Српскиот парламент треба да одобри посебен закон за забрзување на планираниот проект во Белград од страна на Џаред Кушнер, зет на американскиот претседател Доналд Трамп, игнорирајќи ги локалните загрижености во врска со проектот.
Пратениците, на 4 ноември, ќе ги разгледаат предлозите, поддржани од владејачката Српска напредна партија (СНС) на претседателот Александар Вучиќ - кој со ентузијазам зборуваше за планот, велејќи дека тој ќе резултира со „величествен хотел“.
Кушнер, кој е во брак со постарата ќерка на Трамп, Иванка, и беше советник во Белата куќа за време на првиот мандат на Трамп, минатата година најави хотелски комплекс вреден 500 милиони долари во Белград.
Станува збор за проект во центарот на Белград, објект, кој беше поранешен Генералштаб на Југословенската армија.
Вашиот пребарувач не подржува HTML5
Од урнатини до станбено деловен комплекс: Што ќе гради зетот на Трамп во Белград?
Локацијата беше бомбардирана од авиони на НАТО во пролетта 1999 година како дел од кампањата за спречување на српските сили да напаѓаат делови од Косово, кое сè уште беше дел од земјата.
И покрај тоа што беа бомбардирани, зградите го задржаа својот заштитен статус поради, како што велат активистите, нивното архитектонско значење.
Предложениот нов закон го поништува ова со тоа што го прогласува проектот за национален приоритет, наведувајќи дека „сите процедури поврзани со спроведувањето на проектот за ревитализација на Генералштабот треба да се сметаат за итни“ и „сите државни органи и институции се должни да донесат акти во рамките на нивната надлежност без одложување“.
Како се стигна до тука?
Законодавството следи по серија битки околу проектот.
Во ноември 2024 година, српската влада им ја одзеде на зградите нивната заштитена ознака, отворајќи го патот за компанијата на Кушнер да продолжи понатаму. Тоа предизвика негодување кај заштитниците на историските споменици.
Во мај, обвинителите објавија дека службеникот за култура, задолжен за историската ознака на локацијата, фалсификувал потпис на клучен документ и бил уапсен.
Горан Васиќ, вршител на должноста директор на Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата, призна дека измислил експертско мислење и истрагата е во тек.
Во тоа време, компанијата на Кушнер, „Афинити партнерс“, негираше каква било вмешаност во фалсификување документи. Исто така, се обврза да изгради меморијален комплекс во рамките на местото, посветено на сите жртви од бомбардирањето на НАТО.
Локацијата беше вклучена на овогодинешниот список на најзагрозени места на културно наследство во Европа од страна на Европа Ностра, најголемата организација за заштита на наследството на континентот.
Кога делегација од групата го посети местото во јули, рече дека комплексот е „симбол на колективната одговорност за заштита на културното наследство на 20 век“.
Проектот беше критикуван и во Србија. Во 2024 година, поранешниот началник на Генералштабот на Србија, Здравко Понос, го обвини Вучиќ дека „инвестира во својата политичка иднина“ и го спореди секој договор за откажување од контролата врз местото, со предавање на „семеен скапоцен камен“.
Политичарите од различен спектар рекоа дека треба да се зачува како историски споменик.
„Непропустлива дестинација“
Но, Вучиќ рече дека проектот „ќе придонесе главниот град да стане центар на овој дел од светот“ и ќе му помогне на Белград да се позиционира како „непропустлива дестинација и пожелно седиште за најголемите корпорации, универзитети и меѓународни институции“.
Шефот на парламентарната група на СНС, Миленко Јованов, одби да разговара со РСЕ за проектот, велејќи само: „Објаснувањето е на веб-страницата на парламентот, а останатото ќе го слушнете за време на дебатата“.
Во образложението на законот објавено на веб-страницата на српскиот парламент, се наведува дека зградите биле значително оштетени за време на бомбардирањето на НАТО и нивната употреба е оневозможена.
Се забележува дека проектот за ревитализација на комплексот претставува „јавен интерес од значење за економскиот развој на Србија“.
РСЕ се обрати и до Affinity Partners за коментар за законот, но немаше веднаш одговор.
Кушнер, исто така, има планови за градба и на јадранскиот брег во Албанија. Проектот предвидува претворање на утврден остров од комунистичката ера, преполн со напуштени бункери и тунели, во луксузно одморалиште.
Албанската влада ги одобри плановите, вредни 1,6 милијарди долари (1,4 милијарди евра), и ги означи како стратешки инвестиции, што им овозможува на инвеститорите да имаат корист од забрзани процедури.
Вашиот пребарувач не подржува HTML5
На албанскиот остров на бункерите што зетот на Трамп сака да го претвори во луксузно одморалиште
И покрај официјалните одобренија, значајни детали за проектот остануваат нејасни. Нема јавни информации за тоа дали се потпишани договори, дали се издадени еколошки дозволи, дали се завршени студии за изводливост или дали се одобрени градежни планови.
Локалните невладини организации и власти го критикуваа процесот за недостаток на транспарентност, што предизвика загриженост за животната средина.
Радио Слободна Европа контактираше со Министерството за туризам и животна средина на Албанија и други официјални тела барајќи коментар.