Кога утрово на 4 мај се отворија избирачките места за претседателските избори во Романија, фокусот не е само на тоа кој ќе победи — туку и дали ќе може да се избегне дебаклот од минатите избори.
Минатиот пат, во ноември, про-рускиот националистички кандидат Калин Георгеску предизвика огромно изненадување кога беше прв во првиот круг со околу два милиони гласови. Претходно се сметаше за маргинален кандидат без реални шанси за успех, но никогаш не доби можност да се натпреварува во вториот круг.
Романските власти ги поништија резултатите поради обвинувања за руско мешање во кампањата. На Георгеску потоа му беше забрането да се кандидира на новите избори, и беше воведен сет нови правила за повторените избори што сега се одржуваат.
Настаните од минатата година беа длабоко контроверзни и му донесоа неочекувана глобална медиумска изложеност на Букурешт. Кога потпретседателот на САД, Џеј Ди Ванс, се огласи на Минхенската безбедносна конференција во февруари, влогот дополнително се зголеми.
„Романија едноставно ги откажа резултатите од претседателски избори врз основа на тенки сомнежи на разузнавачка служба и огромен притисок од своите континентални соседи,“ изјави Ванс пред вчудовидената публика од политичари и дипломати.
Според романските разузнавачки извештаи, странски актери манипулирале социјални мрежи, особено TikTok, во корист на Георгеску, кој е критичар на НАТО и се противи на романската поддршка за Украина во конфликтот со Русија. Извештаите сугерираат дека кампањата најверојатно била организирана од Русија, иако Москва ги негираше обвинувањата.
Во следните два месеца по изјавата на Ванс, тензиите во Романија растат. Земјата има 650 километри граница со Украина, а романската политичка елита дополнително е потресена од остриот пресврт на Вашингтон во политиката кон Украина и Русија.
Романија, членка на НАТО и Европската Унија, досега обезбедуваше воена поддршка за Украина. Овие избори може да донесат промена.
Најновите анкети го ставаат наследникот на Георгеску, Георг Симион, на првото место со околу 30% поддршка. Симион има сугерирано територијални претензии кон Украина и повикува на обединување со Молдавија. Тој има забрана за влез во двете земји.
Симион, исто така, повика на запирање на воената помош за Украина, но негира дека е про-руски. Овој 38-годишен политичар, кој во ноември објави фотографија со капче на кое пишува „TRUMP SAVE AMERICA“, неодамна изјави дека е „совршено идеолошки усогласен со MAGA движењето.“
На 24 април, романските изборни власти објавија дека започнуваат истрага против партијата на Симион — Алијансата за обединување на Романците(AUR) — поради обвинувања дека ги прекршила правилата за финансирање на кампањата.
Обвинувањата сугерираат дека било организирано плаќање од 1,5 милиони долари на американска лобистичка фирма за средби во Вашингтон, каде што Симион гостувал во подкастот на Стив Бенон и на ТВ со Џек Пособјак. Наводно, парите потекнувале од државни средства. Симион ги негира обвинувањата.
Овој скандал е уште една главоболка од минатите избори.
Голема промена пред новите избори беше заострувањето на правилата за финансирање на кампањи — директна реакција на успехот на Георгеску минатата година, кој официјално пријави дека не потрошил ништо, иако имал огромна присутност на социјалните мрежи.
Во Романија се водат неколку кривични истраги поради наводи дека луѓе биле платени да го промовираат Георгеску онлајн. Новите правила имаат за цел да го спречат тоа.
„Кандидатот може да добива пари само преку официјална сметка, и сите трошоци мора да одат преку таа сметка,“ изјави Септимиус Пирву од тинк-тенкот Expert Forum за Радио Слободна Европа.
Но, Expert Forum во извештај од крајот на април забележа дека, иако се објавуваат податоците, транспарентноста е „ограничена“ бидејќи не се откриваат имињата на политичките донатори. Во меѓувреме, бројките покажуваат дека Симион пријавил трошоци речиси десет пати помали од неговиот најблизок ривал — 65-годишниот центрист Крин Антонеску, кој има околу 25% поддршка.
Друго ново правило бара сите политички рекламни материјали јасно да бидат означени дали се платена содржина и дали се насочени кон специфични гласачи.
Според тоа правило, социјалните мрежи отстранија стотици објави што изборните власти на Романија ги оценија како „нелегални“, иако не се одобрија сите барања за отстранување.
Што и да се случи на гласањето на 4 мај, веројатно нема да биде крајот на приказната. Ако ниту еден кандидат не добие над 50% од гласовите, ќе се одржи втор круг на 18 мај меѓу двајцата водечки.
Повеќето аналитичари сметаат дека Симион би имал тешкотии да победи во втор круг. Но, со оглед на тоа што се случи минатиот пат — ништо не е сигурно.
Вкупно има 11 кандидати.Анкетите покажуваат дека уште двајца имаат шанси да стигнат до вториот круг: поранешниот премиер Виктор Понта и градоначалникот на Букурешт, Никусор Дан.
Според романскиот устав, претседателот го именува премиерот, но именувањето мора да биде одобрено од парламентот, каде што партијата на Симион, AUR, е најголемата опозициска сила.
Претседателот, исто така, ја претставува Романија на самити на НАТО и ЕУ, и има право на вето во одлуките на ЕУ.
