„Фактор за одвраќање за секој потенцијален агресор од соседството“, вака српскиот претседател Александар Вучиќ ја објасни потребата од нови набавки на оружје, што ја разгледал за време на неговото присуство на воената парада во Пекинг.
Таму се сретнал со претседателот на Кина, Си Џинпинг, и изјавил дека го искористил присуството на воената парада во Пекинг за да види „што би било интересно да се набави за потребите на српските вооружени сили“.
Србија соработува со Кина во областа на одбраната, а набавката на оружје од таа земја предизвика критики од Европската Унија, кон чие членство се стреми Србија.
Позиционирана како воено неутрална, во исто време опкружена со членки на НАТО, со набавка на оружје од Запад и Исток, Србија е, според податоците од Меѓународниот институт за истражување на мирот во Стокхолм (SIPRI), земјата на Западен Балкан што издвоила најмногу за армијата во последните пет години.
На пример, во 2024 година, Србија издвоила речиси пет пати повеќе пари за армијата во споредба со Албанија, која е членка на НАТО.
Во 2024 година, Србија издвои 2,2 милијарди американски долари за армијата, што е 2,6 проценти од бруто домашниот производ, односно сè што е произведено во Србија.
Кој ѝ се „заканува“ на Србија?
Вучиќ често ги користи „заканите од соседството“ како еден од аргументите за вооружување на Србија.
„Сите се вооружуваат до заби. Се вооружуваат и во регионот и наша должност е да не заостануваме. Се што можам да ви кажам е дека не заостануваме“, беше изјавата на Вучиќ од јануари 2024 година за време на посетата на Руската куќа во Белград.
И додека во своите изјави често наведува дека Србија „не сака да нападне“ никого и дека е „фактор на мир и стабилност“ на Западен Балкан, Вучиќ во исто време се однесува кон соседните земји како да претставуваат „закана“ за безбедноста на Србија.
„Ние нема да допреме никого, само ќе ја заштитиме нашата територија и нашиот интегритет и ништо друго“, рече Вучиќ во изјава за српските медиуми во Пекинг.
За време на истото обраќање, тој се осврна на најавата за воена соработка меѓу Хрватска, Косово и Албанија, кои потпишаа заедничка декларација во Тирана на 18 март, која, како што е наведено, ја зајакнува соработката и ја нагласува важноста на заедничките одговори на безбедносните предизвици, хибридните закани и другите ризици што би можеле да ја загрозат регионалната стабилност.
Во врска со оваа декларација, Вучиќ рече дека станува збор за формирање на воен сојуз насочен „против Србија“.
Владата на Хрватска во тоа време го информираше Радио Слободна Европа дека декларацијата на трите држави не се стреми кон воспоставување на никаков воен сојуз.
Србија е опкружена со членки на НАТО. Од земјите на Западен Балкан, таа е единствената што не се стреми кон членство во Северноатлантската алијанса.
И додека Албанија, Црна Гора и Северна Македонија се членки на НАТО, Босна и Херцеговина и Косово се решени еден ден да станат една.
Србија се граничи и со Хрватска, Унгарија, Романија и Бугарија, кои исто така се членки на НАТО, а во исто време и на Европската Унија.
Споредби со соседна Хрватска
Во своите изјави, српскиот претседател Александар Вучиќ посветува посебно внимание на воениот капацитет на соседна Хрватска. Односите меѓу двете земји се во опаѓачка траекторија во последните години, со чести меѓусебни обвинувања разменети меѓу функционери од Белград и Загреб.
„На Србија е да види што сè има хрватската армија“, рече Вучиќ на 23 јуни откако присуствуваше на седница на проширениот колегиум на началникот на Генералштабот на српската армија.
Тој ја спомена и Хрватска откако Србија и Франција се договорија за купување француски борбени авиони „Рафал“ во 2024 година, за време на посетата на францускиот претседател Емануел Макрон на Белград.
„Кога купија 12 „Рафали“, тоа беше добра вест за регионот, а сега кога Србија ги купи, сега е некаква трагедија, а нашите медиуми учествуваат во тоа“, рече Вучиќ во август 2024 година.
Според податоците на SIPRI, во таа година, Србија издвоила околу 700 милиони американски долари повеќе од Хрватска за армијата. Имала поголеми алокации и во претходните четири години.
Од кого Србија набавува оружје?
Податоците за тоа колку и што увезува и извезува Србија се чуваат во тајност и не можат да се видат во базата на податоци на Републичкиот завод за статистика, со оглед на тоа што тие подлежат на примена на правилата за доверливост на податоците.
До руската инвазија на Украина, Србија во голема мера се потпираше на руско оружје. Сепак, таа престана со тие купувања по почетокот на инвазијата. Иако декларативно го поддржува територијалниот интегритет и суверенитет на Украина, официјален Белград не се придружи на санкциите против Русија, и покрај повиците од Брисел и Вашингтон.
Последниот дел од опремата што пристигна во Србија од Русија, две години по почетокот на руската инвазија на Украина, е системот против дронови „Repelent“. Тој е дел од претходно договорена и платена набавка што не можеше да се испорача токму поради војната во Украина.
Поради новите геополитички околности и војната во Украина, Србија се сврте кон Кина. Од таа земја набави борбени дронови, од кои првите беа воведени во 2020 година. Србија е првиот оператор на кинески ракети во Европа. Ист беше случајот и со кинеските борбени беспилотни летала CH-92A кои беа претставени на јавноста во јули 2020 година.
Србија го набави противвоздушниот ракетен систем FK-3 од Кина во 2022 година. Поради интензивирањето на соработката со Кина, официјален Белград доби предупредувања и критики од Европската Унија.
Набавката на француските борбени авиони „Рафал“, договорена за време на посетата на францускиот претседател Емануел Макрон на Србија во август 2024 година, беше оценета од голем број експерти како свртување на Србија кон Западот кога станува збор за одбраната.
Министерството за одбрана на Србија, сепак, објави дека ова не значи промена во воената ориентација на земјата, која се декларира како воено неутрална.
Француските авиони се значајни, бидејќи тоа беше прв пат Србија да воведе западни авиони во военото воздухопловство. Вредноста на набавката на 12 борбени авиони и придружните услуги се проценува на 2,7 милијарди евра.
Во април, Србија потпиша нов договор за одбранбена соработка со соседна Унгарија, членка на ЕУ и НАТО, за кој Вучиќ се надева дека би можел да биде претходница за создавање воен сојуз.
