Неколку министри за одбрана на Европската Унија денеска, 26 септември, одржуваат итни разговори за „ѕид против дронови“ откако руски беспилотни летала наводно изминативе денови го нарушија воздушниот простор на Полска и Романија, а прелети со дронови привремено затворија и аеродроми во Данска и Норвешка.

За ова прашање состанок преку видеоконференциска врска свика комесарот за одбрана на ЕУ, Андриус Кубилиус, и на него присуствуваат неколку министри од земји од источното крило на НАТО, како и Данска и Украина. Идејата е да се координираат сензорите, уредите за блокирање и правилата за брз одговор, така што малите, евтини дронови ќе може да бидат откриени и неутрализирани пред да ја загрозат европската цивилна авијација или критичните бази.

Се очекува министрите да разговараат за инфраструктурата и финансирањата кои се потребни за координиран и ефикасен систем за одбрана од дронови по серијата инциденти со дронови во последниот период.

Видете и ова:

По упадите на руските беспилотни летала, НАТО ја зајакнува одбраната на источното крило

На 9 и 10 септември, околу 20 руски дронови наводно влегоа во полскиот воздушен простор за време на напад на Украина, што доведе до затворање на аеродромите и полетувања на авиони на НАТО. Неколку дена подоцна, сличен упат пријави и Романија.

На 22 септември, аеродромот во Копенхаген беше затворен неколку часа, а исто се случи и во Осло. Подоцна беше објавено дека беспилотни летала ги попречиле операциите на аеродромите во данските градови Алборг и Билунд. Некои беспилотни летала беа видени и во близина на воени објекти.

Сведоци опишаа дека дроновите имале трепкачки зелени светла, додека властите ја нарекоа оваа активноста „хибридна“ и потенцираа дека изгледа како да е координирана акција без да посочат кој е одговорен.

Западните претставници веруваат дека Москва стои зад активноста, опишувајќи ја како форма на „сива зона“ или хибридно војување. Со користење на евтини беспилотни летала за вознемирување на аеродромите и воздухопловните бази, Русија може да предизвика скапи одбранбени одговори, да вознемирува цивили и да ја тестира ранливоста на одбраната. Сето тоа без да предизвика отворен конфликт.

Данските и регионални медиуми објавија дека рускиот амфибиски јуришен брод од класата Ропух, „Александар Шабалин“, бил снимен од хеликоптер на околу 12 километри од данскиот остров Лангеланд во исто време кога спорните беспилотни летала беа видени во скандинавските земји. На бродот наводно му бил исклучен транспондерот.

Видете и ова:

Полска се надева на солидардност од САД по упадот на руските беспилотни летала

Официјални лица јавно не го поврзаа бродот со упадите со дронови, но коинциденцијата со времето и близината покренаа сомнежи дека некои од беспилотните летала можеби биле лансирани од море.

Русија негираше вмешаност.

Експертите велат дека цивилно-воениот воздушен простор на Европа е ранлива зона.
Беспилотните летала за општа употреба или модифицираните дронови можат да полетуваат од копно или море веднаш надвор од заштитените области, накратко спуштајќи се во пристапните коридори на аеродромите или прелетувајќи над базите. На тој начин се создаваат прекумерни нарушувања: пренасочувања, одложувања на летови и безбедносни проблеми.

Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања меѓу Северна Македонија и Бугарија одржала нова средба во Софија на 25 и 26 септември, соопштија од македонската страна.

Дел од прашањата за кои дискутирале биле новиот учебник по историја за седмо одделение во Северна Македонија, како и заеднички чествувања на одредени историски личности.

„Македонската страна во Комисијата ја претстави новата реалност во историското образование во Македонија, при што на бугарската страна ѝ го достави новиот учебник по Историја за VII одделение. Поради тоа дискусијата по првата точка од дневниот ред беше беспредметна“, пишува во соопштението од македонскиот тим во Комисијата, пренесе државната агенција МИА.

Кога се во прашање евентуални заеднички одбележувања, во соопштението се тврди дека бугарската страна инсистирала на заедничко чествување на одредени личности, според нивната перцепција за т.н. „заедничка историја“.

Видете и ова:

Средба има, напредок нема на историската комисија во Софија за заеднички чествувања и учебници за VII одделение

Македонскиот тим, пак, инсистирал на заедничко одбележување на крајот на Втората светска војна како симбол на победата на доброто над злото.

„И овој пат по дискусијата по оваа тема, до израз дојдоа различните разбирања и позиции на двете страни“, стои во соопштението од македонскиот тим.

Ова беше 37-ма средба по ред на заедничката историска комисија меѓу Северна Македонија и Бугарија. Следната треба да се одржи во првата половина на ноември, во Скопје.

Комисијата беше формирана според Договорот за пријателство, добрососедство и соработка што на 1 август 2017 го потпишаа Скопје и Софија и во неа двете држави имаат по седум члена.

Пред една година од македонска страна беа сменети најголем дел од членовите откако на претходните им истекоа мандатите во септември 2024 година.

Промената во македонскиот тим дојде и по смената на власта во Северна Македонија по изборите во мај 2024 на кои победи ВМРО-ДПМНЕ, која потоа формираше Влада заедно со ЗНАМ и коалицијата ВРЕДИ (ВЛЕН).

Видете и ова:

Историската комисија со Бугарија со нови луѓе ќе се справува со стари политички проблеми

Инаку, откако беше потпишан Договорот за добрососедство, Република Бугарија во ноември 2020 стави вето за почеток на пристапните преговори на Северна Македонија со Европската Унија поради спор околу јазикот, историјата и бугарското малцинство.

Со посредство на европските партнери, беше пронајден компромис за преговарачката рамка на Северна Македонија која прифати во Преамбулата од Уставот, покрај веќе постоечките, да се додаде и бугарската заедница. Од друга страна, пак, се задржа чистата формулација за македонскиот јазик со тоа што Бугарија даде унилатерална изјава во која го изрази својот став за ова прашање.

По постигнатото решение, Северна Македонија на 19 јули 2022 година ја одржа Првата меѓувладина конференција со ЕУ во рамки на пристапниот процес. За да се одржи втората и да почнат да се отвораат поглавјата македонскиот парламент треба да изгласа уставни измени со кои Бугарите ќе ги вметне во Преамбулата.

Словачкиот парламент усвои амандман на Уставот со кој се ограничуваат правата на истополовите парови и се отежнува промената на полот.

Овој амандман, изгласан денеска (26 септември), им дава приоритет на домашните закони за регулирањето на ваквите прашања, наместо на регулативите на Европската Унија (ЕУ), чија членка е Словачка.

90 од 99 присутни пратеници гласаа „за“, додека опозицијата не учествуваше во гласањето.

Првично, гласањето беше закажано за 24 септември, но беше одложено бидејќи владата процени дека нема мнозинство за да го усвои амандманот. Потоа, тој беше ставен на дневен ред на парламентот за денеска.

Видете и ова:

Како авторитарните режими ја усовршуваат играта со дезинформации

Претходно, Венецијанската комисија, советодавно тело на Советот на Европа составено од експерти за уставно право, ја предупреди Словачка да не усвојува таков амандман бидејќи државите не треба да создаваат конфликт помеѓу „културните прашања“.

Текстот на амандманот наведува дека Словачка треба да има суверенитет над ваквите „културни и етички прашања“ и треба да има предност пред правото на ЕУ.

„Полот може да се менува само од сериозни причини, во согласност со условите што ќе се утврдат со закон“, се вели во текстот на амандманот, со кој правото на посвојување деца им се дава само на брачните парови, со ретки исклучоци.

Словачка е членка на Европската Унија од 2004 година и со нејзиното приклучување се обврза да ги почитува основните човекови права.

На локалните избори во Северна Македонија, што треба да се одржат во октомври, право на глас ќе имаат 1.832.415 граѓани, соопшти претседателот на Државната изборна комисија (ДИК) откако денеска беше заклучен избирачкиот список.

Меѓу вкупниот број државјани со право на глас се и 112.000 кои се на привремена работа или со престој во странство, како и 2.162 лица во затвор односно притвор и 450 избирачки од домовите за стари лица.

Локални избори ќе се одржат во сите 80 општини во државата и во Град Скопје. Вкупно ќе има 3.480 избирачки места.

На локалните избори ќе се гласа на 3.480 избирачки места.

Видете и ова:

Кандидати за градоначаници: актуелни, пратеници, министри и само 10 отсто жени

Бројот на набљудувачи, пак, сè уште не е заклучен. Досега до ДИК се поднесени четири барања за набљудување и тоа од Центарот за развој, реформи и обуки за изборни системи – Грузија, од Амбасадата на Република Словачка во земјава, Централната изборна комисија на Украина и Здружението Институт за истражување и аналитика на политика Ромалитико – Скопје.

На изборите за сите градоначалнички места вкупно има 303 кандидати за градоначалници, а ќе се бираат и нови советници.

Кампањата официјално ќе започне во понеделник, 29 септември.

Првиот круг од гласањето ќе се одржи на 19 октомври, додека вториот ќе биде две недели подоцна, на 2 ноември.

Во првиот круг треба да бидат избрани новите состави на општинските совети, додека за градоначалник ќе се смета дека е избран оној кој освоил 50 отсто плус еден глас под услов на гласање да излегле барем една третина од гласачите запишани во Избирачкиот список во конкретната општина. Според правилата, ако ниту еден од кандидатите не го исполни потребниот услов, се одржува и втор круг во кој граѓаните бираат меѓу двајца кандидати кои освоиле најголем број гласови.

Претстојните ќе бидат осми по ред локални избори од осамостојувањето на државата во 1991 година.

Данската полиција ја зголемува внимателноста во пограничниот регион со Германија, најавија од оваа земја-членка на НАТО.

„Особено сме внимателни на данско-германската граница во Јужен Јитланд во врска со можниот транспорт на дронови преку границата“, напишаа полициските сили за Јужен Јитланд на X.

Данска деновиве се соочи со тревоги за дронови. Прелетувањето на неколку поголеми дронови доведе до целосно затворање на аеродромот во Копенхаген во текот на неколку часа во вторник. Две вечери подоцна, дронови повторно се појавија над различни аеродроми во западна Данска, што доведе до затворање на воздушниот простор на аеродромот Алборг.

Засега останува нејасно кој стои зад инцидентите.

Видете и ова:

Фредериксен: Данска се соочува со голема закана од саботажа

Властите веруваат дека професионален актер со потребните капацитети се обидува да предизвика немири во земјата-членка на НАТО. Постојат сомневања дека дроновите можеби биле контролирани од брод.

Владата сугерира дека се работи за „хибриден напад“. Премиерката Мете Фредериксен, повикувајќи се на разузнавачките служби, изјави дека нема непосредна воена закана за Данска.

„Но, она што го доживуваме во Данска овие денови е, според мене, хибридна војна“.

Таа даде слична изјава во видео обраќање до данскиот народ, шпекулирајќи за тоа кој стои зад инцидентите.

„Пред сè, постои една земја што претставува закана за безбедноста на Европа, а тоа е Русија“, рече Фредериксен.

Инцидентите беа дел од шема што се забележува и во други земји, изјави Фредериксен за националното радио, алудирајќи на сличните ситуации над Полска, Романија и Естонија.

Објавата на американскиот претседател Доналд Трамп за значително зголемување на царините за лекови и други производи предизвика негодување кај некои сојузници, при што ЕУ тврди дека нејзината фармацевтска индустрија има имунитет врз основа на претходен трговски договор.

Објавата, дадена доцна на 25 септември, која вклучува 100-процентна царина на фармацевтски производи, претставува најстрога трговска политика на претседателот од април минатата година, кога беа воведени „реципрочни“ царини за речиси сите трговски партнери на САД низ светот.

Почнувајќи од 1 октомври, „ќе воведеме 100% царина на секој брендиран или патентиран фармацевтски производ, освен ако компанијата НЕ ГРАДИ своја фармацевтска фабрика во Америка,“ напиша Трамп на својата платформа „Truth Social“.

Европската Унија денеска соопшти дека јулскиот договор со Вашингтон ја штити Унијата од царини повисоки од 15 проценти за нејзиниот извоз на лекови.

„Оваа јасна, сеопфатна горна граница на царина од 15 проценти за извозот на ЕУ претставува осигурување дека нема да се појават повисоки царини за европските економски оператори,“ рече портпаролот за трговија на ЕУ, Олоф Гил.

Видете и ова:

Трамп објави дека САД и ЕУ постигнале трговски договор

Една европска фармацевтска индустриска група предупреди дека царините на лекови би „создале најлошо можно сценарио.“

„Царините ги зголемуваат трошоците, ги нарушуваат синџирите на снабдување и ги спречуваат пациентите да добијат животоспасувачки третмани,“ изјави генералната директорка на Европската федерација на фармацевтски индустрии и асоцијации, Натали Мол.

Последниот потег на Трамп беше критикуван и од сојузникот Австралија, која во 2024 година извезла фармацевтски производи во вредност од околу 1,35 милијарди долари во САД, според базата на податоци Comtrade на ООН.

Австралискиот министер за здравство, Марк Батлер, изјави дека повисоките стапки „не се во интерес на американските потрошувачи особено имајќи предвид колку нивните извозници во Австралија имаат корист од тој слободен пазар.“

Украина продолжи со систематските напади со дронови врз руската нафтена индустрија, таргетирајќи рафинерија на југ, соопштија властите во петок (26 септември).

Руските власти во регионот Краснодар информираа дека избувнал мал пожар во рафинеријата „Афипски“ и дека делови од дрон паднале во постројката. Додаваат дека нема жртви.

Според украински извори, рафинеријата, која произведува бензин и дизел, претходно била нападната на 28 август.

Експертите проценуваат дека Русија изгубила околу една четвртина од својот капацитет за преработка на нафта како резултат на повторени напади врз рафинерии, пумпни станици и товарни терминали. Ова довело до недостиг на дизел и бензин во некои региони.

Видете и ова:

Зеленски: Трамп ја поддржува Украина да возврати на руските напади врз енергетската инфраструктура

Недостигот веќе предизвикал забележливо повисоки цени на бензинските пумпи.

Украина ги таргетира складиштата за гориво и рафинериите како дел од својата одбранбена кампања против тековната руска инвазија.

Русија првично воведе забрана за извоз на гориво во март за да ја стабилизира домашната понуда, иако ограничувањата, кои беа продолжени во четвртокот, ѝ ја намалуваат на владата важната добивка неопходна за водење на војната.

Пешаците кои преминуваат коловоз и разговараат на мобилен телефон, користат слушалки за разговор во двете уши, смарт часовник или таблет од денеска (26 септември) ќе бидат санкционирани. Истите законски мерки важат и за возачи на велосипед, мопед, мотоцикл, трицикл, и четирицикл кои, според законот, за време на управувањето не смеат да користат електронски уреди.

Републичкиот совет за безбедност на сообраќајот на патиштата известува дека од денеска стапуваат на сила новите измени на ЗБСП кои се усвоени со цел да се унапреди безбедноста на најранливите категории на учесници во сообраќајот и да се намали бројот на случени сообраќајни незгоди како последица на невнимателно однесување во сообраќајот.

„Новите законски решенија се воведуваат во насока на елиминирање на одредени навики кај пешаците и возачите од определени категории возила. Со новиот закон меѓу другото е предвидено и дека возачот на електричен тротинет за време на управувањето со возилото не смее да користи електронски уреди, како што се слушалки во двете уши, мобилен телефон, таблет, смарт часовник или друг вид на електронски уред со кој би му се намалила стабилноста и можноста за реагирање и сигурно управување со возилото, освен специјализираните уреди за комуникација кои се вградени во заштитните шлемови“, посочуваат од РСБСП.

Видете и ова:

„Вози, вози“, па по некоја казна за несовесно возење тротинет

Ова, според РСБСП, подразбира поставување нови стандарди за одговорно однесување во сообраќајот, при што, пешаците, велосипедистите, возачите на електрични тротинети и останатите учесници во сообраќајот предвидени со законското решение, се обврзуваат да учествуваат во сообраќајот без да користат електронски уреди кои им го одвлекуваат вниманието.

Републичкиот совет за безбедност на сообраќајот на патиштата нагласува дека целта на ваквите законски измени е создавање на услови за поголема безбедност, намалување на ризиците и заштита на човечките животи.

Советот упатува апел до сите учесници во сообраќајот да ги почитуваат сообраќајните правила и прописи бидејќи Безбедноста на патиштата е заедничка одговорност.

Поранешниот директор на Федералното истражно биро на САД (ФБИ), Џејмс Коми, е обвинет за давање лажни изјави и попречување на конгресната истрага.

Доколку биде обвинет, Коми може да се соочи со затворска казна до пет години.

Во видео објавено на Инстаграм, поранешниот директор на ФБИ рече дека срцето му е скршено поради Министерството за правда, но дека има доверба во правосудниот систем.

„Невин сум. Затоа, ајде да го одржиме судењето и да ја задржиме верата.“

Коми, кој долго време беше цел на критики од американскиот претседател Доналд Трамп, беше обвинет дека лажел пред Конгресот за време на сведочењето во септември 2020 година. Тој е првиот поранешен директор на ФБИ обвинет за кривично дело.

Видете и ова:

Коми - „Лагите“ на Белата куќа ме осрамотија

Трамп го отпушти Коми во 2017 година, на почетокот на неговиот прв мандат. Оттогаш, пишува Ројтерс, тој редовно го критикуваше начинот на кој Коми ја спроведе истрагата на ФБИ, во која беа детално опишани контактите меѓу Русите и кампањата на Трамп во 2016 година.

Откако Трамп се врати на функцијата во јануари, Министерството за правда го испитуваше сведочењето на Коми од 2020 година, кога тој се осврна на критиките на републиканците за истрагата за Русија и негираше дека овластил објавување на чувствителни информации во медиумите.

Во обвинението се тврди дека Коми го довел во заблуда Конгресот тврдејќи дека не овластил никого друг да биде анонимен извор во известувањето за истрагата на ФБИ.

Советот за безбедност на ОН денеска (26 септември) повторно ќе гласа за иранското нуклеарно прашање пред планираното повторно воведување на санкциите против Техеран, додека Русија и Кина бараат повеќе време за преговори, дознаваат западните агенции од дипломатски извори.

Нацрт-резолуцијата поднесена од Русија и Кина има за цел да ја продолжи за шест месеци, до 18 април 2026 година, резолуцијата на Советот за безбедност на ОН со која се регулира нуклеарниот договор со Иран од 2015 година. Тој договор истекува на 18 октомври.

Нацрт-резолуцијата ги повикува земјите-потписнички на договорот од 2015 година веднаш да ги продолжат преговорите.

САД, инаку, еднострано го напуштија договорот во 2018 година за време на првиот мандат на Доналд Трамп.

Според неколку дипломатски извори, малку е веројатно дека руско-кинескиот текст ќе ги добие потребните девет од 15 гласови во Советот за безбедност за да биде усвоен.

Видете и ова:

Иран тврди дека има „фер“ предлог за да спречи повторно воведување санкции

Пекинг и Москва веќе го осудија и прогласија за нелегален процесот на „враќање на санкциите“, што беше инициран кон крајот на август од групата Е3 (Германија, Франција и Велика Британија) со цел повторно да се воведат санкциите што беа укинати во 2015 година.

По гласањето во Советот за безбедност минатата недела, кое даде зелено светло за „повторно воведување на санкциите“, тие санкции треба да бидат повторно воведени против Иран од сабота на полноќ.

Видете и ова:

Иран размислува за одговор по активирање на механизмот за повторно воведување санкции

Договорот од 2015 година, потпишан од ЕУ, САД, Кина, Русија и Иран, предвидуваше намалување на нуклеарните активности на Техеран.

Меѓутоа, во 2018 година, за време на неговиот прв мандат, Трамп еднострано ги повлече САД од договорот и повторно воведе санкции врз Иран. Потоа Техеран се откажа од одредени обврски, особено во врска со збогатувањето на ураниум.

Западните земји се сомневаат дека Иран се обидува да се здобие со нуклеарно оружје. Техеран го негира ова и го брани своето право да развива цивилна нуклеарна програма.