Не е референдум за еврото, туку обележување на територија - што точно прави Румен Радев?

Румен Радев повика на нелегален референдум за еврото. Речиси сигурно нема да помине, а претседателот го знае тоа. Покрај тоа, неговата идеја не го загрозува статус квото. Зошто тогаш би го предложил ова? Еве го одговорот: за да го нацрта својот политички профил и да каже кои луѓе би сакал да ги претставува.

Деветти мај, петок. Русија одбележува 80 години од крајот на „Големата патриотска војна“, како што таму се нарекува Втората светска војна. Европа ја одбележа оваа годишнина еден ден порано. Румен Радев е на прослава во Софија, опкружен со луѓе со руски знамиња. Малку подоцна, медиумите добија порака дека во 19 часот Радев ќе се обрати „до народот и до Националното собрание“.

„До Народното собрание поднесувам предлог за одржување национален референдум со прашањето: „Дали се согласувате Бугарија да ја усвои единствената европска валута, евро во 2026 година?“ изјави Радев неколку минути по 19 часот.

Некои ја видоа „раката на Москва“ во обидот за саботирање на европската интеграција на Бугарија. Други се сомневаат дека Радев се подготвува да влезе во партиската политика. Какви и да биле вистинските мотиви, оваа акција на Радев покрена многу прашања.

Некои одговори се пред нашите очи.

Ќе има ли референдум?

Најверојатно нема да има. Националното собрание мора да го одобри или отфрли предлогот на Радев. Повеќето партии веќе изјавија дека ќе гласаат против. ГЕРБ дури инсистира дека воопшто не треба да има гласање.

Бидејќи не е легално, велат адвокатите откако Уставниот суд веќе пресуди дека одржувањето референдум за еврото е недозволиво бидејќи Бугарија се обврза да ја воведе единствената европска валута. Самиот Радев неколку пати го кажа истото, а неговиот став денес е спротивен.

Нема политичка логика да се одржи таков референдум за конечното право, кога Бугарија очекува одлука од Европската комисија во рок од неколку недели за тоа дали е подготвена да го воведе еврото од Нова Година.

Колегата Веселин Стојнев даде ваква споредба - тоа е како семејство да почне да дискутира дали сака деца кога жената е веќе осми месец бремена.

Може ли Радев да го запре еврото?

Самиот Радев не вели дека сака да го запре еврото. Тој тврди дека сака „само луѓето сами да одлучат дали се подготвени“ за усвојување на еврото.

Сепак, подготвеноста на Бугарија ја одредуваат експерти во Европската централна банка (ЕЦБ), врз основа на јавно познати критериуми. Земјата веќе ги исполни овие критериуми. Подготвеноста не зависи од нечија субјективна проценка - или е факт или не е.

Конечната одлука ја донесуваат шефовите на владите на земјите од еврозоната. Не е исклучено дека еден од лидерите ќе се поколеба во последен момент и ќе го мотивира ова со „недостатокот на политички консензус во Бугарија“. Значи, да - постои можност потегот на Радев да го запре еврото, иако засега оваа можност изгледа мала.

Што постигнува тогаш Радев?

Поверојатно е дека нема да има референдум и Бугарија ќе продолжи по патот кон еврото. Сепак, Радев зазеде јасен став - тој застана на страната на партии како „Вазраждане“, „МЕЧ“ и „Величие“, кои често изразуваат антиевропски и проруски ставови. „Вазраждане“ (Преродба) дури и потпиша официјален договор за соработка со партијата на Путин, Обединета Русија.

Радев долго време е во истиот табор со овие партии на тема војната на Русија во Украина. Претседателот редовно ја обвинува Европа за континуираното крвопролевање, а не Путин.

Но, никогаш порано Радев не застанал директно против европската интеграција на Бугарија, чија следна фаза е воведувањето на еврото. Тој негира дека ја преминал таа линија и дека секој обид да го претстави својот предлог „како референдум „за“ или „против“ европската иднина на Бугарија, би бил груба манипулација“. Сепак, токму така беше прифатен предлогот на Радев.

Дали ова е закана за европската иднина?

Може да биде. Антиевропските партии сè уште не се обединиле. „Вазраждане“, МЕЧ и „Величие“ добија вкупно над половина милион гласови на последните избори. Исто така, постојат анти-ЕУ и НАТО чувства кај гласачите на други партии, главно Бугарската социјалистичка партија и Бугарската националистичка партија. Има повеќе од половина милион гласачи кои веќе покажаа дека гласаат со недоверба кон ЕУ. За споредба - победникот на последните избори, ГЕРБ, доби 642 илјади гласови.

„Предложив референдум, а не партија“, рече Радев во саботата.

Иако постојано дискутираното вклучување на Румен Радев во политичката арена сè уште не е факт, тој веќе се позиционира. Сè уште не знаеме дали ќе се кандидира на следните парламентарни избори, но веќе слушнавме кого би можел да сака да претставува. Овие луѓе можеби не се мнозинство, но воопшто не се малцинство.

Дали ова е закана за статус кво-то?

Тоа не е баш така. Позиционирањето на Радев покрај „Вазраждане“, МЕЧ, „Величе“ и руските знамиња на нивните настани го ограничува кругот на луѓе од кои тој потенцијално би можел да побара поддршка.

Во 2020 година тој ја крена тупаницата и рече: „Мутри, излези!“ Следеа масовни протести против статус кво - во тој момент олицетворени од премиерот Бојко Борисов и главниот обвинител Иван Гешев. Една година подоцна, неговиот став против корупцијата му донесе и гласови од гласачите кои не беа воодушевени од неговите проруски изјави.

Радев продолжува да ги посочува лидерите на ГЕРБ и „ДПС - Нов почеток“ Бојко Борисов и Делјан Пеевски како симболи на корупција. Сепак, претседателот не ги избра нив за свој противник, туку еврото.

Дали има надворешно мешање?

Премиерот Росен Жељазков го објасни барањето за референдум како резултат на „хибриден притисок“. Терминот „хибрид“ стана синоним за „воден од Русија“. Еден од лидерите на „Продолжуваме со промените - Демократска Бугарија“ - Атанас Атанасов, виде обид за интензивирање на поларизацијата и предизвикување предвремени избори.

„Ова директно им служи на геополитичките интереси на Москва“, рече тој.

„Вазраждане“ долго време беше против еврото, а сега велат дека нивните дипломатски напори „дадоа резултати, а претседателот доби инструкции“. Ниту едно од тврдењата за руско вмешување не е поткрепено со докази.

Рускиот претседател Владимир Путин не го крие својот негативен став кон Европската Унија. Затоа, одговорот во моментов може да звучи вака - не знаеме дали Русија има удел во тоа, но дефинитивно постои интерес.

Зошто Радев го прави ова?

Претседателот Румен Радев има низа зборови и постапки што им даваат причина на многу луѓе да го етикетираат како „проруски“. Се започна со забелешката од 2016 година дека „Крим е руски, без разлика што“.

Потоа тој беше меѓу главните бранители на увозот на руски гас во Бугарија откако „Газпром“ еднострано ги прекина испораките во 2022 година. Тој редовно го обвинува Киев, а не Москва, за војната на Русија во Украина. Се спротивставува на воената помош на украинската армија. Сега е на пат кон усвојување на единствената европска валута.

Дали Радев го прави ова под надворешен притисок или од убедување? Не го знаеме одговорот, но тоа нема да ги промени фактите - тоа е она што го прави Радев.

И зошто тој одлучи да се позиционира во поделбата „Исток-Запад“, а не „против корумпираниот статус кво“, на пример? Дали нема договор со другите силни играчи на бугарската политичка сцена? И ние не ги знаеме тие одговори. Гледаме само дека Борисов и Пеевски засега немаат причина за грижа.