На годишниот руски настан за деловни инвестиции, финансиран од Кремљ како прослава на ветувања и можности, највисокиот економски министер на земјата истури „студена војна“ на забавата.
„Според бројките, да, сега имаме заладување. Врз основа на моменталното расположение во бизнисот, ми се чини дека сме на работ на транзиција во рецесија“, вели Максим Решетников на Меѓународниот економски форум во Санкт Петербург.
Како тоа да не беше доволно амортизирање, шефицата на Руската централна банка го поддржа песимистичкиот став.
„Растеме две години со прилично висока стапка поради фактот што беа користени слободни работни ресурси. Но, треба да разбереме дека многу од овие ресурси се навистина исцрпени. Треба да размислиме за нов модел за раст“, вели Елвира Набиулина за време на истата панел-дискусија на 19 јуни.
Ова го кажа и Герман Греф, шефот на државниот банкарски гигант Сбербанк, на маргините на форумот:
„Се судираме со голем број проблеми, кои денес можеме да ги наречеме совршена бура“.
Повеќе од 40 месеци, од почетокот на тоталната инвазија на Украина, руската економија е во воена состојба, растејќи со робусна, понекогаш жестока брзина и покажувајќи отпорност (неочекувана за многу западни експерти) во услови на казнени санкции.
Кремљ ја трансформираше економијата за да ја финансира својата војна, влевајќи пари во одбранбената индустрија за да произведува оружје, тенкови, беспилотни летала и униформи. Влеа пари во плати за работниците во одбранбената индустрија и им плаќаше на војниците небесно високи плати и бенефиции за да ги привлече да се борат во Украина.
Тоа ги трансформираше локалните економии во многу од посиромашните, оддалечени региони на земјата, а исто така купи и поддршка за конфликтот.
Но, високите плати ја поттикнаа инфлацијата, а Централната банка ја зголеми клучната каматна стапка на 21 процент во октомври, за подоцна да ја намали. И покрај јавните поплаки од индустриското лоби на земјата, таа остана цврста, посветена на забавување на инфлацијата и намалување на економијата.
Тоа функционира, а сега Русија се соочува со првото значително економско забавување од почетокот на целосната војна.
„Мислам дека многу индикатори укажуваат на запирање на растот, или блиску до тоа. Производството сè уште расте, но повеќето други работи не“, рече Иика Корхонен, раководител на истражувањето во Институтот за економии во развој при Банката на Финска.
Александар Кољандр, економски експерт во Центарот за анализа на европската политика во Вашингтон, вели дека две години руската економија беше прегреана и растеше со темпо далеку над својата нормална стапка на раст.
„Значи, она што се случува сега е дека економијата се враќа таму каде што треба да биде. Засега таа стои како корекција, враќајќи се на долгорочната стапка на раст. Главниот предизвик за владата во овој момент е да го направи ова меко слетување, а не целосен колапс“, рече Кољандр.
Што следува?
Бруто домашниот производ на Русија порасна за 1,4 проценти во првите три месеци од годината, во споредба со истиот период во 2024 година, според владината статистика. Сепак, во последните шест месеци од 2024 година, економијата талкаше со просечен раст од околу 4,4 проценти.
Официјалните проценки сега предвидуваат раст на БДП од околу 2 проценти во 2025 година. Меѓународниот монетарен фонд предвидува уште помал раст - 1,5 проценти.
Стапката на невработеност е на историски минимум од околу 2,3 проценти, што нагласува колку е сменет пазарот на трудот, бидејќи мажите се оддалечуваат од цивилните работни места за да се борат во Украина.
Соочена со инфлација што се движи над 10 проценти во првата половина од 2025 година, гувернерката Набиулина постојано предупредуваше за „прегреана економија“. На почетокот на јуни, таа смисли мало намалување на стапката, на 20 проценти, што експертите го нарекоа во голема мера симболично.
Но, влијанието на високата каматна стапка се гледа во официјалната статистика и прогнозите од Центарот за макроекономска анализа и краткорочно предвидување, истражувачка група поврзана со владата.
За некои во Кремљ, мекото „слетување“ би било добредојдена корекција на претходните две жестоки години. Опасноста е ако стане тешко слетувањето.
„Со одржување на клучната стапка многу висока, и покрај тоа што државата континуирано влева пари во економијата, тие успеаја да постигнат економско забавување“, рече Марија Снеговаја, виш соработник во програмата за Русија во Центарот за стратешки и меѓународни студии со седиште во Вашингтон.
„Не е јасно колку е одржлива ситуацијата за Кремљ, ако економијата всушност е во опаѓање. Тоа не е нешто што тие го сакаат. Општо земено, рускиот макроекономски тим се чини дека е доста загрижен“, рече таа за време на онлајн дискусија на 17 јуни.
Што ова значи политички е потешко да се предвиди.
Досега, претседателот Владимир Путин им даде благослов на Набиулина и на другите врвни економски функционери за нивното справување со економијата. Еден ден по панел-дискусијата на форумот во Санкт Петербург, Путин се изјасни, со предупредувачка нота во говорот на бизнис-форумот:
„Некои специјалисти, експерти, укажуваат на ризиците од стагнација, па дури и рецесија. Секако, ова не треба да се дозволи под никакви околности“, рече Путин и додаде:
„Нашата најважна задача оваа година е да ја преминеме економијата кон избалансиран раст“.
Со другите делови од економијата оптоварени со санкции, касата на Кремљ е уште позависна од приходите од нафта и гас отколку што беше во минатото. Но, цените на нафтата паднаа од почетокот на годината, а Министерството за финансии ја намали својата прогноза за приходите поврзани со нафтата за 2025 година.
„Освен ако не видиме пад на цените на нафтата, или некое значително зголемување на спроведувањето на санкциите и целокупен пад на цивилното производство, тогаш мислам дека ќе има „меко слетување“, рече Кољандр.
Урамнотежениот или побавен раст ќе се бранува низ економијата, ставајќи кочница на растот на платите. Исто така, ќе ги намали буџетите на домаќинствата во време кога Русите се навикнати на подебели паричници, што би можело да поттикне незадоволство.
Сè поголем број компании и фабрики, исто така, заостануваат во исплатата на платите на работниците, според весникот „Независимаја газета“.
И сè поголем број региони почнаа да ги намалуваат бонусите за регрутирање за нови доброволни војници - тренд што одразува влошување на економските услови на локално ниво.
Сепак, се чини дека Путин е решен да продолжи со војната, дури иако е соочен со неверојатни стапки на жртви кои се приближуваат до 1 милион убиени или ранети мажи.
Владата планира да потроши околу 13,1 трилиони рубли (144 милијарди долари) за трошоци поврзани со одбраната и безбедноста во 2025 година.
Тоа е 6,3 проценти од нејзиниот БДП, односно едно од највисоките нивоа од советската ера.
„За жал, да, оваа војна нема да запре од економски причини, а Русија може да продолжи да произведува оружје на сегашното ниво уште доста време. Единствениот економски фактор што навистина би можел да ги попречи воените напори на Русија е цената на нафтата“, заклучува Корхонен.
