Вести
Муртезани: По изборите Владата ќе преземе конкретни чекори за надминување на спорот со Бугарија
Министерот за европски прашања Орхан Муртезани денеска изјави дека постои сериозна одлучност кај премиерот и Владата веднаш по изборите да се преземат конкретни чекори за надминување на спорот со Бугарија.
На заедничката прес-конференција во Скопје со неговиот фински колега Јоаким Странд, Муртезани нагласи дека веќе постојат конкретни размислувања како тоа да се направи, но избегна да открие детали поради изборната кампања.
„Претседателот на Владата во неколку наврати јавно изјави дека по завршувањето на изборите, односно со почетокот на Новата година, се очекува да има конкретни чекори во надминување на спорот со соседна Бугарија. Во моментов, се што ќе кажеме може да се стави во одреден контекст и да му наштети на процесот. Она што е важно е дека постои сериозна одлучност и заинтересираност за решавање на проблемот“, рече Муртезани.
Тој додаде дека фокусот сега е на изборната кампања, а по нејзиното завршување размислувањата ќе добијат форма на конкретни предлози.
На средбата со финскиот министер Јоаким Странд, двајцата разговарале за односите меѓу Северна Македонија и Финска, за кои беше нагласено дека имаат динамика, континуитет и иднина што се гради врз доверба и заеднички европски вредности.
Муртезани го информираше својот колега и за процесите поврзани со Планот за раст на ЕУ за Западен Балкан, кој, како што посочи, не е само финансиски инструмент, туку и стратегија што ја приближува економијата и институциите на земјата до ЕУ уште пред членството.
види ги сите денешни вести
Папата се надева дека планот за Газа ќе ги постигне „посакуваните резултати“
Папата Лав се надева дека планот за завршување на војната во Газа наскоро ќе ги постигне „посакуваните резултати“, рече тој во неделата откако посочи дека се направени значајни чекори во преговорите за завршување на конфликтот меѓу Израел и Хамас.
Зборувајќи за време на неделната молитва, папата ги замоли сите релевантни страни да се посветат на мировниот процес, нагласувајќи ја итната потреба од завршување на конфликтот и воспоставување „праведен и траен мир“.
„Во последните часови, во услови на драматична ситуација на Блискиот Исток, беа преземени некои значајни чекори напред во мировните преговори, за кои се надевам дека наскоро ќе ги постигнат посакуваните резултати“, им рече папата на верниците собрани на плоштадот „Свети Петар“.
Тој, исто така, ги обнови повиците за траен прекин на огнот во речиси двегодишниот конфликт и ослободување на заложниците држени во Газа.
Папата Лав, првиот американски папа, беше избран од светските кардинали во мај за да го замени починатиот папа Франциск и досега беше повнимателен во зборувањето против конфликтот во Газа од неговиот претходник.
Сепак, неговата реторика во застапувањето на мирот во Газа стана поостра откако Израел ја нападна единствената католичка црква на територијата во јули.
Претходно во вторникот, папата го пофали планот од 20 точки на американскиот претседател Доналд Трамп за Газа и изрази надеж дека палестинската милитантна група Хамас, кој е прогласена за терористичка од САД и ЕУ, ќе го поддржи.
Полска мобилизира авиони за да го заштити воздушниот простор
Полска и сојузниците на НАТО мобилизираа борбени авиони и ги ставија копнените сили во состојба на висока готовност рано наутро на 5 октомври, откако Киев соопшти дека Русија започнала нов бран воздушни напади низ Украина, вклучително и врз регионот Лавов, во близина на полската граница, при што загинаа најмалку пет лица.
„Полските и сојузничките авиони оперираат во нашиот воздушен простор, додека копнените системи за воздушна одбрана и радарско извидување се ставени на највисоко ниво на готовност“, соопшти оперативната команда на Полска во објава на социјалните мрежи.
Полска ги опиша мерките како „превентивни“ и насочени кон „обезбедување на воздушниот простор и заштита на граѓаните, особено во областите во непосредна близина на загрозениот регион“.
Овој потег доаѓа речиси еден месец откако повеќе руски беспилотни летала влегоа во воздушниот простор на Полска, принудувајќи ги авионите на НАТО да полетаат за да пресретнат и соборат некои од дронови.
Инцидентот од 10 септември беше првата „директна средба“ меѓу НАТО и Русија откако Кремљ ја започна својата целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година.
25 години од падот на Слободан Милошевиќ
Денеска се навршуваат точно 25 години од големите демонстрации во Белград со кои се стави крај на владеењето на претседателот на Сојузна Република Југославија (СРЈ) Слободан Милошевиќ на 5 октомври 2000 година.
Пред четврт век, на денешен ден во Белград се одржаа големи демонстрации бидејќи Милошевиќ одби да ги признае резултатите од претседателските избори, на кои на 24 септември тој загуби од кандидатот на Демократската опозиција на Србија (ДОС) и лидер на Демократската партија на Србија, Воислав Коштуница.
На 5 октомври, демонстранти од цела Србија во колони автомобили, автобуси и камиони пристигнаа на платото пред тогашното Сојузно собрание. На некои локации дури се користеа и булдожери за да се пробијат полициските блокади.
Утрото, полицијата употреби и солзавец за да ги спречи демонстрантите да влезат во парламентот, но без успех. Зградата на Сојузното собрание беше демолирана и запалена, како и зградата на Радио телевизија на Србија (РТС).
Полицијата набрзо престана да пружа отпор и најголем дел од полицајците им се придружија на граѓаните.
Вечерта, новиот претседател на СРЈ, Воислав Коштуница, им се обрати на граѓаните од терасата на Белградското собрание, а следниот ден, 6 октомври, Милошевиќ го призна својот изборен пораз и му честиташе на Коштуница.
Јасмина Јовановиќ од Милошевац кај Велика Плана загина во демонстрациите, откако падна под тркалата на камион. Момчило Стакиќ од Крупањ почина од срцев удар. 65 лица беа повредени.
По 25 години, ДОС веќе одамна не постои, Коштуница е во политичка пензија, а поранешните учесници во владата на Слободан Милошевиќ повторно ги заземаат најважните позиции во земјата.
Вториот лидер на ДОС, Зоран Ѓинѓиќ, кој беше премиер на Србија, беше убиен на 12 март 2003 година пред зградата на владата.
Слободан Милошевиќ почина во 2006 година во затвор во Хаг, каде што му се судеше за воени злосторства, а неговата сопруга и поранешна претседателка на Југословенската левица (ЈУЛ), Мирјана Марковиќ, почина во Русија.
Нови руски напади врз Украина, загинаа пет лица
Пет лица загинаа во руски напади во украинските региони на Запорожје и Лавов во текот на ноќта и неделата наутро. Сериозно е оштетена и енергетската инфраструктура што предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија за десетици илјади лица.
„Оваа недела вечерта, Русија започна уште еден напад со ракети и беспилотни летала против народот на Украина, насочен кон регионите Лавов, Запорожје, Чернигов, Виница, Ивано-Франкивск, Херсон, Харкив и Одеса“, рече премиерката на Украина, Јулија Свириденко.
Лавов е областа што руската војска ја таргетира помалку во текот на својата офанзива во Украина бидејќи е далеку од линијата на фронтот.
Според украинските власти, во Лавов загинале четири лица, а исто толку биле повредени. Петата жртва е во Запорожје, каде има и 10-тина повредени.
Иван Федоров, раководител на регионот Запорожје, претходно изјави дека 16-годишно девојче е меѓу оние што добиле „потребна помош“ од медицински персонал по нападот.
Во градот дојде и до големи прекини на електричната енергија бидејќи беше оштетена енергетската опрема, соопшти давателот на услуги. Градоначалникот посочи дека без оваа услуга останале околу 73.000 потрошувачи.
Претседателот Володимир Зеленски рече дека во нападите во текот на ноќта биле лансирани над 50 ракети и околу 500 дронови кон неговата земја.
„Русите повторно ја таргетираа нашата инфраструктура – сè што обезбедува нормален живот за нашите луѓе. Ни треба поголема заштита и побрзо спроведување на сите одбранбени договори, особено за воздушна одбрана“, порача Зеленски во недела.
Низ цела Украина, од 4:09 часот наутро беше воведена национална тревога од воздушен напад.
Во меѓувреме, вооружените сили на Полска преку мрежата Икс соопштија дека мобилизирале авиони и ја ставиле копнената одбрана во состојба на висока готовност за да го обезбедат воздушниот простор на земјата, особено во областите блиску до Украина.
Градоначалникот на Лавов, град во западниот дел на Украина во близина на границата со Полска, изјави дека јавните транспортни линии не работат поради „масовен непријателски напад“. Тој рече и дека дел од градот е без струја.
Во уште еден западен град, Ивано-Франковск, градоначалникот соопшти дека јавниот превоз ќе „започне да работи подоцна од вообичаеното“.
Мала, а голема промена: Украина го укинува копекот, „симбол на московската окупација“
Улиците се преименувани. Статуите на Ленин отстранети. Сега, додека крајот на руската инвазија не е на повидок, Украина се подготвува да се ослободи од уште еден симбол на поранешната доминација на Москва: монетата копек.
Украинскиот парламент, Врховната рада, ќе разгледува закон со кој ќе се укине копекот. Наместо тоа, најмалата номинална вредност на националната валута би бил шахот, име на валута што значи „чекор“ и датира од 16 век – долго пред поголемиот дел од Украина да стане дел од Руската империја.
Националната банка на Украина, која ја иницираше промената минатата година, вели дека целта е да се „промовира дерусификација“ во услови кога војната на Москва против Украина се приближува до почетокот на петта година од инвазијата започната во февруари 2022.
„Копекот е дел од Москва што остана во нашите џебови, на нашите ценовници и, најважно, во нашите глави“, рече гувернерот на Националната банка, Андриј Пишни, во август.
Копекот е стотинка од гривната, која е националната валута на Украина од 1996 година, пет години откако земјата доби независност и се распадна Советскиот Сојуз.
Предложената промена е дел од поширокиот напор за замена на термините, симболите и институциите што го одразуваат руското влијание или советското наследство, како и напорот за зајакнување на јазичниот и културниот идентитет на Украина.
Предлогот веројатно ќе помине во парламентот, бидејќи меѓу предлагачите е и претседателот на Врховната рада, Руслан Стефанчук, кој е од партијата „Слуга на народот“ на претседателот Володимир Зеленски.
Во образложението на законот, објавено на 1 октомври, се наведува дека „дури и 34 години по прогласувањето на независноста, постои име кое сè уште ја поврзува нашата земја со Русија – името на монетата во оптек - копек“.
Во текстот на законот се наведува дека меѓу 15-те поранешни советски републики, верзија на терминот копек сè уште се користи само во Украина, Русија и Белорусија, како и во отцепениот молдавски регион Транснистрија.
„Во контекст на руската агресија од големи размери, замената на копекот со шах е важен и неопходен чекор“, се вели во предлогот.
„Откако ја проучивме историјата на монетарната циркулација во Украина, дојдовме до неоспорен заклучок дека името на монетата во оптек, како што е ’копек‘, всушност е симбол на окупација од Москва“, рече гувернерот на Народната банка Пишни во септември 2024 година, кога беше предложена промената.
„Денес, украинскиот народ враќа сè што му беше неправедно, одземено и искривено од наративите на Кремљ. Имаме свој специфичен термин – шах – уникатен украински збор што се однесува на монети со мали апоени“, рече тој.
Откако стекна независност во 1991 година, Украина ги преименуваше улиците, градовите, местата и другите географски локации што беа именувани по советски и руски личности или историски настани и датуми. Бројни статуи на болшевичкиот лидер Владимир Ленин и други советски и руски личности беа отстранети.
Општата инвазија што ја започна рускиот претседател Владимир Путин во обид да ја покори Украина ги поттикна патриотските чувства и го зајакна чувството за единство и национален идентитет кај Украинците.
Преминот од копек на шах нема да ја промени вредноста на монетарната единица. Еден евроцент моментално вреди околу 48 копека, а малите монети Украинците ретко ги користат во секојдневниот живот.
Промената би се спроведувала постепено, при што извесно време копекот и шахот ќе циркулираат во оптек паралелно.
Завршува првата недела од кампањата за локалните избори
Кандидатите за градоначалници и советниците во општините низ Северна Македонија ја привршуваат првата недела од кампањата за локалните избори.
Митинзи, средби со граѓани и други активности се и во денешните агенди на политичките партии и независните кандидати.
Кампањата трае 20 дена. Започна на 29 септември, а ќе трае до полноќ на 17 октомври кога ќе настапи изборен молк. Молкот ќе трае до затворањето на гласачките места на 19 октомври кога ќе биде првиот круг од гласањето.
Локалните избори ќе се одржат во сите 80 општини во земјата и Градот Скопје. На изборите има вкупно 309 кандидати за градоначалници.
Ќе се гласа на 3.480 избирачки места, а право на глас, според избирачкиот список што го заклучи Државната изборна комисија (ДИК) имаат 1.832.415 граѓани.
Во првиот круг на 19 октомври треба да бидат избрани новите состави на општинските совети, додека за градоначалник ќе се смета дека е избран оној кој освоил 50 отсто плус еден глас под услов на гласање да излегле барем една третина од гласачите запишани во Избирачкиот список во конкретната општина.
Според изборните правила, ако ниту еден од кандидатите не го исполни потребниот услов, се одржува и втор круг во кој граѓаните бираат меѓу двајца кандидати кои освоиле најголем број гласови. Вториот круг е закажан за 2 ноември.
Претстојните ќе бидат осми по ред локални избори од осамостојувањето на државата во 1991 година.
Најмалку четири жртви од поплавите во Бугарија, Северна Македонија понудила помош
Во поплавите што зафатија делови од југоисточна Бугарија и брегот на Црното Море, загинаа најмалку четири лица.
Бугарските медиуми јавија дека во одморалиштето Елените, во близина на градот Несебар, била пронајдена и четвртата жртва, државјанка на Русија, која нејзиниот сопруг претходно ја пријавил за исчезната.
Помош за справување со поплавите понудила и Северна Македонија, за што бугарскиот претседател Румен Радев соопшти преку социјалните мрежи откако имал телефонски разговор со претседателката Гордана Сиљановска-Давкова.
„Ѝ се заблагодарувам на претседателката Гордана Сиљановска за конструктивниот телефонски повик и изразеното сочувство за жртвите од поплавите во Бугарија, како и за искажаната подготвеност на Република Северна Македонија да даде поддршка во справувањето со последиците од катастрофата“, напиша шефот на бугарската држава.
Поради невремето стотици луѓе во Бугарија беа принудени да се евакуираат, а властите прогласија и вонредна состојба во неколку градови и места долж брегот на Црното Море.
Делови од населението остана и без електрична енергија, а пристапот до погодените подрачја, како што јавуваат бугарските медиуми, е ограничен, а волонтери, воени и други тимови за помош интензивно работат на расчистување на теренот.
Трамп „нема да толерира“ одложување на неговиот план за Газа
Американскиот претседател Доналд Трамп во саботата, 4 октомври, го предупреди Хамас, кој е прогласен за терористичка организација од ЕУ и САД, дека „нема да толерира никакво одложување“ во спроведувањето на неговиот план за ослободување на заложниците што ги држи оваа палестинска група во Појасот Газа и за прекин на огнот со Израел.
Во порака на својата социјална мрежа „Трут“, Трамп рече дека е задоволен што „Израел привремено го прекина бомбардирањето за да даде можност за ослободување на заложниците и постигнување мировен договор“.
„Хамас мора да дејствува брзо или сите опции ќе бидат отворени. Нема да толерирам никакво одложување“, додаде тој исклучувајќи „секаков исход во кој Газа ќе претставува закана за Израел“.
Израелското бомбардирање на Газа „значително се намали“, иако најмалку пет Палестинци се убиени, изјави во саботата директорот на болницата Шифа, Мохамед Абу Селмија.
Израелската војска соопшти дека лидерите на земјата ѝ наредиле да се подготви за првата фаза од американскиот план за прекин на војната во Газа.
Израел зазеде чисто одбранбен став во Газа и нема активно да нападне, изјави официјален претставник за медиумите под услов да остане анонимен.
АФП објави и дека пратеникот на Трамп за Блискиот Исток, Стив Виткоф, и неговиот зет, Џаред Кушнер, ќе отпатуваат во Египет за да ги финализираат разговорите за условите за ослободување на заложниците.
Трамп во петокот го повика Израел „веднаш да го запре бомбардирањето на Газа“ за да дозволи ослободување на заложниците откако Хамас соопшти дека во голема мера го прифаќа планот.
Планот на САД вклучува прекин на огнот, ослободување на заложниците во рок од 72 часа, постепено повлекување на израелската војска од Газа, разоружување на Хамас и негово исклучување од власта и протерување на неговите борци од Газа.
Светската здравствена организација (СЗО) го поздрави мировниот план за Газа, вклучувајќи ја и можноста за обнова на болниците, додека генералниот директор на здравствената агенција на ОН, Тедрос Аданом Гебрејесус, во саботата изјави дека „мирот е најдобриот лек“.
Високиот комесар на ОН за човекови права, Волкер Турк, во саботата изјави дека предложениот мировен план за Газа е „клучна можност“ за „да се стави крај на крвопролевањето и страдањето“ на палестинската територија еднаш засекогаш.
Родителите на жртвите во Кочани реагираат за пропусти во обвинението
По 25. пат родителите и роднините на загинатите во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани излегоа на протестен „Марш за ангелите“ од каде повторно реагираа за пропусти и прикривања во однос на истрагата и обвинителниот акт.
Маршот следува еден ден откако вчера (3 октомври), Основниот кривичен суд Скопје објави дека го одобрил обвинението во целост и наскоро се очекува да започне судењето против обвинетите – 34 лица и три фирми.
На денешниот марш, родителите од пред судот во Кочани побараа од државниот обвинител Љупчо Коцевски да се презентираат доказите, да има одговорност за пропустите во обвинението и истото да се прошири кон други вмешани лица.
„Дали Вие и сите други носители на највисоки функции досега не се запрашавте дека од 16.03.2025 година повеќе немате функција? Вие имате мисија! Мисија дали оваа држава ќе постои или ќе ја снема“, рече Мита Тасева, мајка на починатиот диџеј Стефан Цеце Тасев.
Во пожарот кој настана во утринските часови на 16 март во дискотеката „Пулс“ во Кочани загинаа 62 лица и над 200 беа повредени.
И Тасева и останатите родителите пред новинарите денеска порачаа дека тие се сведоци на пропусти и прикривања со обвинението наместо да гледаат вистина и целосна одговорност.
„Маршот за ангелите“ се одржува секоја сабота во Кочани откако се случи пожарот во ноќниот клуб.
Маршот заврши каде што и почна, во „Паркот на Револуцијата“. Тој започнува од „Паркот на револуцијата“, а дел од рутата по која се движат родителите и роднините се и полицијата, Основниот суд и Основното јавно обвинителство во Кочани.
Бабиш победи на изборите во Чешка, го чекаат тешки коалициски преговори
Поранешниот чешки премиер Андреј Бабиш направи драматичен политички камбек, победувајќи на парламентарните избори четири години откако ја изгуби власта. Но, сега се соочува со тешки разговори за формирање владејачко мнозинство, ситуација која ја следи и меѓународната заедница поради неговото влијание на политиката што оваа земја-членка на ЕУ и НАТО ќе ја има кон Украина.
Со преброени околу 95 проценти од гласовите, резултатите покажаа дека Бабиш, милијардер кој ја предводи популистичката партија АНО, е јасен победник. Но, тој нема мнозинство што навестува потенцијално сложени разговори за наоѓање коалициски партнери.
Многу аналитичари сугерираат дека ова може да ја вклучи во игра и крајно десничарската СПД, која побара Чешка да се повлече и од Европската Унија и од НАТО.
„Доколку владата зависи од позицијата или од поддршката на СПД, ќе биде многу комплицирано“, изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) Јан Махачек, советник за надворешна политика на чешкиот претседател Петр Павел, по објавувањето на резултатите.
Махачек додаде дека ова би создало „многу опасна ситуација за надворешната политика, бидејќи СПД е екстремистичка, остро антиукраинска и анти-ЕУ – проруска партија“.
Во предизборието, Бабиш употребуваше силна евроскептична реторика и исто така сугерираше дека ќе ја прекине чешката иницијатива за купување муниција за Украина. Но, 71-годишникот ја исклучи можноста за повлекување од ЕУ или НАТО.
Чешкиот политички коментатор Јиржи Пехе за РСЕ изјави дека резултатите значат оти „ќе биде многу тешко за Андреј Бабиш да состави стабилна коалиција“ со СПД и „Мотористс“, мала опозициска група која за првпат влезе во парламентот.
Прославувајќи го, како што го нарече, „историскиот резултат“, Бабиш рече дека ќе се обиде да формира еднопартиска малцинска влада и ќе одржи разговори со СПД и „Мотористс“ за обезбедување на поддршка од нив.
Другите партии, вклучително и членовите на сегашната владина коалиција, ја исклучија можноста за формирање влада со Бабиш.
Но, Пехе сугерираше дека ова може да се промени ако тој се повлече и за премиер номинира некој друг колега од партијата.
„Тој може да се обиде да се обрати на една од сегашните владини партии бидејќи тоа би било постабилно решение за него“, вели Пехе.
Изгледите Бабиш да ги влече конците зад сцената сепак би ги вознемириле чешките сојузници во сегашната влада, која е цврсто прозападна и проукраинска.
Бабиш досега често изразуваше поддршка и афинитет кон унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој блокираше бројни мерки на ЕУ со кои се санкционира Русија или се поддржува Украина.
Но, Пехе рече дека Бабиш, со широки деловни интереси во Западна Европа, за време на својот прв мандат како премиер (2017-2021) покажал дека е прагматичар.
„Не мислам дека Бабиш ќе оди толку далеку како Орбан или (словачкиот премиер Роберт) Фицо, само затоа што Чешка повеќе не зависи од руската нафта и гас“, вели аналитичарот.
Од почетокот на целосната инвазија на Русија врз Украина во 2022 година, Прага целосно го запре увозот на нафта од Москва и го намали внесот на гас.
Унгарија и Словачка, пак, продолжуваат да увезуваат значителни резерви од овие фосилни горива.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете