ЕУ планира самит во Молдавија, но временската рамка за нејзино пристапување останува непозната

За првпат во историјата, Европската Унија ќе одржи самит со Молдавија во Кишињев на 4 јули, потег што сигнализира подлабоки политички врски.

Нацрт-декларацијата од самитот, до која имаше увид Радио Слободна Европа вели дека ваквите состаноци ќе станат редовна карактеристика на односите ЕУ-Молдавија.

Од друга страна, документот е нејасен во врска со брзината на процесот на пристапување на Молдавија во ЕУ. Исто така, таа го повикува Кишињев да направи повеќе за борба против корупцијата, но интересно е што е изоставено какво било споменување на санкции.

Во текстот се забележува дека „ЕУ ќе го забрза и дополнително ќе го продлабочи својот политички и политички ангажман со Молдавија, вклучително и преку одржување редовни самити ЕУ-Молдавија“.

Ова е јасен знак дека Брисел е сериозен во врска со воспоставување поблиски политички односи со Кишињев.

Нормално, ЕУ одржува самити само со поголеми земји како, на пример, Бразил, Кина, Јапонија или САД.

Од 1997 година, таа одржува годишни самити и со Украина, а одржа и самит со Турција во 2018 година.

Спротивно на тоа, на другите земји-кандидатки за ЕУ - како што се Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија - сè уште не им се нудат индивидуални самити со Брисел и наместо тоа мора да се задоволат со годишни самити на ЕУ и Западен Балкан.

Службениците од Брисел кои разговараа со Радио Слободна Европа велат дека состанокот во Молдавија е наменет како политичко признание за реформските напори на про-ЕУ претседателката Маја Санду и поддршката на либералната влада за неа пред парламентарните избори на 28 септември.

Анкетите на јавното мислење покажуваат дека нејзината Партија за акција и солидарност (ПАС) ја изгуби поддршката, па дури и може да ја изгуби власта на есен.

Преговори за пристапување?

Најголемиот „морков“ што Брисел сака да ѝ го понуди на Молдавија е конечно да започне преговори за пристапување во ЕУ.

Во текстот на нацрт-декларацијата се забележува дека Брисел со нетрпение ги очекува „следните чекори во процесот на пристапување на Молдавија, отворање на преговарачки групи, почнувајќи со првиот кластер - „Основи“ што е можно поскоро“.

Кластерот „Основи“ е делот за целото законодавство за владеење на правото што земјата-кандидатка за ЕУ мора да го донесе пред да биде подобна за пристапување кон блокот.

Интересно е што во претходниот нацрт-документ до кој имаше увид РСЕ стоеше „отворање на сите преговарачки групи“, но зборот „сите“ е отстранет во најновата верзија на текстот.

Ова укажува дека некои земји-членки на ЕУ кои треба едногласно да одлучат за отворање и затворање на сите досиеја поврзани со пристапувањето - фрлаат сомнеж врз целта на Европската комисија за отворање преговори за сите 33 поглавја од политиката до крајот на оваа година.

„Одвојување“ од Украина?

Во дипломатските кругови во Брисел се шират гласини за претстојно „одвојување“ на Молдавија и Украина.

Двете земји досега одеа заедно кон членство во ЕУ, на пример, двете добија статус на кандидат во јуни 2022 година.

Сепак, со оглед на тоа што Унгарија моментално го блокира патот на Киев кон членство, има сугестии дека на Молдавија би можело да ѝ се дозволи самостојно да продолжи напред.

Иако нацрт-декларацијата е генерално пофална за Кишињев, таа содржи некои малку прикриени критики за одредени клучни прашања.

Брисел сè уште има загриженост за корупција, а во текстот се забележува дека „во светлината на претстојните избори, ние исто така ја нагласуваме потребата од понатамошно зајакнување на антикорупциската рамка за да се одржи транспарентноста, одговорноста и интегритетот на изборниот процес“.

Друг ред од декларацијата нагласува дека е постигнат само „одреден напредок“ во области како што се независноста на судството, зголемена транспарентност и модернизација на администрацијата на судовите.

Хибридните закани на Русија

Иако коминикеата од самитите ретко нудат „директен“ јазик од каков било вид, сегашниот нацрт е остар кон Русија, и ја осудува Москва за „постојани хибридни закани“ насочени кон поткопување на „демократските избори во Молдавија, вклучително и манипулација и мешање со информации, како и употреба на изборна корупција во голем обем преку локални полномошници“.

Исто така, документот го обвинува Кремљ за „вооружување на енергетските избори“ минатата зима со цел дестабилизација на земјата.

Во врска со Трансдњестар, сепаратистичка енклава на левиот брег на реката Днестар, документот ја повикува Русија да го повлече целиот воен персонал таму.

Се проценува дека има околу 1500 војници со руски пасоши во отцепениот регион, кој е администриран од де факто сепаратистичка влада со поддршка на Москва откако Советскиот Сојуз се распадна во раните 1990-ти.

„Кипарски модел“?

Исто така, во Кишињев и во Брисел се водат растечки дискусии за примена на таканаречениот „кипарски модел“ во Молдавија.

Кога Кипар се приклучи на ЕУ во 2004 година, целиот остров беше примен, иако законите на ЕУ се применуваа само на југ, кој е контролиран од меѓународно признатата влада. Северниот дел, управуван од сепаратистичка власт поддржана од Турција, останува надвор од законите на ЕУ.

Нацрт-декларацијата ја остава оваа можност отворена за Кишињев, забележувајќи дека „ЕУ ќе продолжи да ги поддржува напорите за реинтеграција на Молдавија и ќе обезбеди европскиот пат да остане отворен и инклузивен за сите нејзини граѓани“.

Интересно е што не се споменуваат нови санкции за лица со блиски врски со Русија.

Од 2023 година, ЕУ спроведува замрзнување на средства и забрани за визи за 16 молдавски лица. Ова ги вклучува олигарсите Илан Шор и Владимир Плахотњук, за кои блокот верува дека го поткопале територијалниот интегритет на источноевропската земја.