Солзавец, тепачки, немири на улиците.
Вака изгледаа вечерите во неколку српски градови во последните денови за време на антивладините протести.
Се започна со инциденти во Врбас и Бачка Паланка на 12 август, каде што демонстрантите се судрија со владини поддржувачи. Потоа, во следните денови, се прошири и во други градови.
Демонстрантите ја критикуваат полицијата дека не презема ништо за да ги спречи, како што рекоа, „провокациите од страна на поддржувачите на владејачката Српска напредна партија“ кои организираат контра-собири.
Во Белград и Нови Сад, полицијата постојано користеше солзавец за да ги растера демонстрантите.
Ситуацијата во Србија се лизга кон „отворена граѓанска војна“, изјави за Радио Слободна Европа Филип Ејдус, професор по безбедносни студии на Факултетот за политички науки во Белград.
„Имаме насилство на улиците и отворено договарање и фузија на безбедносниот сектор со лојални на партиите“, рече тој.
Масовните протести во Србија траат од ноември 2024 година, откако 16 лица загинаа во несреќата на железничката станица во Нови Сад.
Граѓаните и студентите кои ги предводеа протестите бараат одговорност за несреќата, а потоа побараа предвремени избори. Владата одбива да ги распише.
Настаните на улиците во последните денови се кулминација на бранот незадоволство на демонстрантите од една страна и реакцијата на владата на политичката криза со која се соочува од друга страна.
Филип Ејдус верува дека владата не е подготвена за фер избори, што, вели тој, прво би довело до деескалација на конфликтот.
„Овој режим не е подготвен да најде мирен и демократски излез од оваа политичка криза, туку се одлучи за многу поопасна траекторија што води кон многу поголемо ниво на насилство, бруталност и авторитаризам“, смета тој.
Српскиот претседател Александар Вучиќ во август изјави дека парламентарните избори ќе бидат распишани „пред уставниот и законскиот рок“, но не прецизираше кога.
Улогата на полицијата
Во интервју за Радио Слободна Европа, филозофот Иван Миленковиќ вели дека различното однесување на полицијата би ги смирило тензиите.
„Полицијата се соочува со граѓаните со штитови и лица, а не со бандитите (поддржувачите на властите). Ако полицијата е таму за да ги заштити граѓаните и редот, таа повеќе не го прави тоа“, смета Миленковиќ.
Во последните ноќи, полицијата одделуваше две групи со кордон во неколку градови во Србија.
„Ужасни сцени и паралелни реалности“
„Сè изгледа ужасно, морничаво, застрашувачки, и тоа, ми се чини, е единствената можна реакција ако сте граѓанин“, смета Миленковиќ.
Тој додава дека нема многу оптимизам дека тензиите ќе се смират.
„Властите ја ескалираат ситуацијата и тоа е „среќна“ комбинација на бандити (власти) и полицијата. Прашањето е до кој степен ова ќе продолжи на овој начин“, вели тој, додавајќи дека полицајци биле повредени во неколку наврати во последните ноќи.
„Овие луѓе, кои се приклучија на полицијата за борба против криминалот, сега се длабоко понижени“, вели Миленковиќ.
Според српскиот министер за внатрешни работи, 75 полицајци биле повредени за време на немирите во четвртокот вечерта.
Во своите изјави, српското Министерство за внатрешни работи ги обвинува само демонстрантите за антивладините протести за нападите. Сепак, во бројни видеа е можно да се види како и поддржувачите на владата прибегнале кон сила, напаѓајќи ги демонстрантите со пиротехнички средства и други предмети.
Нападнати биле и новинари. Тие биле нападнати заедно со демонстрантите на протестот на 14 август во близина на зградата на Генералштабот во Белград од група момци вооружени со палки, објави репортер на РСЕ.
Колку е можно воведување вонредна состојба?
Филип Ејдус верува дека владата не размислува за воведување вонредна состојба, која се воведува кога е загрозена безбедноста на земјата и граѓаните.
„Доколку режимот го стори тоа, ќе мора да вложи дополнителен напор да им го објасни таквиот чин на своите меѓународни партнери и таков чекор, од нивна гледна точка, не е рационален во овој момент“, тврди Ејдус.
Воведувањето вонредна состојба е дозволено со српскиот Устав „кога јавна опасност го загрозува опстанокот на државата или граѓаните“, а вонредната состојба ја прогласува српскиот Парламент.
Србија последен пат воведе вонредна состојба во март 2020 година поради пандемијата на коронавирусот.
Филозофот Миленковиќ исто така не гледа дека владата се движи кон деескалација и верува дека само полицијата може да ја сврти ситуацијата.
„Ако пониските ешалони на полицијата одбијат да се покорат, тогаш ќе се случи деескалација. Оние луѓе што стојат во полициските кордони не можат да останат во овој понижувачки статус предолго“, вели Миленковиќ.
Европската Унија е исто така заинтересирана за настаните во Србија, која на 14 август објави дека внимателно ја следи ситуацијата и го осудува секое насилство, рекоа за РСЕ.
Европската комесарка за проширување Марта Кос тој ден на социјалната мрежа X, во врска со немирите во Србија напиша, дека „напредокот на патот кон ЕУ бара граѓаните слободно да ги изразуваат своите ставови и новинарите да можат да известуваат без заплашување или напади“.
