И покрај очекувањата на Европската Унија дека новите локални власти на северот од Косово ќе соработуваат со централните институции во интерес на граѓаните, засега нешто такво е неизвесно.
Според прелиминарните резултати на Централната изборна комисија, Српската листа доби убедливо најмногу гласови во Северна Митровица, Лепосавиќ, Звечан и Зубин Поток - општини со српско мнозинство кои ги водат градоначалници Албанци од мај 2023 година, бидејќи оваа најголема партија на Србите во Косово ги напушти институциите во ноември 2022 година.
Причината за напуштање на косовските институции беа токму несогласувањата со Владата на Косово предводена од премиерот Албин Курти, односно поради напорите за укинување на српските регистарски таблички за градовите во Косово.
Во меѓувреме, Српската листа продолжи да го критикува речиси секој потег на Владата во општините на северот од Косово, со тврдења дека се донесени одлуки што ѝ штетат на српската заедница.
Од друга страна, Движењето Самоопределување, предводено од Албин Курти, се обиде да ја спречи Српска листа да учествува на парламентарните избори во февруари и на локалните избори на 12 октомври, бидејќи нивниот член на изборната комисија не сакаше да гласа за нивно сертифицирање.
Радио Слободна Европа (РСЕ) се обрати до Српската листа со прашање дали новото локално раководство во општините на северот од Косово ќе соработува со централните институции на Косово, но одговорот не беше добиен до објавувањето на овој текст.
На истото прашање не одговори ниту Владата на Косово.
Сепак, Српска листа на 22 октомври објави дека очекува по објавувањето на конечните резултати од изборите, „нормалната работа на општините, особено на север, да биде овозможена, без опструкции од Приштина“.
Ова беше објавено откако претставници на Српската листа во Приштина се сретнаа со специјалниот претставник на ЕУ за дијалог меѓу Косово и Србија, Петер Соренсен, со кого, како што е наведено, разговарале за политичката и безбедносната состојба, како и за неодамна одржаните избори.
Во писмен одговор до РСЕ, портпаролот на ЕУ изјави дека ЕУ очекува новоизбраните општински власти на северот од Косово, во соработка со централните институции, „конструктивно да пристапат кон решавање на потребите и барањата на населението преку институциите и во согласност со законите“ во наредниот период.
Исто така, се забележува дека ЕУ очекува „уредна транзиција на локалната самоуправа во општините на север“, откако ќе бидат потврдени резултатите од локалните избори.
Зошто е важна соработката меѓу локалните и централните власти?
Поранешниот министер за локална самоуправа на Косово, Садри Ферати, во изјава за РСЕ, забележува дека соработката меѓу локалните и централните власти е клучна за развојот на една општина бидејќи главните ресурси доаѓаат од Владата на Косово.
Постојат средства што се распределуваат врз основа на бројот на жители на општината и нивните потреби, како и посебни средства за капитални инвестиции.
„Постојат ограничени можности општините да имаат свои средства, па затоа е неопходна соработката меѓу локалните и централните власти за да се инвестира во развојни проекти“, истакнува Ферати.
Тој забележува дека општините во моментов го имаат на располагање буџетот што го добиле, но дека е потребно да се планираат нови проекти и инвестиции.
„Централната влада е должна да пренасочи дел од средствата кон општините“, забележува Ферати и додава дека законите ги обврзуваат општините, министерствата и владата да соработуваат.
„Не треба да се игра со институциите и интересите на граѓаните“
Новата Влада на Косово сè уште не е формирана по февруарските избори поради настанатата политичка криза.
Движењето Самоопределување на Албин Курти победи на изборите, но оваа партија нема доволно гласови самостојно да формира Влада.
На 21 октомври, Курти навести дека можеби нема да може да формира нова влада и додаде дека алтернативата е одржување нови избори.
Од десетте пратенички места резервирани за српската заедница, Српската листа освои девет на февруарските избори. И покрај ова, Ненад Рашиќ беше избран за потпретседател на Собранието на Косово, кој освои едно пратеничко место пред партијата За слобода, правда и опстанок - поради што Српската листа поднесе жалба до Уставниот суд на Косово.
Садри Ферати за РСЕ изјави дека функционерите на Српската листа и Самоопределување досега главно се воделе од политички одлуки, но дека тие, како лидери на локалните или централните институции, мора да соработуваат.
„Не треба да се игра со институциите и интересите на граѓаните... новите градоначалници мора да соработуваат со централните власти, но и централните власти мора да прифатат соработка со лидерите на општините. Сите мора да се однесуваат со меѓусебно почитување“, смета тој.
Од друга страна, Миодраг Милиќевиќ од невладината организација Актив истакнува за РСЕ дека во последните години немало ниту минимална соработка меѓу Српската листа и Владата предводена од Самоопределување и дека е „скоро невозможно“ да се замисли каква било идна соработка.
Затоа, како што додава, очекува поголем притисок од меѓународната заедница за да се избегнат нови тензии.
Северот на Косово е потресен од високи тензии откако Србите ги напуштија институциите, а ситуацијата кулминираше со вооружен напад на Србите врз косовската полиција во септември 2023 година.
Одговорноста за овој напад потоа ја презеде тогашниот потпретседател на Српската листа, Милан Радоичиќ, од кого оваа водечка партија на Србите во Косово никогаш јасно не се дистанцира.
Токму поради овој напад, соработката со претставниците на Српската листа ја избегнуваат и другите албански партии.
