Москва. Тие продолжуваат да изнесуваат неосновани тврдења дека Русија го поттикнува конфликтот во Донбас, додека самите го саботираат мировниот процес. Русија решително ја отфрла политиката на уцени и закани, предупредувајќи ги оние што размислуваат во смисла на наметнување на својата волја за катастрофалните последици од таквите дејствија.“
Путин му ја додели повелбата во 2019 година и Орденот за честа во 2024 година „за неговиот голем придонес во спроведувањето на надворешната политика на Руската Федерација и долгогодишната совесна дипломатска служба“.
Откако пристигна во Црна Гора, тој се сретна со министри од Демократскиот фронт и Социјалистичката народна партија, кои ги покриваат ресорите за спорт, туризам, образование, верски заедници. Сите тие имаат заедничко што се спротивставуваат на санкциите што Црна Гора ги воведе врз Русија.
На сите состаноци беше истакната потребата од зајакнување на соработката.
